Eikkah

Question 1

Nýburaskimun. Hverju er skimað fyrir?

Answer 1

Vanstarfsemi skjaldkirtils
Fenylketonmigu (PKU)
- bættust við sjaldgæfir efnaskiptasjd. 2008

Question 2

Umfang erfðasjúkdóma.

Answer 2

Um 1/20 einstaklinga yngri en 25 ára veikjast af alvarlegum sjúkdómi sem má rekja til erfðafræðilegra breytinga
Um 40% ungbarnadauða má rekja til erfðasjúkdóma

Question 3

Familiy history. High risk?

Answer 3

Snemmkominn sjúkdómur hjá 1 gráðu ættingja
Snemmkominn sjúkdómur hjá 2 gráðu ættinga (hjartasjúkdómar eingöngu)
Tveir veikir fyrstu gráðu ættingjar (óháð aldri)
Einn fyrstu gráðu ættingi með síðkominn sjúkdóm eða aldur þegar veiktist óþekktur og veikur 2 gráðu ættingi með snemmkominn sjúkdóm
3 eða fleiri veikir ættingar í móður eða föðurætt
Meðal áhætta (moderate) í móður- og föðurætt

Question 4

Familiy history. Moderate risk?

Answer 4

1 fyrstu gráðu ættingi með síðkominn sjúkdóm eða aldur þegar veikist óþekktur
2 annarar gráðu ættingjar í sömu grein fjölskyldunnar með síðkominn sjúkdóm eða aldur þegar veikjast óþekktur

Question 5

Svipgerðarpróf. Galli.

Answer 5

Ekki hægt að staðfesta að einstaklingur hafi ekki sjúkdóminn heldur aðeins meta áhættu hans og segja ef hún minnkar eftir því sem fleiri einkennalaus ár líða
T.d. APKD, familial hypercholesterolemia, hypertrophic obstructive cardiomyopathy

Question 6

Genaruna - brottfall. 
Contiguous gene deletion syndrome. Dæmi.

Answer 6

Angelman syndrome
Prader-Willi syndrome
Velocardial Facial
Williams syndrome

Question 7

Methylation test. Hvað?

Answer 7

Afvirkjunarpróf.

T.d. angelman

Question 8

Skilyrði fyrir skimun.

Answer 8

Aðferð notuð við skimunina verður að vera:
- næm (sensitive, low false negative rate)
- sérhæfð (specific, low false positive rate)
Til þarf að vera áætlun um meðferð, eftirlit og inngrip
Hægt verður að vera að meta árangur og áhrif prófsins:
- læknisfræðilega
- félagslega
- þjóðfélagslega

Question 9

Acute intermittent porphyria. Hvað og hvers vegna? Einkenni?

Answer 9

Erfðafræðilegt óþol fyrir umhverfisþáttum
- Aukning á porphobilinogen vegna skorts á porphobilinogen deaminase (PBGD)
Autosomal dominant; 1/50.000
Einkenni: Acute geðveikisköst, Kviðverkir, uppköst, Lamanir, flogaveiki, Hækkaður blóðþrýstingur

Question 10

Acute intermittent porphyria. Triggerar?

Answer 10

Einkennum hleypt af stað með:
Lyfjum (barbituröt, sulphonamides)
Áfengi
Sýkingum
Öll efnin auka virkni ALA synthase; (aminolevulinic acid)

Question 11

Malignant hyperpyrexia. Hvað, hvers vegna?

Answer 11

Erfðafræðilegt óþol fyrir umhverfisþáttum
Autosomal dominant; 1/15.000; fjölsk. á Íslandi
Stökkbreyting í ryanodine viðtaka á litn. 19q
Þola ekki ákv. Svæfingarlyf

Question 12

Malignant hyperpyrexia. Einkenni, greining, meðferð?

Answer 12

Einkenni vegna mikillar losunar á Ca-jónum úr sarcoplasmic reticulum í þverrákóttum vöðvum:
- Vöðvastífleiki, myoglobinuria
- Ofsahiti
Greining: Vöðvasýni – útsetja fyrir caffeini og halothane og athuga vöðvasamdrátt. Stökkbreytigreining.
Meðferð: Dantolene, en há dánartíðni

Question 13

Butyrylcholinesterase deficiency. Hvað, hvers vegna, einkenni?

