Etiologia próchnicy Flashcards

(177 cards)

1
Q

łacińska nazwa próchnicy zębów

A

caries dentium

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Za jaką chorobę uważa się próchnicę zębów?

A

infekcyjna, transmisyjna, zakaźna

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Jakie tkanki obejmuje patologia próchnicy?

A

tkanki twarde zęba (szkliwo, zębinę i cement) → demineralizacja (odwapnienie) i dezintegracja (rozpad) zawartych w niej substancji organicznych

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Jakie czynniki warunkują rozwój zmiany próchnicowej?

A

1) obecność płytki nazębnej
2) podaż odpowiednich węglowodanów (głównie sacharozy)
3) podatność powierzchni zęba
4) odpowiednio długi czas, w którym współwystępują powyższe czynniki

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

W jaki sposób można zapobiec progresji plamy próchnicowej w ubytek?

A
  • skuteczne usuwanie płytki
  • zmniejszenie częstości i ilości spożywanych cukrów
  • stosowanie preparatów fluorkowych
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

w jaki sposób współdziłają ze sobą czynniki warunkujące rozwój zmiany próchnicowej doprowadzając do niej?

A
  1. w płytce są bakterie
  2. niektóre z tych bakterii mają zdolność do fermentowania węglowodanów z diety (gł. sacharoza i glukoza)
  3. powstają kwasy
  4. spadek pH poniżej 5 w ok. 5 min
  5. zakwaszenie płytki utrzymuje się przez ok 30-60 min
  6. po tym czasie pH płytki wzrasta do normalnego = 7
  7. powtarzające się spadki pH w ODPOWIEDNIO DŁUGIM CZASIE -> demineralizacja PODATNEGO MIEJSCA NA POW. ZĘBA -> inicjacja próchnicy
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

Do jakiej wartości pH i w jakim czasie prowadzi fermentacja węglowodanów dostarczanych z dietą przy udziale bakterii zawartych w płytce nazębnej?

A

pH < 5 w czasie ok. 5 minut

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Jak długo utrzymuje się zakwaszenie płytki po spożyciu węglowodanów?

A

30-60 minut

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

Jakie węglowodany ulegają fermentacji przez bakterie płytki nazębnej?

A

sacharoza i glukoza

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Jakie wyróżniamy bakterie próchnicotwórcze?

A
  • paciorkowce zmienne (Streptococcus mutans)
  • pałeczki kwasu mlekowego (Lactobacillus acidophilus)
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Dlaczego Streptococcus mutans i Lactobacillus acidophilus uważane są za bakterie kwasotwórcze?

A
  • szybko produkują kwasy z ulegających fermentacji węglowodanów (są kwasotwórcze)
  • mogą bytować w zakwaszonym środowisku (kwasoodporne)
  • zdolność adherencji do powierzchni zęba, bo syntetyzują lepkie, zewnątrzkomórkowe polisacharydy z cukrów
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

znaczenie zewnątrzkomórkowych, lepkich polisacharydów syntetyzowanych przez bakterie próchnicotwórcze

A

są to głównie polimery glukozy

nadają matrycy płytki ŻELOWĄ konsystencję -> łatwiejsze zlepianie się bakterii i ich przyleganie do zęba

pogruniają matrycę płytki -> ochrona kwasów powstających w płytce przed rozcieńczającym i neutralizującym działaniem śliny

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Jaka jest zależność miedzy występowanie Streptococcus mutans w płytce nazębnej a intensywnością próchnicy

A

im intensywność próchnicy jest większa (większe PUW) tym większe prawdopodobieństwo wyhodowania Streptococcus mutans

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

U jakich osób nie występuje Streptococcus mutans?

