Chemie van Lewe Flashcards
(96 cards)
1
Q
Atoom
A
kleinste eenheid van lewe
2
Q
molekule
A
twee of meer atome wat chemies met mekaar verbind is
3
Q
element
A
‘n suiwer stof wat nie uit ander eenvoudiger stowwe opgebou is nie
4
Q
verbinding
A
‘n suiwer stof wat uit eenvoudiger stowwe opgebou is
5
Q
sel
A
kleinste eenheid van lewe
6
Q
weefsel
A
‘n groep eenders gedifferensieerde selle wat ‘n gemeenskaplike funksie verrig
7
Q
orgaan
A
‘n groep verskillende weefsels wat saamwerk om ‘n gemeenskaplike funksie te verrig
8
Q
kondensasiereaksie
A
water word vrygestel wanneer ‘n binding vorm
9
Q
polimere
A
groot molekules wat uit lang kettings van enkel eenhede opgebou is
10
Q
cholesterol
A
wit wasagtige stof wat deel uitmaak van selmembrane en hormone
11
Q
aterosklerose
A
plaak in die slagare wat veroorsaak dat dit vernou
12
Q
fosfollipied
A
‘n lipied waarvan een van die vetsuur molekules met ‘n fosfaatgroep vervang is
13
Q
Peptiedbinding
A
die binding wat tussen twee aminosure gevorm word
14
Q
denatureer
A
verloor sy vorm en kan nie meer sy funksie verrig nie
15
Q
katalisators
A
stowwe wat chemiese reaksies versnel
16
Q
metaboliese reaksies
A
chemiese reaksies wat in lewende selle plaasvind
17
Q
hidrolise
A
komplekse molekules word afgebreek na eenvoudige molekules deur die toevoeging van water
18
Q
xeroftalmie
A
uitdroging van korneas
19
Q
beri beri
A
senuweesiekte
20
Q
skeurbuik
A
bloeiende tandevleise, wonde genees nie, inwendige bloeding
21
Q
ragitis
A
sagte bene, misvormde skelet
22
Q
ensiem
A
biologiese katalisator wat ‘n chemiese reaksie versnel deur die aktiveringsenergie te verlaag sonder om self deur die reaksie verander te word
23
Q
selrespirasie
A
proses waarin selle energie uit voedingstowwe vrystel deur dit af te breek met behulp van suurstof
24
Q
sintetiseer
A
proses waardeur selle komplekse molekules uit eenvoudiger komponente bou
25
basiese eenhede van lewende organismes
plante en dierselle
26
7 eienskappe van lewe
voortbeweging, respirasie, prikkelbaarheid, groei, voortplanting, eksresie en voeding
27
anorganiese verbindings
chemiese verbindings wat nie die element koolstof besit nie en nie deur lewende organismes vervaardig word nie
28
organiese verbindings
chemiese verbindings wat die element koolstof besit en wat deur lewende organismes vervaardig word
29
die belangrikste anorganiese verbinding
water
30
waaruit bestaan organiese verbindings
koolstof, suurstof, waterstof, stikstof, fosfor en swawel
31
funksies van water
oplosmiddel, medium vir reaksies, reagens tydens hidrolise, vervoermiddel, smeermiddel, reguleer liggaamstemp, bied vorm en stewigheid
32
liggamstemperatuur
37
33
watter stowwe is minerale soute
anorganiese stowwe
34
makrovoedingstowwe
minerale soute wat in groot hoeveelhede benodig word
35
mikrovoedingstowwe
minerale soute wat in klein hoeveelhede benodig word
36
waatvoor is stikstof nodig
proteiensintese, vorm deel van nukleotiede in RNA en DNA
37
kwasjorkor
tekort van proteiene
38
chlorose
tekort aan nitraatione
39
funksies van kalsium
sterk bene en tande, bloedstolling, deurlatendheid van selmembrane, spiersametrekking en senuwee impulse
40
kalsium gebreksiekte
mense: ragitis, osteoporose, osteomalasie
Plant: swak wortelgroei
41
fosfor funksies
sterk bene en tande, komponent van ATP, DNA en RNA. Deel van fosfolipiede in selmembrane
