литература Flashcards
(173 cards)
1
Q
Што е автобиографија?
A
Литературно-научен вид творба во која авторот го раскажува својот живот за сопствените доживувања а ги изнесува и условите во кои живее и работи. Научен вид е поради тоа што се темели на точни податоци, а уметнички е зашто авторот опишува сликовито и ги изнесува сопствените чувства.
2
Q
Што е дневник
A
Дневник е творба во која точно и вистинито, по хронолошки ред, денот, месецот и годината на најважниот настани што му се случувцаат на авторот. Тој ги опишува своите чувства и мисли во врска со настанот или појавите во животот и природата
3
Q
Најпознати дневници во македонската литература?
A
Блаже Конески - „Дневник по многу години“, Ташко Георгиевски - „Плоча на животот“, „Недовршен дневник на еден ученик“ - Стале Поповски-Цаци
4
Q
Што е епитет?
A
Епитет е стилско изразно средство што стои до некој друг збор (најчесто до именка) и открива некоја битна особина на предметите, односно појавите или чувствата, искажани со именката. Со други зборови – епитетот е украсен додаток, ги дообјаснува именките. За епитети најчесто се употребуваат придавките.
5
Q
Каков може да биде епитетот?
A
обичен (крвава роса,),
постојан – секогаш стојат со определени именки и се цврсто сраснати со нив; (лута змија, бело лице,) и
банален – непотребен (сладок мед, стара баба,).
Епитетот може да биде и удвоен: „Бунтовната лута пушка…
6
Q
Што е компарација
A
Споредба или компарација е стилско изразно средство кое настанува кога нешто се споредува со друго нешто врз основа на некои заеднички особини. При споредувањето секогаш треба да има три члена: збор (предмет) кој се споредува, збор (предмет) со кој се споредува и збор кој ги поврзува двете споредби, а тоа е споредбениот сврзник како или ко.
7
Q
Што е персонификација?
A
Персонификација е стилско изразно средство со кое на предметите, природните појави, апстрактните поими, на животните или на растенијата им се даваат човечки особини на живи суштества.
„Та Шар и Пирин дружно да викнат
родната песна в небеса темни
и бурниот Егеј – на вик да плиска
тешкиот глас на новите химни“.
8
Q
Што е ономатопеја?
A
Ономатопеја е стилско изразно средство со кое се имитираат звуци од природата, животински гласови или некои звуци што не потсетуваат на некој предмет. Она што во стилистиката е ономатопеја, во морфологијата се извиците.
Преку ономатопејата се добива претстава за вучната слика што настанува во природата.
„Пам, пам, пам!“ - запукаа пушки.
„Фиу, фиу, фиу!“ - свиреа куршумите крај Велета.
9
Q
Што е метафора
A
скратена компарација
Метафора е стилско изразно средство со кое еден збор или поим се заменува со друг, барајќи некаква сличност меѓу нив.
Метафората како и споредбата има членови: поим кој се споредува и поим со кој се споредува, го нема сврзникот како и таа уште се нарекува скратена компарација.
„Срце до срце – од срцата кренавме ѕид“.
10
Q
Што е хипербола
A
Хипербола е стилско изразно средство со кое нешто се преувеличува, најчесто нечии особини и можности. Со неа се претерува во нешто што не се совпаѓа со вистината.
…„ми купија таа остра сабја,
што се дипли дванаесет дипли,
што се носи во бела пазува,
што ми сече дрво и камења“.
11
Q
Што е градација?
A
Градација е стилско изразно средство со кое чувствата се искажуваат (се редат, се степенуваат) според својата јачина, интензитет. Се почнува од најслабото, па кон најсилното чувство.
„Прва година помина
грутка в срце и легна,
втора година намиона
болест ја в гради искина.
Трета година земјата
на Ленка покри снагата“.
12
Q
Што е анафора?
A
Анафора е стилско изразно средство кое значи повторување на еден или повеќе зборови во почетокот на два или повеќе стихови едноподруго. Со употребата на анафората се засилува емоционалното чувство, се постигнува поголема изразност и рефлексивност.
„Да ми купиш робинчица,
да ми чува машко дете… “
13
Q
Што е епифора?
A
Епифора е стилско изразно средство кое значи повторување на еден или на повеќе зборови на крајот од два или повеќе стихови едноподруго.
„Црнокосо невесто, о Лазаре!
Шчо си дворје не мело, о Лазаре!
Али чекаш Лазарки, о Лазаре“!
14
Q
Што е апострофа
A
Апострофа е стилско изразно средство преку кое поетот им се обраќа на мртвите предмети или личности, на апстрактните поими или на некои отсутни личности како на живи и присутни суштества.
Ој, судбо, судбо клета проклета
што не раздели од најмилите“.
15
Q
Што е симбол?
A
Симбол е стилско изразно средство со кое имињата на конкретните предмети или животни, како и имињата на одделни појави во природата се земаат како знаци, како слики за да се искаже мислата позбиено, посликовито. Пр.: крстот е симбол на христијанството, вагата е симбол на правдата, маслиновото гранче и гулабот се симбол на мирот, срцето е симбол на љубов итн.
16
Q
Што е контраст
A
„Ќе ти пратам бела книга,
бела книга црно писмо,
бела книга црно писмо -
ем да читаш, ем да плачеш“!