A

u osób z wrodzoną nietolerancją fruktozy (fruktozemia), które całe życie nie spożywają produktów zawierających sacharozę, która jest podstawowym substraem beztlenowej i tlenowej glikolizy

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

etapy kolonizacji jamy ustnej przez bakterie

A
  1. bakterie uzyskują dostęp do środowiska jamy ustnej
  2. ADHEZJA
  3. ADHERENCJA - specyficzna dla danej powierzchni
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

dzięki czemu możliwa jest adhezja bakterii w czasie kolonizacji jamy ustnej

A

dzięki PROCESOM FIZYKOCHEMICZNYM:

  • SILY VAN DER WAALSA
  • SIŁY ELEKTROSTATYCZNE
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

jakie interakcje pojawią się miedzy bakteriami w czasie kolonizacji jamy ustnej

A

konkurencja

symbioza

komensalizm

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

istotne aspekty interakcji, wzrostu i przeżycia bakterii w środowisku

A
  1. ZDOLNOŚĆ ADAPTACJI DO ZMIAN ŚRODOWISKOWYCH
  2. GEENTYCZNE ZRÓŻNICOWANIE W OBRĘBIE POPULACJI BAKTERII ZAPEWNIAJĆE PRZEŻYCIE NIEKTÓRYM SZCZEPOM
  3. WYTWARZANIE LEPIEJ PRZYSTOSOWANYCH MUTANÓW
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
19
Q

na czym może polega zróżnicowana zdolność adaptacyjna bakterii?

A
  • Streptococcus mutans:
    • przystosowuje sie do kwaśnego srodowiska -> zmniejszenie liczby/eliminacja innych paciorkowców
  • inne streptokoki:
    • adaptują się do wysokich stężeń fluoru
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
20
Q

Jakie powierzchnie w jamie ustnej ulegają kolonizacji przez bakterie?

A
  • tkanki miękkie, pokryte cienką warstwą śliny
  • tkanki twarde (szkliwo i cement korzeniowy) pokryte błonką nazębną
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
21
Q

łacińska nazwa błonki nabytej

A

acquired pellicle

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
22
Q

dlaczego zęby są lepszą powierzchnią dla kolonizacji i wzrostu bakterii niż błona śluzowa?

A
  • błona śluzowa jest stale odnawiana po złuszczaniu skolonizowanych komórek nabłonkowych
  • pow. styczne i bruzdy zębów umożliwiają akumulacje bakterii, która jest niezakócona przez żucie
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
23
Q

Na jakim etapie życia rozpoczyna się kolonizacja bakteryjna jamy ustnej i na którym etapie życia się kończy?

A

rozpoczyna się już podczas porodu i twa przez całe życie

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
24
Q

Jakie bakterie pionierskie zasiedlają jamę ustną w pierwszych tygodniach życia dziecka i co jest ich źródłem

