begrippenlijst: fysische landschappen

Question 1

aardbeving

Answer 1

is een trilling of schokbeweging van de aardkorst

Question 2

afschuiving

Answer 2

breuk die ontstaat wanneer delen van de aardkorst uit elkaar getrokken worden. tijdens de uitrekking breken de stukken los van elkaar. sommige stukken zakken dieper weg (schuiven weg) omdat er door de uitrekking ook ruimte ontstaat tussen de stukken. het breukvlak vormt dan een steile helling met een scherp afgelijnde rand in het landschap

Question 2

afzettingsgesteenten of sedimentaire gesteenten

Answer 2

ontstaan door sedimentatie of bezinking van minerale deeltjes uit water of uit de atmosfeer of chemische neergeslagen deeltjes uit een oplossing

Question 2

afzettingsgesteente

Answer 2

door herhaalde afzetting in hetzelfde gebied ontstaan er lagen. de druk op de onderste lagen neemt de hele tijd toe. elke nieuwe laag zorgt namelijk voor extra druk op de onderliggende lagen. hierdoor worden de losse korrels samengedrukt. er ontstaan harde en compacte brokken

Question 3

alluviale vlakte

Answer 3

rivieren die door een vallei met een vlakke boden stromen, overstromen soms. op dat moment is er veel puin in de rivier. wanneer de rivier buiten haar oevers treedt, moet ze plots over een veel grotere breedte stromen en vertraagt ze. haar energie neemt af en er wordt veel puin afgezet. aan weerszijden van de oevers van de rivier ontstaat een zone waarin puin wordt afgezet bij overstromingen. deze zone is de alluviale vlakte

Question 4

alpiene orogenese

Answer 4

afrika botst tegen eurazie waardoor de alpen, pyreneeen en kaukasus ontstaan

Question 5

anticline

Answer 5

er wordt een stuk naar omhoog geduwd. er ontstaat een plooirug. oudere lagen liggen in het centrum van de rug

Question 6

antropogene erosie en biogene erosie

Answer 6

men en dier

Question 7

asthenosfeer

Answer 7

is het bovenste deel van de aardmantel, max 300km dik. deze is opgebouwd uit enigszins vervormbaar gesteente, vloeibaar

Question 8

biogene of organogene sedimentaire gesteenten

Answer 8

ontstaan door de opeenhoping van organisch materiaal

Question 9

bodemhorizonten

Answer 9

dit zijn min of meer horizontale lagen, die verschillen van kleur, chemische samenstelling, gehalte organisch materiaal, structuur, ..

Question 10

bodemprofiel

Answer 10

het geheel van deze bodemhorizonten noemt men het bodemprofiel

Question 11

bodemtextuur

Answer 11

het materiaal waaruit de grond bestaat, wordt volgens de korrelgrootte in fracties ingedeeld: de onderlinge verhouding ervan wordt bodemtextuur genoemd

Question 12

caledonische orogenese of gebergtevorming

Answer 12

ontstaan van hooglanden in scandinavie, massief van Brabant in Belgie, ..

Question 13

cenozoicum

Answer 13

het tijdperk van het nieuwe leven

Question 14

chemische sedimentaire gesteenten

Answer 14

ontstaan door het neerslaan van mineralen in water. er kan steenzout en kalksteen ontstaan. sedimentair gesteente is de enige soort gesteente waarin fossielen voorkomen

Question 15

chemische verwerving

Answer 15

kan leiden tot de afbraak van bep mineralen in het gesteente en het ontstaan van nieuwe mineralen. bij chemische verwerving verandert de samenstelling van het gesteente dus

Question 16

consolidatie

Answer 16

een proces waarbij sedimenten of bodems onder hun eigen druk inkrimpen

Question 16

convectiestroming

Answer 16

door het verschil in warmte tussen de aardkern en de aardkorst, ontstaat er een warmte stroming vanuit de kern naar de korst

Question 17

convergerende platen

Answer 17

platen botsen

Question 18

de schaal van Richtir

Answer 18

wordt overal ter wereld gebruikt om aan te geven hoe groot en krachtig een aardbeving is

Question 19

Delta

Answer 19

wanneer een rivier uitmondt in een zee met weinig getijdenwerking of in een meer ontstaat er aan de monding ook een plotse vertraging. daar wordt dan extra veel puin afgezet. de rivier wordt na een tijd gehinderd door de eigen afzettingen en vormt verschillende vertakkingen rond het puin