Контраст е стилско изразно средство со кое се искажуваат спротивности.
17
Q
Што е иронија?
A
„- Почекај, куче кическо!
Да видиш пушка как дупи,
да видиш сабја как сече.“
Иронија е стилско изразно средство со кое на зборовите им се дава спротивно значење, спротивна моисла, од она кое тие го имаат во своето основно значење или нивно заменување. Со замената на зборовите се потсилува потсмевот спрема нешто или некого, но на прикриен начин.
18
Q
Што е сарказам?
A
„Арап фрли тешка боздогана,
ја пречека Дојчин во десница.
-Чекај, чекај, гламјо опалена,
ти да видиш кој е Болен Дојчин“.
Сарказам е стилско изразно средство преку кое се искажува длабока навреда, големо понижување.
19
Q
Кои се литературни родои
A
лирика, епика и драма
20
Q
Што е драма?
A
Драма е литературна творба во проза или стих наменета за изведба за театарска претстава или филм
21
Q
до кој литературен вид е поблиска драмата
A
Драмата е поблиска до епиката, бидејќи има настани (фабула), може да ја раскажеме, има ликови, тема, идеја, мотиви итн.
Во драмата има и наратор кој е невидлив.
22
Q
Белези на драмата?
A
-дијалог, монолог
-драмско дејство
-простор и време
23
Q
Исказ на лик?
A
говорот на ликовите меѓусебе или сами со себе
24
Q
Во каква форма се пишуваат драмите?
A
Во дијалошка форма, односно, ликовите говорат меѓу себе директно, и монолошка форма, односно говор на еден од актерите
25
Што е афиша
Театарска листа која се наоѓа на почетокот од драмата и во неа се даваат неопходните податоци за ликовите за времето и местото на случување но може да има информации и за: режисерот, актерите, сценографот, костимографот и сл.
26
Што е пролог
Прологот се јавува на почетокот од драмата и ја информира публиката (читателите) за времето и просторот каде ќе се одвива драмското дејство.
27
Што е чин
Чинот е заокружена целина на драмата.
28
Како се дели чинот
Слика, која е краток временски дел каде се заокружува едно дејство на ликовите, и
Сцена, која е заокружена целина, дел од сликата, и која завршува со влегување на нови ликови во драмското дејство.
29
Што се Дидаскалии (ремарки, забелешки)
се упатства кои ги дава нараторот во загради, а се наменети за читателите, актерите и режисерот. Во нив има податоци за времето, сцената, местото, костумите, движењето итн.
30
Монодрама?
Постојот и цели драми со еден единствен лик, кој е носител на драмското дејство и претставувач на настаните. Тие драми се викаат монодрами.
31
Што е епилог
Епилогот се јавува на крајот од драмата и во него се кажува што се случува натаму со ликовите или се искажува пораката на авторот.
32
Што е композиција на драмата?
Композицијата на драмата е сложена структура. Драмското дејство се одвива во пет основни композициски етапи (обично во пет чина):
33
Основни композициски етапи?
експозиција, заплет, кулминација, перипетија, расплет
34
Што е експозиција
Експозицијата е вовед во драмското дејство и запознавање со ликовите. Тука се дава почетното дејство кое има цел да го заинтересира читателот (гледачот).
35
Што е заплет
Заплетот е развивање на судирот, конфликтот меѓу ликовите.
36
Што е кулминација
Кулминацијата е врвот на конфликтот и оттука започнува неговото разрешување.
37
Што е перипетија
Перипетијата е првиот чекор кон разјаснувањето и разрешувањето на конфликтот. Тука се случува пресврт на настаните, односно се случува нешто непредвидено за да се разјасни конфликтот.
Перипетија се настаните кои водат до разрешување на конфликтот.
38
Што е расплет
Расплетот е последната етапа на драмското дејство. Тука се разрешува конфликтот.
Конфликтот, како што кажува самиот збор, претставува судир. Судирот во драмата најчесто се случува меѓу два лика кои имаат различни ставови, кои потекнуваат од различни социјални средини, политички партии итн. Но, конфликтот може да биде и во внатрешноста на еден лик.
39
Кои се драмски видови?
комедија, трагедија и трагикомедија
40
Што е биографија?
Биографија е литературно-научен вид кој ги обединува книжевно-историските и уметничките елеементи. Се пишува врз основа на веродостојни елементи за животто и работата на некоја истакната лиучност.
41
Видови биографии?
Научни и уметнички. Научните се темелат на архивски и писмени документи. Во уметниучките, пак, авторот тие податоци ги дава на уметнички начин и ги обликува во форма на роман или расказ
42
Што претставуваат литературно-научните видови
Литературно-научни видови се оние што содржат испреплетени белези на научниот и уметничкиот стил. Иако имаат научни аргументи овие текстови содржат многу индивидуални и емоционално обоени делови. Во литературно-научни видови спаѓаат: есејот, статијата, расправата, студијата, полемиката, биографијата и автобиографијата.
43
Кои се литературно-научни видови?
есеј, статија, расправа, полемика, биографија, романсирана биографија, автобиографија
44
Како се поделени литературните родови?