42
fosfor gebreksiekte
plante: vertraagde plantegroei
43
natrium funksies
waterbalans, senuwee en spiersametrekking, beheer hartritme
44
kalium funksies
waterbalans, spiere en senuwee, hartritme, aktiveer plantensieme
45
kalium gebreksiektes
geel en bruin blaarrande
46
yster funksies
vorming van hemoglobien, vorming van chorofil molekules
47
yster gebereksiektes
anemie, chlorose
48
jodium funksies
komponent van tiroksien
49
jodium gebreksiekte
goiter
50
Die eutrofikasie proses
1. Oorbewerkte grond raak die minerale soute uitgeput.
2. Bemestingstowwe word ingewerk om mineraaltekort aan te vul.
3. Tydens swaar reen word hierdie minerale weggespoel en beland in riviere of damme.
4. Fosfate veroorsaak toename in groei van alge (algebloei).
5. Toename in alge blokkeer die sonlig van ander fotosinterende organismes wat veroorsaak dat waterplante dood gaan.
6. Die dooie organiese materiaal lei tot toename in onntbindingsbakteriee.
7. Ontbinding benodig suurstof en die ontbindingsproses put die water se suurstofvoorraad uit.
8. Vis en waterorganismes sterf a.g.v. tekort aan suurstof.
51
waaruit bestaan koolhidrate
koolstof, waterstof en suurstof
52
wat is die basiese bousteen van alle koolhidrate
glukose
53
monosakkariede
glukose, fruktose, galaktose
54
hoe word disakkariede gevorm
wanneer 2 monosakkariede met mekaar verbind
55
disakkariede
maltose, sukrose, laktose
56
polisakkariede
stysel, glikogeen, sellulose, chitien
57
funksies van koolhidrate
hoofenergiebron, reserwe energiebron, strukturele komponent
58
toets vir glukose
benedict oplossing
Blou resultante = geen
groen = lae
rooi = hoe konsentrasie
59
toets vir stysel
jodiumoplossing
blouswart kleur as teenwoordig is
60
toets vir lipiede
eter
vetkol op filtreerpapier
61
toets vir proteiene
Buitettoets: kopersulfaatoplossing en natriumhidroksiedoplossing
Blou resultante = geen
pers = teenwoordig
62
waaruit bestaan lipiede
koolstof, waterstof, suurstof
63
die struktuur van 'n lipiedmolekule
1 gliserolmolekule en 3 vetsuurmolekules
64
waain is lipiede oplosbaar in
eter, alkohol
65
versadigde vette
dierlike oorsprong, vaste stowwe by kamertemp
Botter
66
onversadigde vette
plantaardige oorsprong, vloeistowwe by kamertemp
sonneblomolie
67
waarvoor word versadigde vette gebruik
om cholesterol te sintetiseer
68
oormatige inname van versadigde vette
hoe cholesterolvlakke
69
wat vorm cholesterol wanneer dit deur die liggaam vervoer word
bind met proteiene en vorm laedigtheidlipoproteiene en hoedigtheidlipoproteiene
70
hoedigtheidlipoproteiene
“goeie cholesterol” omdat dit help om enige oortollige cholesterol in die bloed te verminder via die lewer.
71
laedigtheidlipoproteiene
“slegte cholesterol” en hoe vlakke daarvan dui op ‘n risiko vir kardiovaskulere siektes.
72
wat veroorsaak laedigtheidlipoproetiene
plaak in slagare wat dit vernou, bloedplaaitjies pak dan saam en vorm bloedklont (aterosklerose)
73
hartaanval
Hartspierweefsel ontvang suurstofryke bloed vanaf die kroonslagaar. Indien die kroonslagaar deur ‘n bloedklont blokkeer word, ontvang die hartspierweefsel nie suurstof nie en kan dit nie funksioneer nie
74
angina
Indien die kroonslagaar gedeeltelik blokker is en daar beperkte suurstoftoevoor na die hartspierweefsel is, kan dit veroorsaak dat ‘n persoon baie gouer moeg word en tydens oefening ‘n pyn in die bors ervaar
75
funksies van lipiede
reserwe energiebron, isoleeringsmateriaal, skokabsorpsie, strukturele bestanddeel van selmembrane, waterdigting, absorpsie van vitamiene, bron van water
76
proteien
polimeer met aminosure as monomere
77
waaruit bestaan aminosure
koolstof, waterstof, suurstof, stikstof, fosfor, swawel, yster
78
proteiene funksies
strukturele bestanddeel van protoplasma, boustowwe, deurlatendheid van selmembrane, reserwe energiebron, ensieme, hemoglobien, chromosome
79
anaboliese reaksies
komplekse molekule opgebou uit eenvoudige molekules en energie word benodig
80
kataboliese reaksies
komplekse molekule afgebreek na eenvoudige molekules en energie vrygestel
81
ensiem substraat
strof waarop ensiem inwerk
82
ensiem produk
stof wat tydens reaksie vorm
83
proses van ensieme
1. Op die ensiem kom die aktiewe sentrum voor, die substraat molekule pas in die aktiewe sentrum van die ensiem.
2. ‘n Tydelike ensiem-substraat-kompleks vorm.
3. Die ensiem verlaag die aktiveringsenergie.
4. Die substraat verander chemies en verlaat die aktiewe sentrum.
5. Die ensiem bly onveranderd tydens die reaksie
84
lae temp op ensieme
tydelik onaktief
85
ensiem optimumtemp
35 tot 40
86
hoe temp ensieme
denatureer by temp bo 45
87
eienskappe van ensieme
bolvormige proteiene, substraatspesifiek, temperatuur en pH sensitief, kan oor en oor gebruik word
88
waaruit bestaan nukleiensure
koolstof, waterstof, stikstof, suurstof en fosfor
89
DNA
kom in die selkern voor en maak deel uit van die chromatiennetwerk en chromosome. DNA dra erflikheidseienskappe en beheer die struktuur en funksie van die sel.
90
RNA
kom in die selkern en sitoplasma van ‘n sel voor en maak deel uit van die ribosome. RNA speel ‘n rol in proteiensintese deurdat dit aminosure aan mekaar laat bind.
91
wateroplosbare vitamiene
vitamien B en C, oortollige vitamiene word deur urine uitgeskei en moet dus gereeld ingeneem word.
92
vetoplosbare vitamiene
vitamiene ADEK, word in die liggaam gestoor.
93
vit A gebreksiekte
nagblindheid en Xeroftalmie
94
vit B gebreksiekte
beri beri
95
vit C gebreksiekte
skeurbuik
96
vit D gebreksiekte
ragitis
