5. Ο Ηράκλειος και η δυναστεία του (610-717)

Question 1

Ποια ήταν η γενική κατάσταση του Βυζαντίου στο δεύτερο μισό του 6ου και στις αρχές του 7ου αιώνα;

Answer 1

Στο δεύτερο μισό του 6ου και στις αρχές του 7ου αιώνα, το Βυζάντιο συγκλονίστηκε από μια πολύπλευρη κρίση.

Question 2

Αναφέρετε τους κύριους παράγοντες που προκάλεσαν την κρίση στο Βυζάντιο αυτή την περίοδο.

Answer 2

Η κρίση οφειλόταν σε λοιμούς, κακές σοδειές, σεισμούς και εισβολές στα εδάφη της αυτοκρατορίας.

Question 3

Ποιες ήταν οι επιπτώσεις της κρίσης στις πόλεις και τον πληθυσμό του Βυζαντίου;

Answer 3

Οι συνέπειες περιλάμβαναν την εγκατάλειψη ή την παρακμή των πόλεων και τη μείωση του πληθυσμού.

Question 4

Πώς επηρέασε η κρίση την οικονομία και τον στρατό του Βυζαντίου;

Answer 4

Η κρίση επεκτάθηκε στη δημόσια οικονομία, οδηγώντας στην υποχώρηση του εμπορίου και της νομισματικής κυκλοφορίας, καθώς και στην παραμέληση του στρατού.

Question 5

Ποια δυναστεία ανέλαβε το έργο της εσωτερικής μεταρρύθμισης και του αγώνα επιβίωσης στο Βυζάντιο;

Answer 5

Το έργο αυτό ανέλαβε και έφερε σε πέρας ο Ηράκλειος και η δυναστεία του.

Question 6

Ποια ήταν η χρονική διάρκεια της δυναστείας του Ηρακλείου;

Answer 6

Η δυναστεία του Ηρακλείου διήρκεσε από το 610 έως το 717 μ.Χ.

Question 7

Τι τύπο αυτοκράτορα αντιπροσώπευε ο Ηράκλειος;

Answer 7

Ο Ηράκλειος αντιπροσώπευε τον τύπο του στρατηγού-αυτοκράτορα που ηγήθηκε προσωπικά του βυζαντινού στρατού.

Question 8

Πώς αναδιοργάνωσε ο Ηράκλειος το στράτευμά του;

Answer 8

Αναδιοργάνωσε το στράτευμα με την οικονομική συμπαράσταση της εκκλησίας.

Question 9

Ποιες ήταν οι κύριες στρατιωτικές εκστρατείες του Ηρακλείου μεταξύ 622 και 628;

Answer 9

Επιχείρησε συνεχείς εκστρατείες κατά των Περσών.

Question 10

Ποια σημαντική νίκη πέτυχε ο Ηράκλειος κατά των Περσών το 627;

Answer 10

Στη μάχη της Νινευί, κοντά στα Γαυγάμηλα, πέτυχε να συντρίψει τους Πέρσες και να ανακτήσει όλες τις βυζαντινές επαρχίες στην Εγγύς Ανατολή.

Question 11

Πώς κατάφερε ο Ηράκλειος να ανυψώσει το φρόνημα των στρατιωτών του;

Answer 11

Ο αυτοκράτορας εξύψωσε το φρόνημα των στρατιωτών του με φλογερές ομιλίες κατά των εχθρών του Χριστιανισμού και της Ρωμανίας.

Question 12

Γιατί οι εκστρατείες του Ηρακλείου προσέλαβαν έντονο θρησκευτικό χαρακτήρα;

Answer 12

Επειδή οι Πέρσες είχαν αρπάξει τον Τίμιο Σταυρό, το ιερότερο κειμήλιο του Χριστιανισμού, οι εκστρατείες του Ηρακλείου προσέλαβαν έντονο θρησκευτικό χαρακτήρα.

Question 13

Οι στρατιωτικές επιτυχίες του Ηρακλείου αποδείχτηκαν μόνιμες ή πρόσκαιρες;

Answer 13

Οι επιτυχίες αυτές αποδείχτηκαν πρόσκαιρες.

Question 14

Ποια γεγονότα επισκίασαν τα τελευταία χρόνια της βασιλείας του Ηρακλείου;

Answer 14

Τα τελευταία χρόνια της βασιλείας του Ηρακλείου σκιάζονται από τις αραβικές κατακτήσεις.

Question 15

Τι νέο διοικητικό σύστημα εγκαθιδρύθηκε στη Μικρά Ασία κατά τον 7ο αιώνα λόγω των αναγκών άμυνας;

Answer 15

Οι ανάγκες της άμυνας εναντίον των Αράβων οδήγησαν τους διαδόχους του στην εγκαθίδρυση ενός νέου διοικητικού συστήματος που στηριζόταν στα θέματα.

Question 16

Τι ήταν τα ‘θέματα’ στο Βυζάντιο;

Answer 16

Τα θέματα ήταν διοικητικές περιφέρειες με δικό τους στρατό.

Question 17

Από ποιους αποτελούνταν ο θεματικός στρατός;

Answer 17

Στον θεματικό στρατό υπηρετούσαν ελεύθεροι αγρότες.

Question 18

Τι ήταν τα ‘στρατιωτικά κτήματα’ ή ‘στρατιωτόπια’ και ποιος ήταν ο σκοπός τους;

Answer 18

Τα στρατιωτικά κτήματα ή στρατιωτόπια ήταν εκτάσεις γης που παραχωρούσε το κράτος στους στρατιώτες, ώστε με τα έσοδά τους να συντηρούν τις οικογένειές τους, να αγοράζουν τον οπλισμό τους και να καλύπτουν τα έξοδα των εκστρατειών.