Родовите, пак, се делат на литературни видови:
епски видови (епски видови во стих и епски видови во проза),
лирски видови,
драмски видови,
лирско-епски видови.
45
Што е трагедија?
Трагедијата е драмска творба во која се прикажува несреќната судбина на јунакот кој трага по некоја возвишена, но недостижна цел. Во трагедијата се прикажуваат мрачни, жестоки и тажни настани, ненадејни промени од среќа во несреќа, немоќта на човекот да ја промени својата зла судбина и речиси секогаш завршуваат со смртта на јунакот. Јазикот во трагедиите обично е возвишен. Најпознати автори на трагедии се: Софокле, Есхил, Шекспир и др.
46
Што е комедија?
Комедијата е драмска творба во која се прикажува смешното во животот, односно се подложуваат на потсмев негативните особини на луѓето или негативните појави во општеството. Јазикот во комедиите е пообичен, погруб, вулгарен.
47
Што е трагикомедија?
Трагикомедијата е драмска творба во која се испреплетуваат комични и трагични елементи. Драмските дејства и заплетот се сериозни и со возвишен стил, но расплетот е комичен.
48
Драма во потесна смисла на зборот?
Драма (во потесна смисла на зборот) како посебен вид не е ниту трагична, ниту комична, туку реална. Во неа доминираат теми и мотиви од секојдневниот живот. Тука преовладува внатрешниот свет на ликовите, нивните дилеми, маки и страдања. Овде разликуваме неколку вида: романтична драма, општествена (граѓанска);
антидрама (драма на апсурдот).
49
Што е драмско дејство?
настаните во драмата
50
Внатрешна структура на драмата?
ликови, идеја, фабула
51
Надворешна структура на драмата
дијалог, монолог, пролог, епилог, дидаскалија
52
Што се ликови во драмата
Носители на драмското дејство
53
Што е идеја
Идејата е главната поента во делото, пораката на авторот (она што авторот сакал да ни го каже).
54
Што е тема
Темата најчесто се поврзува со насловот на делото, но не секогаш. Тема е она за што се зборува во едно дело. Тоа е поопштата содржина претставена во една реченица.
55
Што е мотив?
Мотиви се помали делови од општата тема.
Во драмата среќаваме повеќе мотиви: љубовен, социјален, печалбарски, мотивот на парите итн.
56
Што е фабула?
Содржина, развој на настаните во едно литературно дело по хронолошки редослед.
57
Каква е драмата Бегалка
битово-социјална драма
58
Колку чина има Бегалка
5
59
Место и време на драмата Бегалка
Дејството се случува во првата
деценија на ХХ век во Куманово, кога господареле традицијата и патријархатот
во секојдневниот општествен живот.
60
Кога и каде за прв пат била изведена драмата Бегалка
а во 1928 година на сцената на Скопскиот театар, на
кумановски говор, а потоа набргу била симната од репертоарот и забранета.
Повторно, премиерно е прикажана на 15 декември 1936 година, овојпат под
наслов „Ленче Кумановче“
61
Ликови во Бегалка
АЏИ-ТРАЈКО, богаташ, лихвар
ВЕЛИКА, негова жена
ЛЕНЧЕ, нивна ќерка
ДОНКА, нивна слугинка
МИРСА, Трајкова сестра
БОШКО, млад занаетчија
ЕВРА, негова мајка
СТОЈКО, богат трговец
ДОСЕ, негов син
ТРЕНДО, бозаџија
МИТРЕ, занаетчија, мајстор
ТРИПКО, занаетчија, стар калфа
САНКО, занаетчија, калфа
МАНАС, бивш црквен псалт
ПЕТКО, слеп просјак
ШИШКО, меанџија
ЕКРЕМ-АГА
MOMЦИ, ДЕВОЈКИ, НАРОД, СВИРАЧИ, 3АПТИИ, ЧАУШ.
62
Тема во Бегалка
е забранетата љубов меѓу двајца млади (од
социјални причини)
63
Идеја во Бегалка
дека и покрај сите пречки, силната љубов ќе
го најде својот пат до остварување.
64
Композиција на Бегалка
5 чина и пет етапи
65
Анализа на прв чин во Бегалка (експозиција)
Дејствието на драмата започнува на соборното место, во близина на големата куќа на аџи-Трајко. Таму секоја недела и на празнични дни се собираат кумановчани, каде младите играат „шарено оро“ (девојки и момчиња, но со шамивче меѓу нив за да не се допираат), а постарите седат наоколу и ги гледаат.
По завршувањето на орото девојките и
момчињата се одделуваат во групи.
Девојките се смеат, си шепотат, а момчињата
скришум ги гледаат и им даваат некакви
знаци за да не ги забележат старите.
Социјалната разлика меѓу луѓето како проблем е постојано присутен и на почетокот е претставен преку Досе, кој вади кесе со пари за да го плати заводувањето на орото. Него не го бидува за ороводач, ниту за многу други работи, но со парите тој може да купи речиси се`. На Ленче и` купува боза, додворувајќи и` се на тој начин, но таа ја одбива бидејќи не сака да му дава лажни
надежи. Ленче е вљубена во сиромашниот
Бошко и никакви подароци не можат да ја
купат.