A

S. mitis, S. oralis i S. salivarius (gatunki pionierskie)

bezpośrednie źródło = otoczenie dziecka, głównie matka

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
25
Jakie gatunki bakterii pojawiają się w jamie ustnej w ciągu kilku pierwszych miesięcy życia dziecka?
bakterie beztlenowe: Veillonella spp., Prevotella spp. i Fusobacterium nucleatum
26
Jakie gatunki bakterii pojawiają się wraz z wyrznięciem zębów?
S. mutans, S. sorbinus i Actinomyces oraz inne bakterie beztlenowe
27
Czym jest okno infekcyjności?
czas w którym jest szczególnie intensywna kolonizacja jamy ustnej przez bakterie
28
Kiedy w życiu człowieka mamy do czynienia z oknami infekcyjności?
1) pierwsze okno infekcyjne = wyrznięcie się pierwszych zębów mlecznych (między 16. a 31. miesiącem życia, najczęściej w 26.) 2) drugie okno infekcyjne = wymiana uzębienia mlecznego na stałe (najczęściej między 6 a 12. rokiem życia)
29
kiedy flora bakteryjna osiąga względną stabilność
u młodych dorosłych
30
jak utrata wszystkich zębów wpływa na florę bakteryjną
powoduje to zmniejszenie złożoności flory bakteryjnej -\> zanika STREPTOCOCCUS MUTANS (bo do swojego wzrostu preferuje twarde podłoże - pow. zębów)
31
jak wykorzystuje się śline do oceny ryzyka próchnicy
uważa się że bakterie występujące w ślinie sa bakteriami, które zostały usunięte z różnych powierzchni jamy ustnej, więc REPREZENTUJĄ JEJ CAŁĄ FLORĘ -\> określenie liczby kolonii S. mutans i Lactobacillus w ślinie = ocena ryzyka próchnicy
32
Jak powstaje płytka nazębna?
1. bezbakteryjna błonka nabyta (składa się z glikoprotein, fosfoprotein i lipidów pochodzenia ślinowego) 2. ze względu na przyczepność błonki nabytej → przyczepiają się pojedyncze bakterie (0-4 h) 3. wzrost liczby przyczepionych drobnoustrojów, co powoduje utworzenie mikrokolonii bakteryjnych (4-24 h) 4. sukcesja bakteryjna i koagregacja mikroorganizmów, którym towarzyszy wzrost mikrokolonii (1-14 dni) 5. utworzenie wspólnoty bakteryjnej = dojrzała płytka nazębna (2 tygodnie i dłużej)
33
Czym jest sukcesja bakteryjna?
przesunięcie dominacji populacji bakteryjnej paciorkowców na korzyść innych gatunków bakterii (ACTINOMYCES SPP.)
34
Czym jest koagregacja mikroorganizmów?
wzajemne przyleganie mikroorganizmów → zwiększa różnorodność gatunków
35
Czy płytkę nazębną można usunąć poprzez płukanie jamy ustnej?
nie, można ją usunąć wyłącznie mechanicznie poprzez szczotkowanie i nitkowanie
36
Z czego składa się płytka nazębna?
- bakterie (OBJĘTOŚCIOWO = 60-70% płytki) - macierz zewnątrzkomórkowa - złuszczone komórki nabłonka - leukocyty - wapń i fosfor
37
od czego zależy skład bakteryjny płytki nazębnej
od lokalizacji płytki wieku (grubości) płytki fizykochemicznych właściwości śliny sposobu odżywania się - zwł. rodzaju spoż. węglowodanów
38
Z czego składa się macierz zewnątrzkomórkowa płytki nazębnej?
* glikoproteiny pochodzenia ślinowego * zewnątrzkomórkowe polisacharydy (glukany i fruktany) będące wynikiem metabolizmu bakteryjnego
39
Jakie znaczenie ma występowanie macierzy zewnątrzkomórkowej wokół bakterii płytki nazębnej?
macierz zewnątrzkomórkowa pełni funkcję ochronną dla bakterii i zmniejsza ich wrażliwość na działanie środków antybakteryjnych → konieczność stosowania w pastach do zębów wyższych stężeń środków antybakteryjnych niż minimalne stężenie hamujące (MIC)
40
czym jest błonka nabyta, kiedy powstaje
to bezkomórkowa, BIAŁKOWA OSŁONKA, która pojawia się prawie natychmiast na mechanicznie oczyszczonej powierzchni zębów
41
czy bakterie przyczepiają się bezpośrednio do powierzchni zębów?
nie, zawsze przyczepiają się przez BŁONKĘ NABYTĄ
42
główne składowe BŁONKI NABYTEJ
główny składnik = absorbowane selektywnie składniki śliny: * GLIKOPROTEINY * FOSFOPROTEINY * LIPIDY * sładniki PŁYNU DZIĄSŁOWEGO - w małym stopniu
