College 4 MAX WEBER

Question 1

Max weber, hoofdvraag en perspectief

Answer 1

Hoe is rationalisering/ modernisering
mogelijk?

Sociale actie/ Interactionisme
* Symbolisch interactionisme
* Rationele keuze

Weber vroeg zich af hoe het mogelijk is dat de Westerse wereld zo ongelofelijk rijk en
welvarend is geworden in vergelijking met de rest van de wereld.
* Wat kenmerkt de Westerse samenleving?
* Hoe heeft deze samenleving zich ontwikkeld?

Question 2

Belangrijke werken van Weber

Answer 2

• Methodology of Social Sciences (1949).
• Economy and Society (1922).
• The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism (1905).

Question 3

Methodology of Social Sciences: Methodologische Essays

Answer 3

Methodologische essays moesten volgens Weber de volgende punten bevatten:
* Waardevrijheid in de wetenschap.
* Ideaaltypen.
* “Verstehen” (“begrijpen”).
* Rationalisering.
* Bureaucratisering.

Question 4

Methodologische essays moesten volgens Weber de volgende punten bevatten:
* Waardevrijheid in de wetenschap.

Answer 4

Het wetenschappelijke werk moet vrij zijn van normatieve opvattingen. Er moet een
onderscheid gemaakt worden tussen hoe iets is (= feit) en hoe iets zou horen te zijn
(= normatief). De motivatie voor een onderzoek mag wel degelijk normatief zijn (=
pleitbezorger), maar wanneer er wetenschap bedreven wordt, moet er puur objectief
gehandeld worden (= onderzoeker).

Question 5

Methodologische essays moesten volgens Weber de volgende punten bevatten:
Ideaaltypen

Answer 5

Voor het objectief verklaren van fenomenen in de werkelijkheid, kan men gebruik maken van ideaaltypen. De werkelijkheid is te groot en complex om te kunnen bevatten en beschrijven, daarom moet er gebruik worden gemaakt van ideaaltypen, scherp aangezette weergave van de werkelijkheid op basis van categorisering om verklaringen van ontwikkelingen te maken. Men legt het ideaal af tegen de werkelijkheid, en zorgt door middel van gelijkenissen voor een maatstaaf van de werkelijkheid. Met ideaal wordt bedoelt een uitvergroting van elementen van de werkelijkheid, om zo de werkelijkheid te kunnen verklaren.

Een ideaaltype is niet iets wat je nastreeft

is bijv een straatartiest die een karikatuur tekent van jou

Question 6

Methodologische essays moesten volgens Weber de volgende punten bevatten:
“Verstehen”

Answer 6

Sociale wetenschappers proberen het gedrag van mensen te interpreteren en te begrijpen (= verstehen). Men moet zich in anderen in leven, om een beeld te krijgen van waarom mensen iets doen. Voor het begrijpen van gedachtes van mensen wordt er gebruik gemaakt van de kwalitatieve methoden (= observatie en interviews). Het perspectief van de onderzochte is van even groot belang als de visie van de onderzoeker. Het maatschappelijk doel is effectieve sturing van de werkelijkheid door beter inzicht in sociale verbanden en gedragingen.

Question 7

Methodologische essays moesten volgens Weber de volgende punten bevatten:
Interpretatief Individualisme

Answer 7

Weber wil het individu gaan interpreteren als een zingevend wezen, die handelen naar
een bepaald doel en ten opzichte van anderen. De mens doet aan sociaal handelen,
waarbij de zingeving georiënteerd is op anderen. De samenleving is een voortdurende sociale interactie van zowel verbale als symbolische communicatie, die afhankelijk is van tijd en context. Hoe mensen zich vroeger uiten, is anders dan hoe het
tegenwoordig gebeurt.

Question 8

Een voorbeeld van ideaaltype gaat over de legitimiteit van macht. ‘Waarom doen wat
machtigen tegen ons zeggen?’

Answer 8

o Traditioneel –>
De macht wordt verkregen door je familieleden. Denk aan de buurt oudste, koning(in), keizer, etc. Dit waren Gods woorden op aarde en daarom waren zij machtig.

o Charismatisch leiderschap –>
We doen dingen omdat charismatische mensen ons dit vertellen

o Rationeel-wettelijk –>
De macht is vastgelegd in bijvoorbeeld een democratie. Als we denken dat de wereld anders moet dan doen we dit door te stemmen.