Подоцна, слугинката на Ленче, лекомислената Донка, ги прима подароците велејќи му на Досе дека Ленче се срамела, па затоа не сакала да ја испие бозата. Таа од алчност го лаже и го поттикнува тој да верува дека Ленче го сака.
На крајот од првиот чин е опишана тајната средба меѓу Ленче и Бошко, под нејзиниот прозорец, каде патријахално воспитаната девојка не сака да му се доближи на момчето, не дозволува тој да ја бакне, зашто „до венчавање нема бацување“. Таа го моли да побрза со свршувачката бидејќи почнале да доаѓаат стројници за други момчиња, но тој ја одложува заради парите што сака да ги заработи и куќата што сака да ја изгради за нив.
66
Анализа на втор чин во Бегалка (заплет)
Во богатата гостинска соба во куќата на
аџи-Трајко, Ленче и мајка и` Велика отворено разговараат за вљубеноста на Ленче во Бошко. Мајката ја разбира и би сакала да и` помогне,
но знае дека таткото нема да се сложи. Затоа се
договараат таа да разговара со него и да го убедува. За разговор не и` се пружа веднаш можност, бидејќи аџи-Трајко е зафатен со својата лихварска работа. Имено, кај него доаѓа
сиромашниот Митре кој го моли да почека уште
малку за да му ја врати лихвата. Но, аџи-Трајко
е немилосрден и за чекањето му пресметува
лихва на лихвата.
Кога Велика повторно сака да започне разговор за Ленче, во куќата доаѓа Мирса, сестрата на аџи-Трајко. Таа е иста коко нејзиниот брат, пресметлива и бесчувствителна. Таа кажува дека Ленче си нашла љубовник, дека е веќе
дорасната за мажење и за да ја спречат врската која не му доликува на семејството, треба што
поскоро да ја омажат.
Всушност, нејзината цел е да ја омажи Ленче за богатиот, но недоветен Досе. Мајката се побунува, застанува на страната на ќерката,
но аџи-Трајко не сака да слушне да ја даде Ленче за Бошко и и` вели дека е тоа завршена работа. Неговото решение е конечно- Досе да му биде зет. Ленче не може да се помири со таквата судбина и почнува да плаче, да и` се жали на Донка (која и` е слугинка, но и другарка) и за првпат помислува да стане бегалка. Сепак, прво се обидува разумно да зборува со својот татко и да го моли да попушти и да и` дозволи сама да одлучи за својата судбина. Патријахалниот аџи-Трајко не ја ни дослушува Ленче и си стои на својот збор. Неговата одлука мора да се почитува.Малку задоцнето, како стројник доаѓа Евра, мајката на Бошко. Трајко кон неа се однесува надмено, и` го покажува местото- дека
нејзината куќа не може да се спореди со неговата, па дури ја посрамотува велејќи и`
дека не смеела ни да помисли да дојде. Евра
си заминува навредена, но достоинствена.
По Евра, во куќата доаѓа Стојко како стројник
за Досе. Аџи-Трајко него сосема поинаку го
пречекува, љубезно, со слатко и кафе. Доаѓа
и Мирса која помага работата подобро да се
заврши. Се пазарат за свршувачката, за
подароците и бовчалаците и така против
волјата на Ленче ја посвршуваат.
67
Анализа на трети чин во Бегалка (кулминација)
Овој чин се одигрува пред Шишковата меана каде седат сиромашните и пијат за да си ги заборават маките. Меѓу нив е и Митре кој се жали дека аџи-Трајко сосема го соголел со лихвите. Таму доаѓа и разочараниот Бошко, кој исто така заради Трајко се наоѓа во безизлез. Трендо бозаџијата му предлага да ја преземе работата во свои раце и да ја грабне Ленче.
Охрабрен, Бошко ја повикува Ленче на прозорец и ја убедува дека треба да појде со него. Таа малку се колеба, но сепак, љубовта победува и таа станува бегалка.
68
Каде се одигрува првиот чин во Бегалка
на соборното место, во близина на големата куќа на аџи-Трајко.
69
Каде се одигрува вториот чин во Бегалка
Во богатата гостинска соба во куќата на
аџи-Трајко
70
Каде се одигрува третиот чин во Бегалка
Овој чин се одигрува пред Шишковата
меана каде седат сиромашните и пијат за да си ги заборават маките.
71
Анализа на четвртиот чин во Бегалка (перипетија)
За време на свадбата на Ленче и Бошко, во
куќата на аџи-Трајко, мајка и` Велика и
Донка не можат да се помират што тие не се
дел од неа, што не можат да се веселат, што
не учествуваат во најважниот момент од
животот на Ленче. Велика му префрла на
аџи-Трајко дека е без срце, но тој лут, си стои
на својот став дека жената мора да слуша.
Свадбата го тревожи и понижува и затоа е
решен никогаш повеќе да не ја види својата
ќерка. Тензијата уште повеќе ја крева сестра
му Мирса, која доаѓа во куќата и му префрла
што дозволил да има свадба. За помирување и за уште една шанса да се изгладат односите, кај аџи-Трајко доаѓа Евра, мајката на Бошко. Таа го
моли да попушти, да се помират и да дојде на свадбата, но тој тврдоглаво ја одбива, велејќи и` дека тој повеќе нема ќерка.
