Αναγκαστική διαδοχή Flashcards
(28 cards)
Αναγκαστική διαδοχή
Είναι η κληρονομική διαδοχή που χωρεί εκ του νόμου, ακόμη και παρά τη βούληση του Κ, με ενεργητικά υποκείμενα ορισμένα πρόσωπα που συνδέονται στενά με αυτόν. Αναγκαστικό δίκαιο, περιορίζεται η ελευθερία του διατιθέναι. Μόνο με την συνδρομή ειδικών λόγων μπορεί ο Κ να παραμερίσει με τη διαθήκη του τους νόμιμους μεριδούχους.
Αρχή της άμεσης συμμετοχής του μεριδούχου στην κληρονομία
ΑΚ 1825 ο μεριδούχος μετέχει κατά το ποσοστό της νόμιμης μοίρας ως κληρονόμος. Καθολικός διάδοχος του Κ, η νόμιμη μοίρα αποκτάται αυτοδικαίως με την επαγωγή.
Προυποθεσεις αναγκαστικής κληρονομικής διαδοχής
- Θάνατος Κ
- Ύπαρξη νόμιμου μεριδούχου
- Προσβολή του δικαιώματος του νόμιμου μεριδούχου στη νόμιμη μοίρα, δηλαδή μη κατάλειψη σε αυτόν ολόκληρου του ποσοστού που επιβάλλει ο νόμος.
Αν ο Κ είχε δύο τέκνα, 4 εγγόνια, σύζυγο και γονείς, δικαίωμα νόμιμης μοίρας έχουν
Μόνο τέκνα και σύζυγος, η νόμιμη μοίρα είναι συνάρτηση της εξ αδιαθέτου μερίδας, ισχύει και η αρχή ο εγγύτερος αποκλείει τον απώτερο της ίδιας ρίζας και αρχή της διαδοχής σε τάξεις.
Αν καλείται ως μοναδικός μεριδούχος ο σύζυγος του Κ, ενώ δεν υπάρχουν συγγενείς αυτού που θα καλούνταν ως εξ αδιαθέτου κληρονόμοι, νόμιμη μοίρα
1/2 της κληρονομίας, ΑΚ 1825 παρ.1 και 1821.
Αν υπάρχει επιζών σύζυγος και άλλοι συγγενείς, εξ αδιαθέτου κληρονόμοι, όχι τέκνα;
Αν υπάρχουν συγγενείς 2ης, 3ης, 4ης τάξης, ο Σ παίρνει εξ αδιαθέτου 1/2 και νόμιμη μοίρα 1/4. Αν υπάρχουν γονείς, δικαιούνται νόμιμη μοίρα.
Με την έκπτωση νόμιμου μεριδούχου, το μερίδιό του κατά ΑΚ 1826 και 1830
Δεν προσαυξάνει το μερίδιο των άλλων μεριδούχων αλλά περιέρχεται στο ελεύθερο μέρος της κληρονομίας, στο μέρος που ισχύει η ελευθερία διάθεσης.
Μπορεί ο Κ να ορίσει οτι ο κ θα έχει υποχρέωση να καταβάλει στον μεριδούχο αξία νόμιμης μοίρας, ή μτββ δήλου;
Κρ. στη νομολογία, ναι.Ο μεριδούχος μέχρι την μτββ προστατεύεται γιατί έχει εμπρ. δικ σε όλα τα κληρονομιαία στοιχεία κατά το % της ν. μοίρας + ενοχικό δικ.
Δογματικά συνεπέστερη γνώμη, οτι συνιστά σύσταση κληροδοσίας.
Συνέπειες ολικής μη κατάλειψης της νόμιμης μοίρας
Η διαθήκη κατά το μέρος που προσβάλλει τη νόμιμη μοίρα είναι αυτοδικαίως άκυρη. Επέρχεται ανάλογη μείωση των κληρονομικών μερίδων και των κληροδοσιών που έχουν καταλειφθεί στους τιμώμενους. Αν τιμώμενοι είναι άλλα πρόσωπα με δικαίωμα σε νόμιμη μοίρα, το μερίδιό τους μειώνεται μόνο στο μέτρο που την υπερβαίνει. Κανόνας της σύμμετρης μείωσης (όχι αναγκ. δίκαιο).