Answer 13

Erfðafræðilegt óþol fyrir umhverfisþáttum
Autosomal recessive; 1/3000
Stökkbreyting í butyrylcholinesterase geni á 3q
- Veldur auknu næmi fyrir succinylcholine (vöðvaslakandi lyf notað í upphafi svæfingar m.a. til að auðvelda barkaþræðingu).
Einkenni:
- Einstaklingar lengi lamaðir eftir svæfingu

Question 14

G-6-PD deficiency. Hvað, einkenni?

Answer 14

Erfðafræðilegt óþol fyrir umhverfisþáttum
Kynbundinn víkjandi sjúkdómur
- Er einn algengasti erfðasjúkdómur í heiminum, en sjaldgæfur meðal hvítra. Algengur við Miðjarðarhaf og í Afríku.
Stökkbreyting í glucosa-6-phosphate dehydrogenase á Xq28
Veldur hemolytiskri anemiu við neyslu
- Fava bauna – Favism
- Lyfjaóþol: primaquin við malaríu

Question 15

Duchenne muscular dystrophy. Hvað, hverjir?

Answer 15

1 : 3500 drengjum; Kynbundin
Dystrophin vantar í vöðva
Engin lækning enn

15% DMD með punkt stökkbreytingar sem valda stopp- kóða í DNA og styttingu á dystrophini

Question 16

Dysmorhpology. Hvað? Skiptist í?

Answer 16

Studies abnormal physical development to understand causes of human birth defects

• > 2000 heilkenni
• 2-4% nýbura

Malformations
Deformations
Disruptions

Question 17

Malformations. Hvað? Endurtekningarlíkur?

Answer 17

Innri galli sem truflar eðlilega þróun og þroska
- Hjartagallar
- Samvaxnir tvíburar
- Klofinn hryggur
- Klofinn gómur og skörð i vör
Ef aðeins einn gallir þá er í flestum tilfellum um polygenic erfðir að ræða og litlar endurtekningarlíkur
Ef samsafn margra galla þá breytilegar endurtekningarlíkur. Háðar orsök

Question 18

Deformation. Hvað? Dæmi?

Answer 18

Ytri þættir sem trufla eðlilega þróun og þroska. Oftast vegna óeðlilegrar mótunar í legi.

• Óeðlilegt höfuðlag vegna þrýsting í móðurkviði
• Lítið legvatn truflar hreyfingar fósturs og lungnaþroska
• Oftast áhrif á musculoskeletal kerfið
• Lamanir fósturs, t.d. vegna spina bifida, spinal muscular atrophy eða congenit myotonic dystrophy geta einnig valdið óeðlilegri legu fósturs

t.d. robin sequence - lítil haka, tunga þrýstist upp í góm og getur valdið klofnum gómi

Question 19

Disruptions. Hvað?

Answer 19

Eyðing eða sköddun á áður eðlilega mynduðum vef

Amniotic bönd geta klippt af fingur eða útlimi, valdið skörð í vör ofl.

Question 20

Dysmorphology. Orsakir, finnst hjá hversu stórum hluta?

Answer 20

Greining fæst yfirleitt í þriðjungi tilfella:

• 10% vegna litningagalla
• 22% vegna eingena sjúkdóma
• 5% vegna fósturskemmandi efna (cocaine, ethanol, warfarin)

Question 21

Efni sem þekkt eru fyrir fósturskaða.

Afleiðingar: rubella, áfengi, retinoic acid, valproate

Answer 21

Allt að 5% meðfæddra vandmála má rekja til umhverfisþátta
Veirur: Rubella – microcephly, cataracts
Alcohol – growth retardation, short palpebral fissures, smooth filtrum, microcephaly
Retinoic acid – craniofacial, limb and brain defects
Valproate – neural tube defects, polydactyly and unusual face

Question 22

Flokkun meðfæddra heilkenna.

Answer 22

Single-site defects
Associations
Sequences
Developmental field complex
Syndromes

Question 23

Single-site defects. Hvernig, dæmi?

Answer 23

Aðeins eitt líffæri 
Flestir meðfæddir gallar af þessari tegund
Dæmi:
- Klofinn gómur
- Micropthalmia
- Anencephaly

Question 24

Associations. Hvað, dæmi?

Answer 24

Non-random association of groups of congenital anomalies
CHARGE
Schisis association
VACTERL

Question 25

CHARGE association.