На крајот од овој чин, аџи-Трајко, бесен, гневен, немоќен да ја спречи свадбата, ја зема пушката и кога свадбарите поминуваат под нивниот прозорец, тој колнејќи ја ќерка си, пука во нив.
72
Каде се одигрува четвртиот чин во Бегалка
во куќата на Аџи-трајко
73
Анализа на петти чин во Бегалка (расплет)
На празникот Прочка, луѓето во маски, другите убаво облечени, како што е обичајот, одат на проштевање кај постарите.
Ленче, Бошко и Евра со новороденчето, доаѓаат пред куќата на аџи-Трајко. Евра му се обраќа, дека според адетот дошле да си простат и му го подава бебето да го подржи. Аџи-Трајко не може да се воздржи, желбата да го види внучето е преголема, но од срам од другите луѓе, побегнува во куќата и се сокрива. Но, Велика, го зема бебето во раце и таа простува и за двајцата.
74
На кратко за првиот чин во Бегалка
Во првиот чин се открива љубовта на младиот
сиромашен занаетчија Бошко и керката на богатиот лихвар Ленче.
75
На кратко за вториот чин во Бегалка
Во вториот чин Ленче ја моли својата мајка да
го праша татко и за да се омажи со Бошко , а мајката знаејќи колку е строг нејзиниот сопруг
сепак пристанува да го запраша. Разговорот помеѓу мајката и таткото на Ленче го прекинуваат неколку неочекувани посети меѓу кои доаѓа и мајката на Бошко како стројник за
Ленче.Таа е исмеана и понижена од страна на
таткото на Ленче.
76
На кратко за третиот чин во Бегалка
Во третиот чин Ленче му откажува послушност на родителот и бега со Бошко ,станува бегалка.
77
На кратко за четвртиот чин во Бегалка
Во четвртиот цин на денот на свадбата на
Бошко и Ленче татко и посегнува по животот на
својата ќерка пукајќи од прозорецот во неа.
78
На кратко за петтиот чин во Бегалка
Во петиот чин на прочка Бошко ,Ленче и
нивното дете доаѓаат на прочка кај Аџи Трајко
кој што посегнува по своето внуче,крикнува од
љубов кон него, но во последен миг бега во
куќата од срам пред насобраниот народ.Во свое
и негово име секако мајката на Ленче им дава
прочка на сите.
79
Кога е објавен Девојките на Марко
1987
80
Главен лик во „Девојките на Марко“
Славе
81
Споредни ликови во „Девојките не Марко“
-Марко (најстариот брат кој е војник)
-Диме (другиот брат на Славе)
-Мајка му на Славе (Милка)
-Татко му на Славе (Живе)
-Верче (инструктор по пливање, а воедно и пријателка на Марко и Славе)
-Јана
-Билјана
-Јагода (позната и по своите тулумби)
-Лиле
-Дивна
-Роска
82
Колку глави, и кои, ги содржи Девојките не Марко
Книгата содржи шест глави:
Понеделник
Вторник
Среда
Четврток
Петок
Сабота
83
тема во „Девојките на Марко“
Како доаѓањето на Марко од војска му помага на Славе да созрее и да ги надмине своите стравови
84
Идеја во Девојките на Марко
85
Што претставуваат лирско-епските видови?
Лирско-епски видови не се посебен литературен род, туку меѓурод кој содржи слеани елементи и од лириката и од епиката. Во овие дела има фабула и ликови, но и многу чувства изразени преку ликовите. Најчесто се пишувани во стих.
86
Кои се лирско-епски видови
балада, романса, поема, роман во стих
87
Што е балада?
Балада е лирско-епска песна со фантастична содржина и тажен крај. Темите во баладите се црпат од народните легенди, преданија и суеверија, но може да бидат со реалистични мотиви.
88
Од каде потекнува името на баладата и кога се појавила?
Баладата се појавила во 15. век а името потекнува од италијанскиот збор balare што значи играм. На почетокот била весела песна
89
Македонци кои пишувале балади?
Кочо рацин, Ацо Шопов, Блаже Конески, Славко Јаневски и др.
90
Анализа на „Балада за прадедовата пушка“?
Автор: Славко Јаневски
Мотив:Пренесување на пушката од колено на колено
Идеја: Убаво е чувството да се негуваат предметите оставени во наследство
Број на сторфи: 8
број на стихови: 16
вид на строфи: дистих
Стилски фигури: персонификација, метафора, епитет
91
Анализа на „Балада за непознатиот“ ?
Автор: Кочо Рацин
Број на строфи 16
број на стихови 64
вид на строфа катрен
Мотив: Смртта на непознатиот војник кој загинал борејќи се за туѓа земја
Идеја: Проклетсво е да се умре во туѓа земја
Стилски фигури: епитет, анафора
Рима: дактилска, вкрстена
Баладата е дел од збирката „Бели мугри“
92
Кога почнале да се пишуваат македонските народни песни
За време на преродбата, во средината на 19. век
93
Што е романса?
Романса е лирско-епска песна најчесто со хумористична и љубовна содржина и среќен крај. Во почетокот со романсата се прославувале подвизи на некои јунаци за да ја заштитат својата или честа на саканата. Најчесто е хумористична.
94
Питал ја Стојан Бојана анализа?