Question 19

Γιατί ο θεματικός στρατός αποδείχθηκε αποτελεσματικός για την άμυνα της αυτοκρατορίας;

Answer 19

Αντικατέστησε τους παλαιούς μισθοφορικούς στρατούς και αποτέλεσε ένα είδος εθνικού στρατού που αποδείχθηκε εξαιρετικά αποτελεσματικός για την άμυνα της αυτοκρατορίας.

Question 20

Ποια σημαντική αλλαγή συνέβη στη στρατιωτική και πολιτική διοίκηση των επαρχιών;

Answer 20

Η στρατιωτική και πολιτική διοίκηση των επαρχιών, η οποία στο παλαιό διοικητικό σύστημα ασκούνταν από διαφορετικά πρόσωπα, ενώθηκαν στο πρόσωπο του στρατηγού.

Question 21

Ποια εξουσία ασκούσε ο ‘στρατηγός’ μέσα στα όρια του θέματος;

Answer 21

Ο στρατηγός ασκούσε την ανώτατη εξουσία μέσα στα όρια του θέματος.

Question 22

Πότε σταθεροποιήθηκε το σύστημα των θεμάτων και σε ποιες περιοχές επεκτάθηκε;

Answer 22

Προς τα τέλη του 7ου αιώνα το σύστημα των θεμάτων σταθεροποιήθηκε και άρχισε να εξαπλώνεται και στις ευρωπαϊκές επαρχίες του κράτους.

Question 23

Ποια άλλη σημαντική αλλαγή της εποχής αυτής αφορούσε την κρατική διοίκηση;

Answer 23

Μια άλλη σημαντική αλλαγή της εποχής αυτής είναι η ολοκλήρωση του εξελληνισμού της κρατικής διοίκησης.

Question 24

Ποια γλώσσα έγινε η επίσημη γλώσσα στην πολιτική και στρατιωτική διοίκηση;

Answer 24

Επίσημη γλώσσα στην πολιτική και στρατιωτική διοίκηση έγινε η ελληνική.

Question 25

Τι συνέβη με τους ρωμαϊκούς τίτλους κατά την περίοδο του εξελληνισμού;

Answer 25

Οι ρωμαϊκοί τίτλοι αντικαταστάθηκαν από ελληνικούς.

Question 26

Ποιος αυτοκράτορας ήταν ο πρώτος που υιοθέτησε τον τίτλο 'βασιλεὺς πιστὸς ἐν Χριστῷ';

Answer 26

Πρώτος ο Ηράκλειος υιοθέτησε τον τίτλο 'βασιλεὺς' με τη χριστιανική προσθήκη «πιστὸς ἐν Χριστῷ».

Question 27

Τι σηματοδότησε συμβολικά η εξέλιξη του εξελληνισμού και η υιοθέτηση του νέου τίτλου;

Answer 27

Η εξέλιξη αυτή σηματοδοτεί σε συμβολικό επίπεδο το οριστικό τέλος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και την αρχή της μεσαιωνικής ελληνικής Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Question 28

Τι αναφέρει το ρωσικό χρονικό του Νέστορα Ισκεντέρη σχετικά με τη γλώσσα των διαδόχων του Ηρακλείου;

Answer 28

Το ρωσικό χρονικό του Νέστορα Ισκεντέρη αναφέρει ότι οι διάδοχοι του Ηρακλείου εγκατέλειψαν την προγονική τους λατινική γλώσσα, υιοθετώντας την ελληνική.

Question 29

Ο Ηράκλειος απεικονίζεται ως Δαυίδ. Τι γνωρίζετε από την Παλαιά Διαθήκη που θα μπορούσε να στηρίξει τον παραλληλισμό αυτό;

Answer 29

Το παρόν κείμενο δεν παρέχει πληροφορίες από την Παλαιά Διαθήκη που να εξηγούν τον παραλληλισμό του Ηρακλείου με τον Δαυίδ. Ωστόσο, ο παραλληλισμός του Ηρακλείου με τον Δαυίδ θα μπορούσε να υποστηριχθεί από την Παλαιά Διαθήκη λόγω των ακόλουθων κοινών στοιχείων: * **Νικηφόροι Αγώνες εναντίον υπέρτερων εχθρών:** Ο Δαυίδ, ένας νεαρός βοσκός, νίκησε τον Γολιάθ, έναν πανίσχυρο Φιλισταίο πολεμιστή, με τη βοήθεια του Θεού. Ο Ηράκλειος, αν και αντιμετώπισε την αυτοκρατορία σε εξαιρετικά κρίσιμη κατάσταση με εισβολές από Πέρσες και Άβαρους που έφτασαν στις ακτές του Βοσπόρου, κατάφερε να τους συντρίψει και να ανακτήσει χαμένα εδάφη. Αυτή η ικανότητα να υπερισχύει εναντίον φαινομενικά ανυπέρβλητων εχθρών, με θεϊκή έμπνευση, είναι ένα ισχυρό κοινό σημείο. * **Θρησκευτικό φρόνημα και ηγεσία:** Ο Δαυίδ ήταν ένας ευσεβής βασιλιάς, εκλεκτός του Θεού, και ηγήθηκε του λαού του με πίστη. Οι εκστρατείες του Ηρακλείου είχαν έντονο θρησκευτικό χαρακτήρα, καθώς αγωνιζόταν για την ανάκτηση του Τιμίου Σταυρού και εξύψωνε το φρόνημα των στρατιωτών του εναντίον των εχθρών του Χριστιανισμού. Και οι δύο παρουσιάζονται ως ηγέτες που πολεμούσαν για τον Θεό και την πίστη τους.