Question 20

deltakusten

Answer 20

rivieren monden uit in de zee en zetten daar puin af

Question 21

detritische gesteenten

Answer 21

door mechanische verwering komen materialen vrij. die worden daarna door wind of water getransporteerd. de deeltjes kunnen na transport chemisch bidnen. het resultaat is een sedimentair gesteente, samengesteld uit puin

Question 22

disconformiteit

Answer 22

het contact tussen jongere en oudere lagen wordt gevormd door erosievlakken. op het erosievlak kunnen soms sporen van vroegere bodemvorming herkend worden

Question 23

discordantie

Answer 23

scheidingsvlak

Question 24

divergerende platen

Answer 24

platen gaan uit elkaar

Question 25

een breuk

Answer 25

is een discontinue zone in een gesteentelaag. ze ontstaat door vervorming. breuken komen vaak in groepen voor, die allemaal dezelfde orientatie hebben

Question 26

een trog of een diepzeetrog

Answer 26

als de de zware oceanische plaat tegen de lichtere continentale plaat botst en daar bijgevolg onder duikt. de zone waar dit gebeurt noemt men ook de subductiezone. door deze duik verdiept de oceaan zich op deze plek en vormt een trog. in de diepe zee dus dit noemen we ook een diepzeetrog

Question 27

endogene processen

Answer 27

processen die binnen in de aarde ontstaan. hierdoor ontstaan krachten binnen in de aarde. deze krachten veroorzaken onder andere bewegingen van de aardkorst

Question 28

eolische afzettingen

Answer 28

afzettingen door de wind

Question 29

eolische erosie of winderosie

Answer 29

lucht

Question 30

eolische sedimenten

Answer 30

deze sedimenten zijn agezet nadat ze door wind zijn getransporteerd. vb van eolische sedimenten zijn dekzand voor duinen en leem

Question 31

eonen

Answer 31

verzameling van era's

Question 32

epicentrum

Answer 32

het punt op het aardoppervlak loodrecht boven het hypocentrum

Question 33

era's

Answer 33

een ander woord voor hoofdtijdperk. dit is een tijdperk met een lengte tussen 600 en 66 miljoen jaar

Question 34

erosie

Answer 34

is het opnemen en transporteren van materiaal

Question 35

fjorden

Answer 35

oude gletsjerdalen

Question 36

fjordenkust

Answer 36

dit type kust ontstaat waar gletsjers diepe dalen hebben uitgeschuurd. wanneer de zeespiegel stijgt, lopen de dalen vol. er ontstaan lange, diepe baaien met steile oevers

Question 37

fluviatiele afzettingen

Answer 37

afzettingen door de rivieren, synoniem voor terrasafzettingen

Question 38

fluviatiele erosie of watererosie

Answer 38

water van stromingen

Question 39

fluviatiele sedimenten

Answer 39

deze sedimenten ontstaan bij transport van verweerde deeltjes diir een rivier. vb van een fluviatiel sediment is rivierklei

Question 40

ganggesteenten

Answer 40

deze gesteenten ontstaan als er scheuren of gangen in de aardkorst gevormd worden. magma uit de lithosfeer wordt naar boven geduwd en in die scheuren of gangen geperst

Question 41

geologische tijdschaal

Answer 41

is een indeling van de geschiedenis van de aarde in de geologische tijdperken

Question 42

gesteente

Answer 42

is een vast materiaal dat bestaat uit een of meer mineralen

Question 43

getijdenafzettingen

Answer 43

afzettingen onder directe invloed van de zee

Question 44

glaciale erosie

Answer 44

ijs

Question 45

glaciale sedimenten

Answer 45

deze sedimenten zijn afgezet nadat ze door landijs of een gletsjer zijn getransporteerd. vb van glaciale sedimenten zijn kleileem en morenen en zwerfkeien

Question 46

glacialen

Answer 46

ijstijden

Question 47

gravitationele erosie of zwaartekracht erosie

Answer 47

zwaartekracht

Question 48

hellingsafzettingen

Answer 48

erosie en transport naar beken en rivieren toe

Question 49

hercynische orogenese

Answer 49

ontstaan van Appalachen in amerika, oeral in Rusland en Ardennen in Belgie

Question 50

hoefijzermeer

Answer 50

de bochten en de loop van de rivier zelf veranderen steeds meer van vorm bij een meander. uiteindelijk ontstaan er plaatsen waar de bochten dicht bij elkaar in de buurt komen te liggen. het stukje oever dat de 2 stukken bocht nog van elkaar scheidt, vormt op de duur een beperkte hindernis en het water breekt er gemakkelijk doorheen. de rivierbocht die afgesneden is, wordt een hoefijzermeer genoemd