Автор: народот
Број на строфи: една
Вид на строфи: астрофична
Број на стихови: 58
Вид на стиховите: осмерец
Рима: дактилска; паралелна и обгрлена
Мотив: Љубовта на Стојан и Бојана
Идеја: Љубовта лечи се
Стилски фигуриЧ анафора, епитети
95
Анализа на Вечна љубов?
Автор: Јован јовановиќ Змај
Број на стихови: 20
Вид на стихови: осмерец, петорец
Број на строфи: 5
Вид на строфи: квартет
Мотив: Љубовта
Рима: вкрстена, машка, женска и дактилска
Стилски фигури: епитет
96
Што е поема?
Поема е подолга лирско-епска песна во која се опејува и се раскажува настан од историјата на едне народ или пак слушка од животот на една личност. Основата на поемата е епска а авторот внесува и своит чувства. Поемата содржи драмски заплети и расплети.
97
Што е роман во стих?
Роман во стих е големо лирско-епско дело каде е прикажан широк круг на случки и ликови напишано во стих. За време на романтизмот, рускиот поет А. С. Пушкин го напишал првиот роман во стихови „Евгениј Онегин“.
98
Македонски автори на поеми?
Григор Прличев, Коле Неделковски, Блаже Конески, Анте Поповски,
99
Што се патриотски песни?
Патриотските или лирскопатриотските песни се песни во кои поетот ја искажува својата љубов кон својата татковина.
100
Македонски автори на патриотски песни?
Коле Неделковски (Пеш по светот), Анте Поповски (Белите ридови на татковината, Татковина), Славко Јнаевски, Видое Подгорец, Копачите од Рацин
101
Што се социјални песни?
Социјалните песни се вид преку кој се опишуваат општествените проблеми, најчесто сиромаштијата и некои други последици што произлегуваат од нееднаквата положба на луѓето од нивниот различен статус во општеството. Во социјалните песни преовладува мрачното расположение , но има и такви во кои преовладува борбениот и оптимистички тон преку кои поетот искажува верба во победата над општествената неправда.
102
Мотиви во социјалните песни?
социјалната нееднаквост меѓу луѓето, бедата во која живеат сиромашните работници, непрадвата да работат многу а да заработуваат малку, желбите на поетите за подобар живот на оние кои живеат од својот труд
103
Македонски автори на социјални песни?
Кочо Рацин, коле Неделковски, Константин Миладинов, Рајко Жинзифов, Никола Вапцаров
104
читај социјални, патриотски, романси и балади
плс
105
Анализа на Денови?
Автор: Кочо Рацин
Број на строфи: 8
вид на строфи: четиристих и дистих
број на стихови: 24
вид на стихови: осмерец
Рима: паралелна и дактилска
Стилски фигури: компарација, епитет, анафора и епифора
Мотив: Мачниот живот на аргатите
106
година на раѓање и смрт на Марко Цепенков?
(Прилеп, 7 ноември 1829 — Софија, 29 декември 1920
107
Кои се текстови за практична примена?
молба,жалба, барање, приговор, записник, извештај, биографија, соопштение, вест и др.
108
Што е молба?
Текст со кој бараме некоја услога. Тоа е текст со посебна, специфична структура и ги содржи личните податоци на подносителот. Напишана е на литературен јазик, и стилот не треба да е претерано украсен, треба да е јасен, конзиен и конкретен.
Треба да се избегнуваат недолични зборови и претерана љубезност, фрази итн. (ќе ви бидам крајно благодарен, го молам горниот наслов, се надевам дека и др.)
109
Што е жалба?
Жалба е текст со кој бараме разрешување на некоја ссотојба со која се чувствуваме оштетени или незадоволни. Тоа е текст со посебна, специфична структура и ги содржи личните податоци на подносителот. Напишана е на литературен јазик, и стилот не треба да е претерано украсен, треба да е јасен, конзиен и конкретен.
Треба да се избегнуваат недолични зборови и претерана љубезност, фрази итн. (ќе ви бидам крајно благодарен, го молам горниот наслов, се надевам дека и др.)
110
Што е записник и како се пишува
Записник е писмен документ. Се води во текот на одвивање на настанот зашто набројува податоци за одредена активност, работа, состанок и сл. Се изнесуваат одлуки, податоци, извештаи, програми поврзани со настанот.
Постојат различни видови записници (на пример, полициски записник или записник ододржан состанок)
Литературен јазик, без многу украси, прецизен и јасен стил.
Записникот го води и составува записничар, а одговорното лице го потпишува.
4. Под насловот задолжително се пишува од што е записникот, односно се пишува иметона телото кое заседавало, времето и местото на одржување на состанокот.
5. Се наведуваат членовите кои присуствувале на средбата.
6. Се наведува кој го водел состанокот
7. Прифаќање на дневниот ред – се набројуваат точките на дневен ред.
8. Се пренесува што се дискутирало за секоја точка.
9. На крајот во долниот десен агол се потпишува записничарот, а од левата страна онојкој го водел состанокот (најчесто тоа е претседателот на телото кое имало состанок)
111
Правила за пишување на било каков текст од деловниот живот?
1. Употреба на стандардниот македонски јазик ( административен стил) не е дозволена употреба на разговорна лексика, жаргони и дијалектизми.