Question 9

Economy and Society: Economie en Samenleving

Answer 9

Economy and Society gaat over hoe allerlei domeinen (= leefsferen) samenleven en
integreren, zoals economie, rechten, politiek en religie. Met focus op het ontstaan van
de moderne, Westerse samenleving en de negatieve gevolgen van rationalisering.
Rationalisering is volgens Weber het ordenen en systematiseren van de werkelijkheid
met de bedoeling haar voorspelbaar en beheersbaar te maken.

Question 10

4 motieven van sociaal handelen voor rationaliteit

Answer 10

Traditioneel handelen:
Affectief handelen:
Waarde-rationeel handelen:
Doel-rationeel handelen:

Question 11

Traditioneel handelen:

Answer 11

dingen die je automatisch doet, zoals na een
toiletbezoek je handen wassen.

Question 12

Affectief handelen

Answer 12

dingen die je doet vanuit een bepaalde emotie/ affectie, zoals verliefd of boos worden.

Question 13

Waarde-rationeel handelen

Answer 13

Waarde-rationeel handelen: dingen die je doet vanuit een mening dat het zo
hoort of wanneer je iets belangrijks vindt (op basis van waarden en normen)

Question 14

Doel-rationeel handelen

Answer 14

(dominant in economie): dingen die je doet na een kosten-baten analyse.

Voorbeeld: Vanuit doel-rationele overwegingen is het wellicht rationeel om je in een bepaald land te vestigen met je fabriek, omdat dit erg goedkoop is, maar het is zodanig goedkoop door kinderarbeid en dat accepteren wij niet (=waarde-rationeel).

Question 15

Het doel-rationeel handelen is volgens Weber steeds belangrijker geworden in de afgelopen eeuwen door industrialisatie. Het individueel en institutioneel handelen is in toenemende mate gebaseerd op doel-rationele motieven.

Answer 15

• Beter de wereld verklaren.
• Effectieve middelen.
• Specifiekere doelen bereiken.

Question 16

Gebieden van rationalisering

Answer 16

• Technologische innovatie.
• Vooruitgang natuurwetenschappen.
• Grotere en open markten.
• Formalisering van de staat: hoe meer mensen in een groep zitten, hoe
  gestructureerd het te werk moet gaan.
• Professionalisering van kunst.

Question 17

gebieden van rationalisering 1. Techniek en wetenschap

Answer 17

Monniken voerden een vaste dag indeling in. Zo werden de dagen gestructureerd. Door
de opkomst van het Protestantisme waren er minder analfabeten, want protestanten
moesten zelf de bijbel lezen. Dit leverde een bijdrage aan de opkomende wetenschap,
want er dachten meer mensen zelfstandig na.

Question 18

gebieden van rationalisering
3. Grotere en open markten

Answer 18

Weber ziet dat de wereld langzaam rationaliseert, want het economisch doelrationeel denken neemt toe. Adam Smith liet al zien dat één smid in zijn eentje 100 naalden kan produceren, maar als je dit in een fabriek doet met 10 man kunnen ze er 40.000 maken. Dit is dit efficiënter. Adam Smith keek dus al naar grotere en meer open markten. Het is dus geen onvermijdelijk rechtlijnig proces.

Question 19

gebieden van rationalisering
4. Formalisering van de staat

Answer 19

De staat zoals wij die nu kennen is ook een best rationaal ingericht orgaan. We hebben
ambtenaren die de regels controleren, want er zijn geschreven grondwetten en bundels.
Dit noemt men ook wel de bureaucratische overheid. In een grote/moderne samenleving
is de bureaucratie de meest ideale vorm om mensen in de samenleving met elkaar een
project te laten doen. Denk aan een groot kantoor of het Duitse leger.

Question 20

De bureaucratisering

Answer 20

De bureaucratisering is een betrouwbaar systeem met voorspelbare regels. In het
grootste deel van de menselijke geschiedenis was je zonder bureaucratie aangewezen op
andere mensen (ons kent ons). Een bureaucratie maakt geen onderscheid tussen
personen en iedereen heeft dus een gelijke behandeling. De bureaucratie is een
ideaaltype, want op allerlei manieren gaan mensen alsnog sneller of slomer door het
systeem.