Αν ο Κ καταλείπει στον μεριδουχο μερίδιο μικρότερο από την νόμιμη μοίρα;
ΑΚ 1827, αρχή της ακεραιότητας της νόμιμης μοίρας, αναλογική μείωση των κληρονομικών μερίδων και των κληροδοσιών. Ο μεριδούχος τότε καλείται σε περισσότερες αυτοτελείς κληρονομικές μερίδες.
Παραίτηση από την νόμιμη μοίρα
Εφόσον δεχθούμε σχετική ακυρότητας της διαθήκης που προσβάλλει τη νόμιμη μοίρα, ο ν. μεριδούχος μπορεί μόνο να προβάλλει την ακυρότητα. Παραίτηση από τη ν. μοίρα σημαίνει παραίτηση από το δικαίωμα προβολής της ακυρότητας της διαθήκης (άσκησης αγωγής περί κλήρου ή μέμψης άστοργης δωρεάς), με αποτέλεσμα αυτή να ισχυροποιείται αναδρομικά από τον χρόνο της επαγωγής της κληρονομίας. Μονομερή μη απευθυντέα δ.β., ρητά ή σιωπηρά. Δεκτό να τάξουν όσοι έχουν ένν. συμφ. εύλογη προθεσμία.
Βάση για τον υπολογισμό της νόμιμης μοίρας
Η πλασματική κληρονομία, ποσό που προκύπτει από την αξία της περιουσίας του Κ κατά το θάνατό του, αφού αφαιρεθούν ορισμένα κονδύλια και προστεθεί η αξία χαριστικών εν ζωή παροχών του Κ προς μεριδούχους ή τρίτους την τελευταία δεκαετία, όχι από λόγους ευπρέπειας.
Πότε προκύπτει ανάγκη αποτίμησης της κληρονομίας κατά την ΑΚ 1831
- Όταν ο Κ καταλείπει στον μεριδούχο περιουσιακό στοιχείο είτε με διαθήκη είτε με πράξη εν ζωή
- Όταν ο Κ όσο ζούσε διέθεσε περιουσιακά στοιχεία με χαριστικές δικαιοπραξίες
- Όταν ο Κ κατέλειψε την νόμιμη μοίρα στον μεριδούχο με άμεση κληροδοσία
Παροχές του Κ προς μεριδούχους
Προστίθενται για την εξεύρεση της πλασματικής κληρονομίας κατά ΑΚ 1831. Χαριστικές επιδόσεις, χωρίς αντάλλαγμα, από ελευθεριότητα. Δεν μας ενδιαφέρει το αν έγιναν από λόγους ηθικής ευπρέπειας. Οποτεδήποτε κι αν έγιναν. Με δικαιοπραξία εν ζωή ή αιτία θανάτου.
Υποστηρίζεται ότι αν έγιναν προς γονείς και in concreto μεριδούχοι είναι τα τέκνα, προστίθενται μονο αν έγιναν τα τελευταία 10 χρόνια, γιατί τότε δεν διαταράσσεται η ισότητα μεταξύ των συμμεριδούχων.
Καταλογισμός της νόμιμης μοίρας
Συγκεκριμένη παροχή που έγινε στον μεριδούχο από τον Κ εν ζωή υπολογίζεται στην νόμιμη μοίρα. Απολύτως κρατούσα θεωρία: καταλογισμός σημαίνει αφαίρεση των παροχών από τη νόμιμη μοίρα του λήπτη.
Ο Κ είχε δύο τέκνα, Α και Β, Α προαποβίωσε, του είχε δώσει χαριστικά 400.000. Κληρονομιά Κ 2.000.000, με διαθήκη σε φίλο Φ.
Δύο απόψεις. 1η: Ο Β δικαιούται 1/2 πλασματικής = 1/2 επί 2.400.000 = 1.200.000. Καταλογίζονται οι 400.000, άρα 800.000.
2η: κατά συσταλτική ερμηνεία ΑΚ 1833 δεν θα καταλογιστούν 400.000 γιατί ως κατιόντες νοούνται κατιόντες του εκπεσόντος Β, όχι κατιόντες του Κ. Άρα 1.200.000.