Answer 25

Coloboma, heard defects, atresia of the choana, retardation of growth, genital anomalies, ear anomalies

Question 26

Schisis association.

Answer 26

NTD, orofacial clefts, omphalocele, diaphragma hernia

Question 27

VACTERL association.

Answer 27

Vertebral anomalies, anal atresia, cardiac defects, tracheo-oesophagal fistula, renal anomalies, limb defects

Question 28

Sequences. Hvað, dæmi?

Answer 28

Þegar galli á einum stað leiðir til þróunarlegs óskylds galla á öðrum stað Einn galli leiðir til ákveðinar keðjuverkunar sem alltaf er svipuð og afleiðingar þar af leiðandi líka Dæmi: - Potter's sequence - Holoprosencephaly - Sirenomelia

Question 29

Potter's sequence.

Answer 29

Nýru myndast ekki – vantar (agenesis) - Oligohydramnios - Secondary deformation, - flattened nose, low set ears and lung hypoplasia

Question 30

Holoprosencephaly.

Answer 30

Framheili þroskast ekki - Microcephaly - Olfactory og optic taugar vantar - Miðlínu defect í andliti – hypotelorism eða cyclopia - Míðlínu skörð í vör og óeðliegt nef

Question 31

Sirenomelia.

Answer 31

Truflun í þroska á caudal axis fósturs - Samvaxnir fótleggir - Imperforate anus exomphalos - Renal agenesis

Question 32

Developmental field complex.

Answer 32

Þegar gallar í nálægum fósturfræðilega óskyldum vefjum koma fram t.d. Hemifacial microsomia

Question 33

Syndromes. Hvað?

Answer 33

Kallast það þegar samsafn meðfæddra einkenna, galla sjást endurtekið í óskyldum einstaklingum Yfir 2000 mismunandi syndromum hefur verið lýst

Question 34

Anencephaly. Hvað, hvers vegna, meðferð?

Answer 34

Neural tube lokast ekki á fósturskeiði Hefur fjölskyldutilhneigingu – áhætta meðal ættingja 2-4% Landfræðileg dreifing – algengt á Bretlandseyjum og Írlandi. Sjaldgæft á Íslandi Folate gjöf minnkar áhættu í seinni meðgöngum Má greina í meðgöngu með sónarskoðun eða með mælingum á AFP

Question 35

Afleiðingar þess að neural tube lokast ekki á fósturskeiði.

Answer 35

Neural tube defect = klofinn hryggur | Anencephaly = heilaleysi

Question 36

Down's - meðfædd einkenni.

Answer 36

``` Einkennandi andlitsfall Hjartagallar í 40% tilfella - Atrioventricular septal defect - Ventricular septal defect - Atrial septal defect Duodendal atresia í 3-5% tilfella ```

Question 37

Down's - síðkomin einkenni.

Answer 37

``` Non-specific immunodeficiency - Rík tilhneiging til öndunarfærasýkinga Hvítblæði - 15-20 föld áhætta miðað við önnur börn Elliglöp og Alzheimer sjúkdómur - Auknar líkur - Kemur snemma. Upp úr 40 ára aldri Skjaldkirtilsvanstarfsemi ```

Question 38

Down's - orsakir.

Answer 38

``` Trisomy 21 (95% tilfella) - Meiotic non-disjunction - Post zygotic mitotic non-disjunction Translocation Duplication á 21q22.2 (Downs critical region) ```

Question 39

Down's - hvaðan kemur aukalitningurinn í trisomy?

Answer 39

Í 91% tilfella er auka litningur 21 kominn frá móður og í 9% tilfella frá föður

Question 40

Turner heilkenni - útlitseinkenni.

Answer 40

``` Lágvaxin Webbing á hálsi Þrenging (coarctation) á aorta Perinatal oedema á höndum og fótum Aukið horn á olnbogum (carrying angle) ```

Question 41

Turner heilkenni - önnur einkenni.

Answer 41

Eðlileg greind Eggjastokkar eðlilegir við fæðingu en rýrna í barnæsku og unglingsárum - Oogenesis þarfnast tveggja X-litninga - Ovary eini staðurinn þar sem X-inactivation snúið við. Þ.e. X activerað á ný

Question 42

Turner - orsakir.