Question 21

Disenchantment: Onttovering

Answer 21

• Religie wijst magie af.
• Wetenschap wijst goddelijke krachten af en vertrouw op natuurwetten.
• Moderne technologie verbreekt banden met tradities.
• Verwereldlijking van het maatschappelijk leven.

Question 22

secularisering

Answer 22

(= ontkerkelijking)
Weber constateerde al secularisering (= ontkerkelijking), de verwereldlijking van het
maatschappelijk leven, waarbij Godsdienst minder centraal stond met minder
gelovigen. Onttovering zorgde ervoor dat religie zelf werd gerationaliseerd.

Question 23

Formalisering van de Staat

Answer 23

De staat werd geformaliseerd door geschreven grondwet, wetbundels, speciaal
aangewezen ambtenaren en procesmatigheid (= bureaucratisering).
* Zorgt voor voorspelbare regels.
* Zorgt voor een betrouwbaar monetair systeem.
* Zorgt voor gelijke behandeling.

Question 24

Bureaucratisering is gelijk aan rationalisering en stimuleert het op anderen gebieden.
De moderne samenleving is volgens Weber een rationele, sociale organisatie door:

Answer 24

• Afzonderlijke sociale instituties.
• Grootschalige organisaties.
• Gespecialiseerde taken.
• Persoonlijke discipline.
• Tijdsbewustzijn.
• Technische bekwaamheden: wat men kan, i.p.v. wat men is.
• Onpersoonlijke relaties.

Question 25

Negatieve gevolgen van rationalisering

Answer 25

Doordat men steeds meer de nadruk legt op het efficiënt handelen, verdwijnt de reden waarom we op een bepaalde manier handelen. - Zingevingsproblematiek - Vervreemding

Question 26

Zingevingsproblematiek:

Answer 26

mensen verliezen de zingeving van het leven, doordat ze niet meer handelen om een reden (waarom), maar om een doel. De wetenschap kan geen uitleg geven aan het leven, daarom heeft men behoefte aan nieuwe zekerheden, zoals het socialisme/ fascisme. Mensen willen de zin van het leven opnieuw voelen, waardoor ze Charismatische leiders gaan volgen.

Question 27

Vervreemding

Answer 27

Waarom men dingen doet, dat is voor Weber de reden waarom iemand een mens is. Als men alleen handelt op een efficiënte manier, zonder reden, dan vervreemd men van zichzelf. Mensen moeten voldoen aan bepaalde criteria om aan de samenleving mee te doen, waardoor het menszijn verdwijnt.

Question 28

The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism

Answer 28

Weber vroeg zich af: “Hoe heeft in het Westen het kapitalisme kunnen ontstaan, en waarom is dit niet in andere culturen gebeurd?”. Zijn hypothese hierop was dat “de Geest” (het culturele) en niet het materiële, bepalend was.

Question 29

Bedrijfskapitalisme

Answer 29

Bedrijfskapitalisme is de georganiseerde productie van goederen in een vrije markt gericht op berekende en stabiele winst door boekhouding. De gemaakte winst wordt herinvesteerd in het bedrijf. In het Westen bestaat een geldeconomie en bevolkingsgroei, maar alleen deze aspecten waren geen verklaring voor de specificiteit in het Westen. Geld, bevolkingsgroei en vrije markten scheppen kansen, maar mensen moeten deze kansen ook benutten.

Question 30

meer protestanten en bedrijfskapitalisme

Answer 30

Weber observeerde dat samenlevingen met meer protestanten, meer gebruik maken van de beginselen van het bedrijfskapitalisme. * Duitsland, Nederland, Engeland en Amerika meer dan Italië en Spanje (katholiek). * Italië en Spanje meer dan China en India

Question 31

4 Paradigmata in de Sociologie

Answer 31

1) Conflictbenadering (Marx, Engels en C. Wright Mills) 2) Structureel Functionalisme (Comte, Spencer, Durkheim, Parsons en Merton) 3) Symbolisch interactionisme (Weber (interpretatief individualisme), Mead en Blumer) 4) Rationele keuze theorie (Weber, Homans en Colemans

Question 32

1) Conflictbenadering (Marx, Engels en C. Wright Mills)

Answer 32

Sociale ongelijkheden zijn kenmerkend voor samenleving; de samenleving biedt sommige groepen meer voordelen dan andere; de maatschappelijke verhoudingen zijn het gevolg van een voortdurende strijd tussen partijen, soms openlijk en dan weer bedekt. Het gaat om sociale ongelijkheid, stratificatie, macht en strijd. Deze spanningen en conflicten resulteren in verandering die ingrijpen in de sociale werkelijkheid.

