11 og 12: Staphylococcus I og II

Question 1

Hvar býr Staphylococcus spp? Hver er tegundafjöldinn?

Answer 1

Á líkamsyfirborði manna og dýra. Á slímhúðum og slímhúðaropum, líka. 40 tegundir og 20 undirtegundir!

Question 2

Hver er sýkingarhæfasta tegundin?

Answer 2

S. aureus - er algengur sýkingarvaldur í húð og fleiri líffærum.

Question 3

Kóagúlasa neikvæðir staphylococcar…

Answer 3

…eru allir aðrir en Staph aureus. Minni meinvirkni en eru tækifærissýklar.

Question 4

Þrjú dæmi um kóagúlasa neg. staph?

Answer 4

S. epidermidis, lugdunensis og saphrophyticus.

Question 5

Staph aureus hefur sérstaka sækni í…

Answer 5

…nasir, kok og húðfellingar. Allir stafýlókokkar sækja meira í rök en þurr svæði.

Question 6

Sækni S. epidermidis…

Answer 6

alls staðar á húð

Question 7

Sækni S. Saprophyticus…

Answer 7

loðir auðveldlega við urogenital frumur

Question 8

Sækni S. haemolyticus…

Answer 8

sækir í svæði með apocrine kirtla, þ.e. holhönd, nára og perineum.

Question 9

Sækni S. capitis…

Answer 9

aðallega á höfði. Surprise!

Question 10

Hafa allir Staph aureus?

Answer 10

Nei, 20% hafa hann aldrei. 10 til 20 alltaf, 60% bera hann öðru hvoru.

Question 11

Hvað þolir Staph aureus?

Answer 11

Er harðgerður og þolir vel þurrk og salt þrátt fyrir að mynda EKKI spora. Lifir lengi á dauðum yfirborðum - kjörinn fyrir spítalasýkingar!
Drepst við 65°C í 30 mín. og með algengum sótthreinsiefnum.

Question 12

Hversu hratt vaxa Staphylococcar og helstu einkenni?

Answer 12

Vaxa á styttri tíma en sólarhring.
Með 02.
Við 6,5 til 50°C.
Gulnar með tímanum.
Hemólýsa á blóðagar.
Gram jákvæðir klasakokkar.

Question 13

Staffar og katalasar og kóagúlasar -

Answer 13

Þeir eru katalasa jákvæðir.

Staph aureus er kóagúlasa jákvæður en aðrir staffar ekki.(döh! Heita kóagúlasa neikvæðir stafýlókokkar!)

Question 14

Hvernig er hjúpmálum og frumuvegg háttað í stöffum?

Answer 14

Hafa hjúp, slím og teichoic sýrur í vegg.

Question 15

Hvaða ensím framleiða staffar?

Answer 15

Hyaluronidasa, fibrinolysin (leysir upp fibrin storku, öfugt við kóagúlasann) og lipasa (vatnsrof fitu) og kóagúlasa (staph aureus).

Question 16

Hvernig lyfjaónæmi hafa staffar gjarnan?

Answer 16

Fyrir mörgum sýklalyfjum. Einna helst beta-laktam lyfjum, t.d. pensilíni, vegna mecA gens sem skráir fyrir breyttu PBP (ensím sem sér um krosstengingu peptidoglycans) sem binst EKKI beta laktam lyfjum. Auk þess MÓSA.

Question 17

Hverjir eru sérstakir meinvirkniþættir Staph aureus?

Answer 17

Hafa prótín A í frumuvegg (dulargervi fyrir phagocytosu), hafa kóagúlasa og mynda exótoxín (eitur), sem geta t.d. verið frumurjúfandi (hemolysin), valdið húðflögnun og meltingarvegseitur (enterotoxin, sem þola suðu!!).

Question 18

Hlutverk slímlags sem flestir staffar mynda, er:

Answer 18

Auðveldar bindingu við vefi og aðskotahluti. Mjög mikilvægt fyrir kóagúlasa neikvæða staphylococca, því meinvirkni þeirra er annars lítil.

Question 19

Hvert er skotmark bóluefnis sem er í undirbúningi gegn stöffum?

Answer 19

Fjölsykrur í hjúp þeirra.

Question 20

Hvaða hlutverki gegnir teichoic acid í frumuvegg?

Answer 20

Viðloðun, bólga og heilbrigði frumuveggjar.

Question 21

Hvaða hlutverki gegnir prótín A í frumuvegg eða himnu?

Answer 21

ER BARA Á STAPH AUREUS.

Hindrar virkni IgG með bindingu við Fc hluta.

Question 22

Hvað kallar maður S. aureus með mecA gen?

Answer 22

MÓSA.

Question 23

Hver eru algeng eituráhrif Staph aureus? (4)

Answer 23

Alls konar - cytolytic toxín
Staph. Scalded Skin Syndrome - exfoliating toxín
Matareitranir - enterótoxín
Toxic Shock Syndrome - TSST-1

Question 24

Hvaða tegundir eru til af cytolytic toxínum, hvað gera þau og hverjir framleiða þau?