Αγωγή περί κλήρου του νόμιμου μεριδούχου
Ασκείται κατά οποιουδήποτε νέμεται ως κ αντικείμενα της κληρονομίας επί των οποίων ο μεριδούχος έχει αυτούσια συμμετοχή. Δεν νομιμοποιείται παθητικά εκείνος που έλαβε εν ζωή χαριστική παροχή από τον Κ, γιατί το αντικείμενο της εν ζωή δωρεάς δεν ανήκει στα στοιχεία της κληρονομίας επί των οποίων μετέχει ως κ ο μεριδούχος. Επίσης, δεν νομιμοποιείται παθητικά εκείνος που νέμεται τα κληρονομιαία χωρίς να αντιποιείται το κληρονομικό δικαίωμα, ως αρπαγάς. Αίτημα = η αναγνώριση του δικαιώματος και η απόδοση κατά το ποσοστό της νόμιμης μοίρας.
Έννοια αγωγής μέμψης άστοργης δωρεάς.
Αγωγή του νόμιμου μεριδούχου με την οποία προσβάλλει εν ζωή χαριστικές παροχές του Κ συνεπεία των οποίων μειώθηκε το ενεργητικό της περιουσίας ώστε αυτή να μην επαρκεί για την ικανοποίηση της νόμιμης μοίρας.
Άστοργη
Είναι η δωρεά όταν εξαιτίας της η κληρονομία, κατά το χρόνο του θανάτου του Κ, δεν επαρκεί για την κάλυψη της νόμιμης μοίρας του δικαιούχου.
Δεκτή η αγωγή μέμψης άστοργης δωρεάς
Όχι ακύρωση της δωρεάς αλλά ανατροπή των εννόμων αποτελεσμάτων της ex nunc, για το μέλλον. Ανατροπή ολικά ή μερικά, στο μέτρο που απαιτείται για την κάλυψη της νόμιμης μοίρας του ενάγοντος. Ο δωρεοδόχος ευθύνεται κατά τις διατάξεις για τον αδικαιολόγητο πλουτισμό ΑΚ 904 επ. Ενοχή του να μεταβιβάσει αυτούσιο τόσο μέρος από τα δωρηθέντα, όσο απαιτείται. Ευθύνη για τους καρπούς. Αν δεν σώζονται: ευθύνη για αντάλλαγμα, απαλλαγή αν καταστροφή πριν το θάνατο, μετά επίταση ευθύνης. Αν υπαιτιότητα τρίτου, αξίωση για αδικοπραξία.
Προστασία του νόμιμου μεριδούχου
Αγωγή περί κλήρου, αναγνώριση του δικαιώματός του και απόδοση.
Αγωγή μέμψης άστοργης δωρεάς, ανατροπή εννόμων αποτελεσμάτων της και ενοχή δωρεοδόχου κατά ΑΚ 904 επ.
Προϋποθέσεις για αγωγή μέμψεως άστοργης δωρεάς
Ύπαρξη νόμιμου μεριδούχου, προσβολή δικαιώματος νόμιμης μοίρας, λόγω μείωσης του ενεργητικού της κληρονομίας από χαριστικές εν ζωή παροχές του Κ. Είτε σε νόμιμους μεριδούχους, είτε σε τρίτους που έγιναν τα τελευταία 10 χρόνια όχι από λόγους ευπρέπειας. Για γονικές παροχές όμως, πάγια θέση της νομολογίας, μόνο όταν υπερβαίνουν το παραπάνω μέτρο.
Διαθήκη “εφόσον ο γιός μου υποπέσει μέχρι το θάνατό μου σε βαρύ παράπτωμα, αποκληρώνεται, χάνει όλα του τα κληρονομικά δικαιώματα”
Άκυρη, για την αποκλήρωση ο λόγος πρέπει να συντρέχει κατά το χρόνο σύνταξης της διαθήκης.
Αποκλήρωση υπό στενή έννοια
Είναι η στέρηση του νόμιμου μεριδούχου από τη νόμιμη μοίρα του, με διάταξη τελευταίας βούλησης του Κ, για κάποιον από τους περιοριστικά αναφερόμενους στο νόμο λόγους που πρέπει να προκύπτει και από το περιεχόμενο της διαθήκης.