Question 51

hoekdiscordantie

Answer 51

diepere lagen liggen niet horizontaal, maar liggen schuin of zijn geplooid

Question 52

holoceen

Answer 52

laatste tussenijstijd

Question 53

hotspot

Answer 53

mantelpluim botst tegen de lithosfeer en wanneer de lithosfeer relatief dun is, breekt ze. de plaats waar dit gebeurt is de hotspot

Question 54

hypocentrum

Answer 54

het punt waar de energie van een aardbeving vrijkomt

Question 55

interglacialen

Answer 55

ijstijden werden onderbroken door periodes met een meer gematigd klimaat, de zogenaamde interglacialen

Question 56

isostasie

Answer 56

drijft de lithosfeer dus op de vloeibare asthenosfeer

Question 57

isostatisch evenwicht

Answer 57

drijvend evenwicht van de lithosfeer op de asthenosfeer

Question 58

isostatisch evenwicht

Answer 58

drijvend evenwicht van de lithosfeer op de asthenosfeer

Question 59

kanalenkust

Answer 59

ontstaat zoals een riakust, maar het heuvelgebied loopt evenwijdig met de zee. de resten van de heuveltoppen vormen eilandjes aan de kustlijn

Question 60

klast

Answer 60

een brokstuk van een gesteente, dat deel is gaan uitmaken van een sediment of een ander gesteente

Question 61

kwelders (marien erosie en sedimentatie)

Answer 61

begroeide stukken land die aan de landkant van schoolwallen of strandwallen zijn ontstaan. alleen bij heel hoog water komt het land nog overstroomd te staan

Question 62

langune (marien erosie en sedimentatie)

Answer 62

een lagine is een soort meer dat door land wordt afgesloten door een schoorwal. de kustlagune is een deel van de zee dat geleidelijk wordt afgesloten door een zandbank, schoorwal of door waddeneilanden. wanneer het water tussen de schoorwal en de kust niet meer in verbinding staat met de open zee, spreken we van een lagune

Question 63

L-golven

Answer 63

deze schokgolven zich slechts op de aardoppervlakte verplaatsen

Question 64

lithosfeer

Answer 64

de aardkorst + de buitenste vaste zone van de buitenmantel

Question 65

magnitude

Answer 65

dat wil zeggen de kracht in verhouding tot andere aardbevingen

Question 66

mantelpuin

Answer 66

materiaal die diep in de binnenmantel verhit wordt door warmtestromen uit de kern

Question 67

mariene erosie

Answer 67

water van zeeen en oceanen

Question 68

mechanische verwering of fysische verwering

Answer 68

het proces waarbij gesteenten uiteenvallen tot gruis, zonder dat daarbij de chemische structuur verandert

Question 68

marine sedimenten

Answer 68

deze sedimenten ontstaan wanneer verweerde deeltjes worden afgezet in zee. doordat de deeltjes die in zee afgezet worden vaak al een lange reis door rivieren achter de rug hebben, zijn deze deeltjes vaak erg fijn. vb van een marien sediment is zeeklei

Question 69

meander

Answer 69

een meander is een bocht in een rivier. die bocht heeft gevolgen voor de afzetting en erosie

Question 70

metamorf gesteente

Answer 70

gesteente dat ontstaat onder invloed van temp, druk of vloeistoffen

Question 70

mesozoicum

Answer 70

het tijdperk van het midden-leven

Question 71

mineralen

Answer 71

zijn vaste, kristalvormige stoffen die van nature voorkomen in de aardkorst

Question 72

non-conformiteit

Answer 72

jonge sedimentlagen worden afgezet op veel oudere lagen stollingsgesteenten

Question 73

opschuiving

Answer 73

breuk die ontstaat door samendrukken. 2 blokken gesteente worden bv tijdens gebergtevorming, tegen elkaar gedrukt en daarbij wordt een blok langs het breukvlak naar boven geduwd. het ene blok komt daardoor gedeeltelijk boven het andere te liggen

