Bithcheimic na Cille - Fotaisintéis agus Riospráid

Question 1

Sánmhínigh fotaisintéis

Answer 1

An próiseas trína ndéanann panda glúcós ag úsáid fuinnimh ó sholas na gréine

Question 2

Céard é an foirmle de fotaisintéis? (I bhfocal)

Answer 2

solas na gréine
Dé-ocsaíd charbóin + uisce ——————> glúcós + ocsaigin
clóraifill

Question 3

Céard é an foirmle ceimiceach de fótaisintéis?

Answer 3

solas na gréine
6CO2 + 6H2O ———————-> C6H12O6 + 6O2
clóraifill

Question 4

Sáinmhínigh cúitín

Answer 4

Ciseal tiubh céarach a laghdaíonn cailliúint uisce trí ghalú ó dhromchla na duilleoige

Question 5

Sáinmhínigh eipideirm uachtarach

Answer 5

Ciseal cosanta tanaí ar uachtar na duilleoige

Question 6

Sáinmhínigh cealla pailíse

Answer 6

Díreach faoin eipideirm uachtarach, is iontu seo a bhíonn a lán clóraplastaí ina bhfuil clóraifill. Is iontu seo a tharlaíonn an fhótaisintéis agus iad ábalta solas na gréine a ionsú go furasta

Question 7

Sáinmhínigh méisifill spúinsiúil

Answer 7

Cealla agus a lán spásanna eatarthu a cheadaíonn gluaiseacht dé- ocsaíd charbóin agus ocsaigine tríothu go furasta

Question 8

Sáinmhínigh beart soithíocht

Answer 8

Bíonn xiléim sa bheart a iompraíonn uisce agus mianraí a ionsúitear sa fhréamh suas tríd an bplanda. Is é seo an t-uisce a úsáidtear san fhótaisintéis.
Bíonn fléam sa bheart a iompraíonn an glúcós a dhéantar le linn fótaisintéise go dtí an fhréamh mar a stóráiltear é nó go dtí áiteanna eile sa phlanda ina mbíonn gá leis

Question 9

Sáinmhínigh eipideirm íochtarach

Answer 9

Ciseal cosanta tanaí in íochtar na duilleoige. Bíonn stómaí san eipideirm íochtarach a osclaíonn agus a dhúnann chun dé-ocsaíd charbóin a scaoileadh isteach agus chun ocsaigin agus galuisce a scaoileadh amach. Bíonn dhá chill gardála timpeall ar an stóma a osclaíonn agus a dhúnann an stóma.

Question 10

Sáinmhínigh lann leathan

Answer 10

Chun an méid is mó solais is féidir a ionsú

Question 11

Sáinmhínigh lann le tiubhas beag

Answer 11

Chun gur féidor le solas na gréine gach páirt den duilleog a shroichint agus chun gur féidir le dé-ocsaíd charbóin, ocsaigin agus galuisce éalú tríd go furasta

Question 12

Cén áit ina dtarlaíonn próiseasna fótaisintéise?

Answer 12

Sa chlóraplast

Question 13

Céard iad an dhá chéim móra a bhíonn ann sa phróiseas na fótaisintéise?

Answer 13

1. An Chéim Sholas-Spléach

2. An Chéin Sholas-Neamhspleách

Question 14

Cén áit a dtarlaíonn an chéim sholas-spleách ?

Answer 14

Sa ghránam ag úsáid na clóraifille ann

Question 15

An bhfuil gá le solas san chéim sholas-spléach?

Answer 15

Tá

Question 16

Céard iad an dhá rud atá tairgaithe ón chéim sholas-spleách ag úsáid fuinneamh na gréine?

Answer 16

ATP agus NADPH

Question 17

Céard a scaoileann an chéim sholas-spleách uisce chuig?

Answer 17

Uisce go hidrigin agus ocsaigin

Question 18

Chun go dtárlóidh fótaisintéis céard a caithfidh duilleog an phlanda bheith oiriúnaithe le haggaidh?

Answer 18

• Dé-ocsaíd charbóin agus uisce a thógáil isteach
• Solas na gréine a ionsú
• Ocsaigin a scaoileadh
• Glúcós a chruthaítear a bhogadh go dtí aiteanna atá sé ag teastáil nó chun é a stóráil sa phlanda

Question 19

Conas go dtarlaíonn fotaisintéis sa chéim sholas-spleách?

Answer 19

• Tá clórafill déanta suas de líocha (pigments) éagsúla, clórafill A ina measc
• Ionsúnn na líocha seo, atá suite sa ghranam, solas na gréine
• Sroicheann an fuinneamh seo an chlórafill A ar deireadh
• Nuair a ionsúnn an clórafill A an fuinneamh, ardaítear leictreoin ann go leibhéal ard fuinneamh (high energy electrons)
• Fágann na leictreoin ardfhuinnimh seo an móilín clórafille agus téann sé ceann de dhá bealach