Question 33

Kritiek conflictbenadering

Answer 33

* Het is een minder objectieve wetenschap, omdat het gemengd is met politiek. * Er is weinig aandacht voor gedeelde waarden en normen en afhankelijkheden die eenheid creëren. * Aandacht ligt op macroniveau.

Question 34

2) Structureel Functionalisme (Comte, Spencer, Durkheim, Parsons en Merton)

Answer 34

Ziet de samenleving als afhankelijke delen (instituten) die relatief stabiel gebaseerd zijn op gedeelde consensus wat moreel wenselijk is; elk onderdeel heeft een functie voor de werking van de samenleving als geheel. Het gaat om sociale structuur, sociale functies van de elementen in de samenleving en instituten. Merton benadrukte dat sommige functies duidelijk zijn (= manifeste functies) en anderen niet (= latente functies). Ook bestaan er disfuncties, dingen waardoor de stabiliteit van de samenleving verdwijnt of vermindert.

Question 35

Manifeste functies:

Answer 35

het doel is om je diploma te halen op de universiteit.

Question 36

Latente functies

Answer 36

je kunt tijdens die tijd, ook de liefde van je leven tegenkomen.

Question 37

Kritiek structureel functionalisme:

Answer 37

* Samenlevingen niet geordend en stabiel. * Weinig aandacht voor conflict, verandering en ontwikkeling. * Bestendigt de status quo (= wat er al is). * Aandacht ligt op macroniveau.

Question 38

3) Symbolisch interactionisme (Weber (interpretatief individualisme), Mead en Blumer)

Answer 38

Het symbolisch interactionisme is een ideologie waarin de samenleving wordt opgevat als het resultaat van de interacties tussen individuen die symbolisch handelen. De samenleving is een voortdurend proces van sociale interacties in specifieke situaties en gebaseerd op symbolische communicatie; hoe individuen de realiteit ervaren verandert voortdurend. Het gaat over sociale interactie in specifieke situaties/ condities en dat mensen betekenis geven aan wat ze aan het doen zijn. De moderne samenleving is een nieuwe manier van denken; er zijn nieuwe waarden, normen en geloofsovertuigingen

Question 39

Kritiek symbolisch interactionisme:

Answer 39

Door de focus op microniveau is er minder aandacht voor de invloed van grotere structuren, zoals cultuur, klasse en etniciteit.

Question 40

4) Rationele keuze theorie (Weber, Homans en Colemans)

Answer 40

Veronderstelt dat de samenleving wordt bijeengehouden door individuen die op basis van eigen belang handelen; individuele rationele keuzes resulteren in (irrationele) collectieve gevolgen. Mensen wegen de kosten tegen de baten af. Het gaat hier om micro- en macroniveau, dat mensen uit eigenbelang handelen, sociale markten en irrationele gevolgen. Mensen proberen hun nut te maximaliseren door een kosten-batenanalyse. We zijn calculerende individuen.

Question 41

Kritiek rationele keuze:

Answer 41

* Te modelmatig, te simplistisch en te ver van de werkelijkheid. * Mensen zijn niet in alle situaties handelende individuen. * Voor wat hoort wat, maar er zijn ook altruïstische mensen die iets doen, omdat ze het willen doen voor een ander.

Question 42

Voorbeeld: Universiteit (conflictbenadering, structureel functionalisme, symbolisch interactionisme, rationele keuze theorie)

Answer 42

1. Conflictbenadering: universiteit zorgt ervoor dat er grote verschillen/ ongelijkheden in de samenleving ontstaan. 2. Structureel functionalisme: universiteit leidt mensen op die de leiding nemen in de politiek of het bedrijfsleven (= elite). Elite zijn nodig in het leven. 3. Symbolisch interactionisme: kijkt naar de productie en betekenis van intellectuele normen en waarden die op de universiteit worden geleerd. 4. Rationele keuze theorie: irrationele gevolgen van rationele studiekeuzes. Bijv. als iedereen tandheelkunde gaan studeren, omdat dit veel geld oplevert.