Question 74

paleozoicum

Answer 74

het tijdperk van het oude leven

Question 75

paraconformiteit

Answer 75

de lagen liggen schijnbaar continu, vrij horizontaal op elkaar, maar er is een hiaat dat niet door erosie is ontstaan

Question 76

periodes

Answer 76

een onderverdeling van een era. deze wordt verder zelf onderverdeeld in kleinere subperiodes

Question 77

P-golven/ compressie- of longitudinale golven

Answer 77

de schokgoven, die het eerst aankomen worden primaire golven of P-golven genoemd. primaire golven duwen het gesteente waar ze doorheen lopen in elkaar of rekken het uit. men noemt ze ook compressie- of longitudinale golven

Question 77

pijnkegel

Answer 77

wanneer de waterloop in de vallei aankomt, vertraagt hij plots, waardoor het puin wordt afgezet. aan de voet van de helling ontstaat een plaats met opgehoopt puin, de puinkegel

Question 78

platentektoniek

Answer 78

de theorie die de beweging van deze platen verklaart

Question 79

pleistoceen

Answer 79

snelle afwisseling van ijstijden en tussenijstijdens met een groot effect op het Vlaamse landschap

Question 80

porfier

Answer 80

kasseien

Question 81

primaire kusten

Answer 81

zijn ontstaan door processen op het land of door een verandering in het zeeniveau

Question 82

pyroklastische sedimenten

Answer 82

deze sedimenten ontstaan bij vulkaanuitbarstingen

Question 83

regressie

Answer 83

verplaatsing van de kustlijn richting zee. een regressie kan het gevolg zijn van platentektoniek of van een daling van de zeespiegel bij bv de vorming van ijskappen tijdens glacialen

Question 83

reliefinversie

Answer 83

een omkering van het relief

Question 84

riakust

Answer 84

vlak aan de zee heb je een heuvelgebied dat doorsneden wordt door rivieren. de heuveldalen staan haaks op de zee. wanneer het zeewater stijgt, loopt het de rivierdalen in. de kusten hebben diepe baaien, afgewisseld met heuvelruggen met uitlopers in zee. voor de kust liggen vaak eilandjes

Question 85

rift

Answer 85

een gebied in een continent waar uitbreiding van de aardkorst plaatsvindt, de plaatbeweging is er een divergentie. onder invloed van dit proces wordt een langgerekte depressie in het landschap gevormd, de rift

Question 86

rug

Answer 86

bergachtige reliefvorm die ontstaat wanneer twee lithosfeerplaten uit elkaar schuiven langs constructieve plaatranden. ruggen worden gevormd wanneer er door die divergente platen slenken ontstaan. via deze slenken komt magma aan de oppervlakte, koelt die magma af, en vormt een nieuwe korst in de vorm van een rug

Question 87

schildvulkaan

Answer 87

een lage berg met een bredere basis. de hellingen zijn hierbij redelijk zwak

Question 88

schoorwal (marien erosie en sedimentatie)

Answer 88

een lang uitgerekt, zandig schiereiland. een schoorwal kan een baai volledig afsluiten. aan de landkant ontstaat dan een lagune

Question 89

secundaire kusten

Answer 89

zijn het resultaat van erosie en sedimentatie. ze worden daarom ook wel 'erosie- en sedimentatiekusten' genoemd. erosiekusten ontstaan wanneer er meer materiaal wordt afgevoerd dan wordt aangevoerd.

Question 90

seismische golf

Answer 90

op een bep moment komt energie vrij bij wrijving tussen aardplaten en gaat de aardkorst in de onmiddellijke omgeving trillen. die trilling veroorzaakt een golfbeweging dat we een seismische golf noemen.