Answer 42

``` Kynlitningagalli - 45;XO - 46,X,iso(Xq) - 45X/46XX eða 45X/46XY Tíglun 45X/46XY tengd aukinni áhættu á gonadoblastoma Chromosomal non-disjunction - Oftast föður X sem tapast ```

Question 43

Waardenburg syndrome – svipgerð.

Answer 43

Svipgerðareinkenni oft óljós og ekki alltaf talin óeðlilegt útlit Einu klínisku einkennin geta verið heyrnarskerðing og er heilkennið orsök 2-5% meðfædds heyrnarleysis Hugsanlegt er að um talsverðan fjölda ógreindra Waardenburg einstaklinga sé að ræða

Question 44

Waardenburg - einkenni.

Answer 44

Autosomal dominant Breytileg sýnd Einkennist af Litabreytingum (partial albinism) - Pilosis (hvítur hártoppur og grána ung) - Heterochromasia (mismunandi litur á augum) Heyrnartap - Sensory-neural heyrnartap Andlitseinkenni - Telecantus (breitt á milli augna) – breiðleit, stundum skörð í vör eða góm Meltingarfæri - Hirschsprung sjúkdómur 2-5% barna með heyrnartap hafa þennan sjúkdóm

Question 45

Wardenburg. Einkenni.

Answer 45

``` Aðaleinkenni: - Heterochromia irdis; mislit augu, stundum í sama auga - Distopia canthorum, telecantus. Lateral færsla innri augnkróks - White forelock - Deafness Önnur einkenni - Snemmgránun hárs - Breið nefrót - Samvöxtur augnbrúnahára - Hypopigment blettir í húð - Klofin vör / gómur - Hjartagallar (aðallega VSD) - Hirschsprungs disease ```

Question 46

Wardenburg. Stökkbreytingar.

Answer 46

PAX3: Týpa 1 og 3 MITF: Týpa 2 og 4

Question 47

Smith-Lemli-Opitz. Hvað, hvers vegna, einkenni?

Answer 47

Autosomal recessive, nýgengi 1/30000 Skortur á 7-dehydrocholesterol reductase (7DHCR), ensím notað í framleiðslu á cholesteroli. Einkenni: - Type I. Vangefni, ptosis, og meðfædd þvagfæragallar. - Type II. Neonatal-lethal form. Smáhöfðar, hjartagallar, nýrna dysplasia, skörð í vör/góm, fjölfingra

Question 48

Microdeletion 22q11. Syndrome?

Answer 48

CATCH 22 DiGeorge syndrome Velo-cardio-facial syndrome Schizophrenia

Question 49

DiGeorge syndrome. Einkenni, orsök.

Answer 49

Andlitsfrávik - Lágsett eyru sem oft eru bolla laga, lítill neðri kjálki, fiskamunnur Vantar thymus Hjartagallar, útstreymisgallar - Tetralogy of Fallot (VSD, Pulm.stenosis, overriding aorta, ventricular hypertrophy) Hypocalcemia v. Hypoparathyriodism Microdeletion 22q11. - oftast denovo og lítil endurtekningarhætta

Question 50

Velo-cardio-facial syndrome. Einkenni, orsök.

Answer 50

Klofin gómur Hjartagallar Vangefni Andlitsfrávik Microdeletion á 22q11

Question 51

Williams syndrome. Einkenni, orsök.

Answer 51

Andlitsfrávik, supravalvular aortic stenosis, hegðunarvandamál, hypercalcemia Microdeletion á elastin geni á litn. 7q11

Question 52

Langer-Giedon. Einkenni, orsök.

Answer 52

Exostosis (bony lumps), óvanalegt nef og vangefni | Microdeletion á litningi 8q11

Question 53

WAGR syndrome. Einkenni, orsök.

Answer 53

Wilms tumor, aniridia, genitourinary abnormalities, vangefni | Microdeletion á litningi 11p13

Question 54

Rubinstein-Taybi. Einkenni, orsök.

Answer 54

Vangefni, einkennandi andlitsfall, breiðir þumalfingur og stóru tær Microdeletion á litn. 16p13

Question 55

Miller-Dieker syndrome. Einkenni, orsök.

Answer 55

Lissencephaly – sléttheili. | Brottfall á litn. 17p13

Question 56

Smith-Magenis syndrome. Einkenni, orsök.

Answer 56

Hegðunarvandamál og vangefni. | Microdeletion.

Question 57

Azoospermia. Einkenni, orsök.

Answer 57

Ófrjósemi karla. | Microdeletion á Yq11