2. Овие текстови се официјални документи, па затоа во нив треба да има службена комуникација -не е дозволена никаква блискост, искажување чувства, пристрасност,освен во личните писма. Обраќањето е со Вие, а не со Ти, се користи соодветнаетикеција и учтиви изрази ( на пример, Почитуван Градоначалник )
3. Економичност на изразот и прецизност – содржината на овие текстови теба да биде јасна и прецизна ( со едно читање да се разбере за што станува збор).
4. Да се почитува правилото
ништо повеќе – нема потреба од китење на изразот (епитети,компарации ), повторувања, долги воведи, непотребни информации, развлекувања.
112
Пишување молба?
1.
1. Во горниот десен агол на листот се пишува до кого е упатена молбата.
2. Во средина се пишува насловот ( М О Л Б А ).
3. Под насловот се пишува: презиме, татково име, име, адреса или друг релевантенподаток, кој соодветствува со молбата/барањето (на пример, ученик во
III-2).
4. Предмет на молбата ( кратко изложување на молбата во една реченица).
5. Содржина на молбата ( не се пишува
го молам горенаведениот орган; директно сепристапува кон целта; доколку се поднесуваат и други документи со молбата сенаведува кои се тие; се заблагодарувате). Секоја од наведениве информации стои вонов параграф.
6. Под содржината, од левата страна се пишува место и датум, а од десната страна кој јаподнесува молбата.
7. Истиот образец се однесува и на барање, само што секаде каде што стои молба илимолам се пишува барање или барам
113
Пишување приговор/жалба
Исто како и кај молба/барање
целта е изменување на донесена одлука, потребни се аргументи за поткрепување на жалбата
114
Што е соопштение
Соопштение е текст со кој се обраќаме на поширок круг луѓе кои треба да бидат известени за некој настан или нешто друго што ќе се случува во блидка иднина.
-треба да дадеме одговори на прашањата кој? што? кога? каде? зошто?
-јасно и концизно
-не треба да содржи непотребни информации како се извинуваме, однапред ви се заблагодаруваме и сл.
115
Што е вест и како се пишува
1. Со веста информирате за настан кој се случил или ќе се случи.
2. При пишување на вест не се употребуваат фразите Ве информираме или Ве известуваме.
3. Во содржината на веста треба да се одговори на прашањата Кој? Што? Кога? Каде?Зошто?
4. Насловот треба да соодветствува со содржината и да привлекува внимание за да бидевеста прочитана.
116
Што е извештај и како се пишува:?
1. Извештај е текст во кој се претставуваат податоци поврзани или со некој настан ( на пример,како се одвивала одредена кампања) или со работата на некоја организација во определенвременски период ( на пример, неделен, месечен, годишен извештај за работата научилиштето).
2. Извештај : известување (соопштение ) – ова се различни текстови и не треба да сепоистоветуваат и мешаат.
3. Извештајот претставува завршен документ за некое дело или работа
117
Што е есеј?
Посебен вид литературна критика во која авторот ги изразува своите субјективни впечатоци и размилувања по некој литературен, научен, политички и друг проблем се вика есеј. Тие впечатоци и размислувња писателот ги искажува аргументирано, убедливо, научно, занимливо и оригинално, Есејот, исто така значи и обработка на некој проблем или тема. Есејот е интересна творба со убав стил во постапката при обработка на проблемот.
118
Најпознати македонски есеисти?
Блаже Конески, Славко Јаневски, Георги Старделов, Влада Урошевиќ, Катица Ќулаафкова, Венко Андоновски и др.
119
Белези на анродното творештво
-се создавала и пренесувала усно(литературата се поавила пред писменото изразување)
-анонимен автор(бидејќи не се запишувало, се заборавало кој е)
-се менувала при пренесувањето (не можело да ја запамнат точно)
120
како е поделена народната литература
— народна поезија;
— народна проза, и
— кратки фолклорни видови (во стих и проза).
121
поделба на народната поезија?
1. обредни песни:
– коледарски,
– велигденски,
– лазарски,
– ѓурѓовденски,
– за раѓање и крштевање,
– свадбарски,
– тажачки,
– додолски (за дожд);
1. неисториски (за настани и личности кои не ѝ се познати на историјата); 1. балада 2. митолошки;
2. историски:
– јуначки (XV — XIX век),
– ајдутски (XV — XIX век),
– комитско-револуционерни,
– партизански.
3. религиозно-легендарни;
4. трудови:
– аргатски,
– жетварски,
– овчарски,
– занаетчиски,
– печалбарски;
5. љубовни;
6. семејни;
7. песни за деца:
– брзозборки,
– залагалки,
– бројаници,
– приспивни;
8. хумористични.
122
Како е поделена народната проза?
— митови
— легенди
— преданија
— приказни
123
Кои се кратките фолклорни видови
— анегдоти
— гатанки
— пословици и поговорки
124
Што се анегдоти
мали хумористични приказни во кои се раскажува некоја смешна случка од животот на позната личност);
125
Што се гатанки
— гатанки (се состојат од прашање и одговор, а прашањето е метафорично претставување на предметот или појавата која треба да се погоди со одговорот);
126
што се пословици и поговорки
многу слични по својата содржина и форма. Со нив се искажува некоја народна мудрост.