Answer 24

Þau eru frumurjúfandi, t.d. fyrir rauð blóðkorn og/eða hvítkorn. Tegundir eru alfa, beta, gamma og hitt. Nær allir Staph aureus framleiða þau. Fimmta tegundin er PVL (Panton-Valentine leukocidin), frl. af 2% Staph aureus og veldur verri húð-og mjúkvefjasýkingum.

Question 25

Hvað gera exfoliating toxín og hverjir seyta þeim?

Answer 25

Rjúfa desmosome prótín í epidermis og valda SSSS. Oftast í börnum. Tvær sjúkdómsmyndir: Bullous impetigo og útbreitt SSSS. 5-10% af Staph aureus stofnum.

Question 26

Enterotoxín…

Answer 26

…eru superantigen, flokkast í A, B, C etc. Staph aureus kemst í mat úr húðsýkingu eða nefi, fjölgar sér þar og myndar eitur sem svo er innbyrt. ATH. EITRIÐ ÞOLIR 100°C Í 30 MÍN. OG MAGASÝRUR OG MELTINGARENSÍM!

Question 27

Hvaða matvörur eru áhættumestar hvað varðar Staph aureus matareitrun? Hver eru einkennin?

Answer 27

Unnar kjötvörur, eggjakrem, kartöflusalöt og ís.

Uppköst, kviðverkir, niðurgangur, þurrkur. Ekki hiti.

Question 28

TSST-1…

Answer 28

…stendur fyrir Toxic Shock Syndrome Toxin og er superantigen. Myndað af 5-25% S. aureus. Tíðatengt vs. önnur TSS. Kemst yfir slímhúðir og dreifist svo með blóði.

Question 29

Hver eru helstu einkenni TSST-1 í skeið/sári?

Answer 29

Hiti, blóðþrýstingsfall, útbrot, síðar húðflögnun, oft í lófum og iljum. Einkenni frá MTK, blóði, nýrum, lifur. Lost/líffærabilun og dauði.

Question 30

Dæmi um Staph aureus sýkingar í húð-og mjúkvefjum vs. innri líffærum, hvort er algengara?

Answer 30

Húð-og mjúkvefir algengari (foruncle/folliculitis, kýli, sár, kossageit eða impetigo, brjóstasýkingar.
Innri líffæri, sjaldgæfara (blóðsýkingar, lungnabólga, hjartaþelsbólga, beina-og liðsýkingar, heilahimnubólga).

Question 31

Hver er munurinn á bullus impetigo og impetigo?

Answer 31

Bullus impetigo orsakast af toxín áhrifum.

Impetigo er sýking af völdum Staph aureus eða S. pyogenes.

Question 32

Hvað eru carbuncles?

Answer 32

Foruncle sem renna saman og sýking dýpra í húð.

Question 33

Úr hverju deyja 50% sjúklinga með hjartaþelsbólgu af völdum Staph aureus?

Answer 33

hjartabilun og septiskra embólía, þ.e. sýktra blóðtappa sem fara af stað. Sprautufíklar fá vægari sjúkdóm, aðallega í hægri hjartahelming.

Question 34

Hvaðan kemur Staph aureus í blóð-og hjartaþelssýkingum?

Answer 34

Óþekkt uppspretta í 30% tilfella en oft frá húð, úr aðgerðum eða æðaleggjum - aukahlutasýklar.

Question 35

Hvaðan kemur Staph aureus í lungnabólgu (og þá stundum tilheyrandi empyemu/fleiðruígerð í lungum)?

Answer 35

Í gegnum öndunarvegi með ásvelgingu. Blóðleiðin er algengari í blóð-og hjartaþelssýkingum.

Question 36

Beinsýkingar af völdum Staph aureus…

Answer 36

…verður oftast í kjölfar blóðsýkingar, áverka eða sýkinga í nálægu líffæri. Blóðræktun pósitív í 50% tilfella.

Question 37

Ein algengasta orsök liðsýkinga er…

Answer 37

…Staph aureus! Oftast í stórum liðum.

Question 38

Tveir CNS í hjartaþelsbólgu.

Answer 38

S. lugdunensis í óeðlilegum lokum en S. epidermidis í gervilokum.

Question 39

S. saprophyticus er CNS og veldur oftast…

Answer 39

…þvagfærasýkingu í ungum, kynvirkum konum, þ.e. Honeymoon cystitis.

Question 40

Algengasta orsök æðaleggjasýkinga er…

Answer 40

… S. epidermidis.

Question 41

S. lugdunensis…

Answer 41

… er meinvirkur, veldur þó aðallega húðsýkingum og kýlamyndun. Kóagúlasapróf oft jákvætt í latex kekkjun en alltaf neikvætt í glasi.

Question 42

MÓSA er ónæmur fyrir…

Answer 42

…öllum beta lactam lyfjum (t.d. methicillin, oxacillin og skyldum). Oft líka ónæmir fyrir öðrum (t.d. tetracyclini, klindamýcíni, erýtrómycini og quinólóni).

Question 43

Hver er meðferðin við MÓSA?

Answer 43

Vancomycin, teicoplanin, linezolid o.fl.