8: Spítalasýkingar

Question 1

Hvað er spítalasýking?

Answer 1

Nosocomial infection. Sýking í kjölfar smits á sjúkrahúsi, ýmist sjúklingur/starfsmaður sem veikist. Oft miðað við 48 tíma eftir lok sjúkrahúslegu.

Question 2

Hver er munurinn á endogen sýkingu og cross infection?

Answer 2

Endogen er sýking af völdum sýkla frá sjúklingnum sjálfum, cross infection er sýkill sem borist hefur beint/óbeint frá einum sjúklingi til annars.

Question 3

Semmelweis…

Answer 3

…tók upp handþvott meðal lækna í kringum 1847 í Vín.

Question 4

Hverjar eru helstu spítalasýkingar? (4)

Answer 4

Þvagfærasýkingar, sárasýkingar, neðri loftvegasýkingar, húðsýkingar og aðrar sýkingar. Hlutföll fara svo eftir deildum.

Question 5

Þvagfærasýkingar… áhættuþættir og þrír helstu sýklar.

Answer 5

…eru oftast endogen frá bakteríum meltingarfærum. Berast á milli með menguðum sótthreinsiefnum, skolvökvum, eðlisþyngdarmælum og höndum, t.d. Áhættuþættir eru þvagleggir. Helstu sýklar:
Enterobacteriaceae,
enterokokkar
Pseudomonas aeruginosa.

Question 6

Sárasýkingar… 3 helstu sýklar og fleira.

Answer 6

Tíðni breytileg eftir aðgerðum, deildum og jafnvel læknum! Sýklalyf geta stundum hjálpað. Helstu sýklar:
S. aureus
Enterobacteriaceae
beta hemólýtiskir streptokokkar.

Question 7

Neðri loftvegasýkingar… áhættuþættir og 5 helstu sýklar.

Answer 7

...sú spítalasýking sem veldur flestum dauðsföllum. Greining mjög erfið. Áhættuþættir eru barkaslanga, dvöl á gjörgæslu og ónæmisbælandi lyf. Helstu sýklar:
Enterobacteriaceae,
Pseudomonas aeruginosa
Streptococcus pneumoniae
Staphylococcus aureus
Legionella pneumophila.

Question 8

Húðsýkingar…

Answer 8

…oftast af völdum S. aureus og S. pyogenes. Einnig veirur og sníkjudýr (kláðamaur, HSV VZV).

Question 9

Hverjar eru aðrar spítalasýkingar?

Answer 9

Fjöldamargar, mikilvægastar eru æðaleggjasýkingar, lifrarbólga af völdum veira og HIV.

Question 10

Stærsta vandamálið er…

Answer 10

…útbreiðsla fjölónæmra baktería sem leiða til meiri og lengri veikinda, hærri dánartíðni og tafa á réttri sýklalyfjameðferð.

Question 11

Hættulegustu fjölónæmu stofnarnir eru…

Answer 11

…MÓSA og fjölónæmir Gramneikvæðir stafir (m.a. ciprofloxacin ónæmir stofnar og vancomycin ónæmir enterókokkar). Þó enn lág tíðni þessara á Norðurlöndum.

Question 12

Fyrir hverju er skimað hérlendis hjá sjúklingum/starfsfólki af erlendum sjúkrastofnunum?

Answer 12

MÓSA, ESBL og VRE. Gert með PCR, tekur nú 2 sólarhringa en 66 mínútur með nýrri tækni!

Question 13

Verkefni til að fækka spítalasýkingum.

Answer 13

Fræðsla, skráning sýkinga (fækkar sýkingum um allt að 50%!), einangrun sjúklinga, rannsókn hópsýkinga, sótthreinsun, dauðhreinsun og hreingerningar, vinnsla sorps og hættulegs úrgangs af sjúkrahúsum, fækkun stunguóhappa.

Question 14

Einangrun…

Answer 14

…er til í ýmsum týpum. T.d. einföld vs. ströng, varnareinangrun, einangrun m.t.t. meltingarfærasmits, öndunarfærasmits, snertismits o.s.frv.

Question 15

Hver er mikilvægasta smitleið spítalasýkinga?

Answer 15

Hendur starfsfólks!

Question 16

Til hvers er haft eftirlit með heilsufari heilbrigðisstarfsfólks?

Answer 16

Til að koma í veg fyrir að starfsfólk beri sýkingar í sjúklinga og koma í veg fyrir að starfsfólk sýkist við störf sín (t.d. með því að bólusett sé skv. ráðleggingum sýkingavarnanefndar).

Question 17

Hvernig er fylgst með heilsufari heilbrigðisstarfsfólks?

Answer 17

Við ráðningu er heilsufar og bólusetningar ath. auk mantoux prófs og lungnamyndar. Hugsanlega MÓSA ræktun og út frá þessu eru ónæmisaðgerðir skipulagðar. Þær (og Mantoux prófið) eru endurtekin reglulega. Auk þess ýmis sértilefni skoðuð (t.d. stunguóhöpp).

Question 18

Hvaða sýklar geta verið í blóði? (6)

Answer 18

Malaria
Brucellosis
Syphilis
Hepatitis B og C
HIV

Question 19

HVar er sýkingarhætta hvað varðar blóð?

Answer 19

Snerting við blóð/blóðmengaða vökva, um rofna húð, mengaðir oddhvassir hlutir, slímhúðir.