Разликата е во тоа што пословицата е двочлен состав (составени се од два дела), а поговорката е едночлен состав (составен од еден дел).
127
Што се митови
(приказни со фантастична содржина кои во почетокот биле сакрални и не се сметале за литературни творби; ликовите и настаните опишани во нив не се историски потврдени);
128
Што се легенди
(исто со фантастична содржина, но за разлика од митовите тие се поврзани со вистински настани или историски личности);
129
Што се преданија
Кратка епска творба во која се зборува за настани и личности од историјата кои одиграле важна улога во животот на луѓето, но и за настанокот на село, град итн.
130
Што се приказни
131
Што е лирика?
Литературен род со кој се искажуваат чувствата и размислувањата на поетот.
132
Карактеристки на лириката?
субјективност, краткост, изразувачка уметност, стих, строфа, ритам,рима, стилски фигури, лирски субјект
133
Како се нарекува гласот што изразува чувства, мисли и расположенија во лирската песна
Лирски субјект
134
Како се дели лириката според авторството
уметничка и народна
135
Што е мотив во лирската песна?
Најмала тематска целина која не може да се разложува.
136
Кое прашање треба да си го поставиме за да го определиме мотивот во една песна?
За што се зборува во песната?
137
Какви може да бидат песните според мотивот?
Љубовни, патриотски, хумористични, социјални, пејзажни
138
Што е балада?
Лирско-епска песна во која се опева трагична случка, настан или судбина на некој лик и има тажен крај.
139
Што е романса?
Лирско епска! Брза, разиграна, весела и хумористична песна во која се опева љубовта и има среќен крај.
140
Што е лирско во лирско-епските творби?
емоционалноста, субјективноста и формата (стих)
141
Што е епско во лирско-епските творби?
фабула, раскажување, дејство, ликови, описи
142
Што е рефрен?
Повторувањето на еден или повеќе стихови во песната
143
Со која стилска фигура ја нагласува непосредноста на поетот со опеаното во песбата
Апострофа
144
Што е градација
Стилска фигура со која има постепено засилување или смалување. Зборовите се подредени така што првиот го дава најнискиот степен, а последниот највисокиот степен.
145
Што е современа драма
Драма која обработува теми од секојдневниот живот на обичниот човек. Најчесто во неа се застапени ликови од различни општестевни слоеви и се проследува нивната психолошка состојба и нивните класни и општестевни односи. Драмското дејство во овие драми ги спојува комичното и трагичното, ги доближува посочувајќи дека трагичното и комичното не постојат како апсолутни спротивности во човековиот живот.
146
Каков е односот на авторот кон раскажаните настани во автобиографијата?
Субјективен
147
Каков вид раскажување се користи во автобиографиите?
ретроспективно
148
Со кој литературен вид имаат сличности автобиографиите?
Дневник
149
Литературни и научни елементи во автобиографијата?
литературни: наратор, описи, ликови, чувства...
научни: точни факти, историско-општествени елементи
150
На кој литературно-научен вид претходи дневникот и неговите записи
На автобиографијата
151
Каков писмен поднесок се молбата и жалбата?
За обраќање до институција заради сопствени потреби
152
Каква форма на пишување имаат молбата, жалбата, записникот..
утвредна
153
Какви документи се молбата и жалбата
деловни
154
Формулар за молба
до ---
МОЛБА
од ---
предмет: ---
(содржина)
Однапред благодарам
место/датум подносител
---- ---
155
Што е записник
еден вид извештај
156
Каков треба да биде ставот на оној што го води записникот
објективен
157
Формулар за записник?
записник бр.--
од држаниот состанок на --- на ден --- во--- часот
Дневен ред
1.
2.
3.
На состанокот беа присутни ---
СОстанокот го водеше ---
По првата точка ...
По втората точка...
Датум и место Записничар
---- (име презиме и потпис)
158
Што е говор
јавно изложен текст од определено лице во говорна форма
159
Што е потребно за да се оствари говор?
Говорител, тема на говор, текст, композиција на текстот, место, време, публика, јавен настап
160
Композициски елементи на говорот
вовед, содржина, заклучок
161
Во кој дел од говорот говорникот употребува реторичкји форми на обраќање
во воведниот дел
162
Што се подразбира под невербална комууникација
мимики, гестикулациуи, говор на телото
163
што му е потребно на еден говорник за да биде успешен
глас, дикција, јасност, концизност во изложувањето на содржината
164
Надворешни одлики на драмата?
дијалог, монолог, литерартуна творба, ликови, дидаскалија, пролог, епилог
165
Внатрешни одлики на драмата
директен говор,м простор и време, изведба на сцена, дејство, тема, идеја
166
Што е говор?
Обраќање по повод некој празник, свеченост, манифестација, но и поради проблем, на конферрнции.
167
Стилска фигура во тга за југ
антитеза
| спротивности
168
Првото училиште?
Св. Кирил и Методиј во дворот на црквата св. Богородица во Скопје, 1836
169
Во кое училиште предавал ј.х.к џинот за прв пат во велес?
Во црквата св. горгијс
170
Елегии пишувале?
кочо рацин, ацо шопов, коле неделковски
171
заљубиле се две луди млади?
народна балада
172
вардар?
поема од анте поповски
173