Question 90

sediment

Answer 90

het eindproduct van verwering en erosie is sediment. verweerd gesteente wordt door de werking van water, wind, ijs of massabeweging over het aardoppervlak verplaatst in een proces dat erosie wordt genoemd. als deze beweging vertraagt, bv wanneer een rivier in vlakker terrein aankomt, worden de met de stroming meegevoerde deeltjes afgezet, waarbij de zwaardere deeltjes het eerst bezinken. dit noemen we sedimentatie

Question 91

seismograaf

Answer 91

seismische golven kunnen worden geregistreerd met een seismograaf (meetinstrument) en weergegeven in een seismogram

Question 92

seismogram

Answer 92

seismische golven kunnen worden geregistreerd met een seismograaf en weergegeven in een seismogram (resultaat/grafiek van meting)

Question 93

S-golven of secundaire golven/ schaar- of transversaalgolven

Answer 93

deze schokgolven lopen door het binnenste van de aarde met de halve snelheid. ze golven loodrecht op de richting waarin ze zich verplaatsen

Question 94

silt

Answer 94

leem

Question 95

slenk

Answer 95

het gezonken deel van de aardkorst tussen 2 verticale breukvlakken

Question 96

stollings- of magmatische gesteenten

Answer 96

gesteenten die zijn ontstaan door stolling van lava aan het aardoppervlak of magma onder het aardoppervlak

Question 96

strandwal (marien erosie en sedimentatie)

Answer 96

vele zandbanken voor de kust die permanent boven het wateroppervlak uitsteken. waddeneilanden zijn uitgegroeide strandwallen die evenwijdig aan de kust ontstaan

Question 97

stratovulkaan

Answer 97

de meest herkenbare vulkaan. het zijn hoge bergen, kegelvormig en hebben steile hellingen, wat een groot verschil is met de schildvulkanen.

Question 98

subductie

Answer 98

als de zware oceanische plaat tegen de lichtere continentale plaat botst en daar bijgevolg onder duikt. de zone waar dit gebeurt noemt men ook de subductiezone

Question 99

superpositie

Answer 99

dit betekent dat in de loop van de tijd een gesteentelaag of sedimentlaag werd agezet, dat daar later een nieuwe laag op werd afgezet, ...

Question 100

syncline

Answer 100

er wordt een stuk naar beneden geduwd. er ontstaat een plooidal.

Question 101

tijdsvakken

Answer 101

een onderverdeling van een subperiode, meestal met een lengte van 20 duizend 13 miljoen jaar

Question 101

tijdsnedes

Answer 101

een onderverdeling van een tijdsvak. dit is de kleinste onderverdeling van de tijdschaal

Question 102

transforme platen

Answer 102

platen die langs elkaar schuiven

Question 103

transgressie

Answer 103

verplaatsing van de kustlijn ladinwaarts. een transgressie kan het gevolg zijn van platentektoniek of van een stijging van de zeespiegel door bv het smelten van ijskappen tijdens interglacialen

Question 104

uitvloeiingsgesteenten of vulkanische gesteenten

Answer 104

deze gesteenten ontstaan wanneer de lava door de aardkorst dringt en het aardoppervlak bereikt. de lava koelt af en stolt. uitvloeiingsgesteenten kunnen zowel onder als boven water ontstaan

Question 104

trog

Answer 104

een smalle en erg diepe kloof in de zeebodem, die ontstaat bij destructieve plaatranden. hierbij duikt de ene tektonische plaat onder de andere

Question 104

verdronken kusten

Answer 104

verdronken kusten ontstaan door een stijging van de zeespiegel

Question 105

verwering

Answer 105

wanneer gesteente vrij aan het aardoppervlak komt te liggen, wordt het blootgesteld aan fysische, chemische en biologische processen die gezamenlijk 'verwering' worden genoemd. hierbij verkruimeld of verzwakt het gesteente als gevolg van verwering. bij verwering moet het gesteente niet verplaatst worden door bep krachten

Question 106

vulkaan

Answer 106

een opening in de aardkorst waarlangs magma, het vloeibaar meteriaal uit de asthenosfeer, het aardoppervlak bereikt

Question 107

vulkanische kusten

Answer 107

lava stroomt in de zee en stolt

Question 108

vulkanische sedimenten

Answer 108

deze sedimenten zijn afgezet nadat ze door een vulkaanuitbarsting, en vervolgens de wind, zijn getransporteerd. vb van vulkanische sedimenten zijn asdeeltjes en druppeltjes zwavelzuur

Question 109

vulkanisme

Answer 109

is de naam voor alle processen aan het aardoppervlak die het gevolg zijn van het omhoog komen van heet materiaal, zoals magma, uit het binnenste van de aarde

Question 110

zijschuiving of horizontaalverschuiving

Answer 110

breuk waarbij twee stukken horizontaal bewegen tov elkaar. het breukvlak zelf is meestal verticaal. een breuk waarbij de 2 zijden alleen uit elkaar bewegen noemt men een diaklaas of joint