43
Gdzie na zębach stałych występuje najgrubsza, a gdzie najcieńsza warstwa błonki ślinowej?
najgrubsza: powierzchnie językowe zębów trzonowych żuchwy najcieńsza: rejon przyszyjkowy zębów
44
Ile wynosi grubość błonki ślinowej na zębach mlecznych w porównaniu z grubością błonki na zębach stałych?
grubość błonki ślinowej na zębach mlecznych wynosi 1/3 grubości błonki na zębach stałych
45
błonka nabyta - jak wygląda mikroskopowo
jak ziarnisty nierówno rozmieszczony złóg
46
Jakie właściwości ma błonka nabyta i jakie wynikają z tego konsekwencje?
- jest błoną półprzepuszczalną → ogranicza transport jonów do i z twardych tkanek zęba (bariera dyfuzyjna odgrywająca rolę w powstawaniu próchnicy) - chroni zęby przed abrazją, atrycją i erozją - ulega kolonizacji bakteryjnej = punkt wyjścia dla płytki nazębnej
47
co powoduje przekształcenie się błonki nabytej w płytkę nazębną
kolonizacja bakteryjna
48
Jakie bakterie w pierwszej kolejności zasiedlają błonkę nabytą? Jaką stanowią część całej początkowej mikroflory?
- Streptococcus sanguinis - Streptococcus oralis - Streptococcus mitis stanowią 95% paciorkowców i 56% całej początkowej mikroflory pozostałe: - Actinomyces - Gram ujemne bakterie, np. HAEMOPHILUS
49
w jaki sposób bakterie przyczepiają się do powierzchni zęba
* bakterie mają na swojej powierzchni ADHEZYNY * ADHEZYNY = bakeryjny system rozpoznawania, umożliwiający łączenie się z komplementarnymi czasteczkami w błonce nabytej - z RECEPTORAMI * jest to selektywny sposób przyczepiania się
50
jak wplywa modyfikacja składników błonki nabytej na bakterie
może to niszczyć receptory dla określonych gatunków -\> tworzą sie nowe ukryte receptory (kryptoreceptory) dla innych gatunków -\> to reguluje konolizację bakteryjną
51
co Streptococcus mutans wytwarzaja z glukozy?
wytwarzają z niej lepkie zewnątrzkomórkowe polisacharydy
52
Ile procent początkowej flory paciorkowców stanowią S. mutans?
2% niezależnie od dowozu sacharozy
53
zmiany bakterii w płytce nazębnej?
1) paciorkowce 2) po 24 h głównie ziarniaki 3) od 2 dnia kolonizacja bakteriami nitkowatymi
54
Czym różni się kolonizacja cementu w porównaniu do szkliwa?
przebiega podobnie, z tym że szybciej i ze względu na nieregularną topografię powierzchni nie można wyróżniać żadnego schematu
55
Jak przebiega wzrost płytki w pierwszych dniach a jak w starszej, kilkudniowej płytce?
* W pierwszych dniach wzrost płytki to efekt głównie PODZIAŁU KOMÓREK * w kilkudniowej płytce → są już baktrie nitkowatych → więc jest już inny mechanizm agregacji * POWIERZCHNIOWA warstwa płytki= wokół wypustek b. nitkowatych koagregują ziarniniaki → KOLBY KUKURYDZY * GŁĘBZE WARSTWY= GRAM + pleomorficzne bakterie tworzące PALISADY wzdłuż powierzchni zęba
56
Jak zmienia się dominacja drobnoustrojów w starszej płytce?
Ze streptokoków w kierunku ACTINOMYCES
57
Czy w dojrzałej płytce bakteryjnej występują bakterie pionierskie?
raczej nie, ponieważ nie są przystosowane do zmienionego środowiska
58
Po jakim czasie w płytce nazębnej zaczynają dominować beztlenowce?
po ok. 9 dniach
59
Jaki warunek musi spełniać flora bakteryjna płytki, by można było mówić o dojrzałej płytce?
flora bakteryjna musi być zrównoważona (w homeostazie)
60
Znaczenie bakterii bytujących na jezyku i migdałkach
bakterie bytujące na języku i migdałkach mogą stanowić rezerwuar bakterii, który w sprzyjającyh warunkach kolonizuje zęby i szczeliny dziąsłowe
61
Na czym polega zmienność rodzajów bakterii w zależności od powierzchni zęba i jakie ma to znaczenie dla próchnicy?
na różnych powierzchniach zębów (gładkich wolnych, stycznych, żujących) występują różne rodzaje bakterii -\> dlatego pewne miejsca u tej samej osoby są bardziej podatne na próchnicę od innych
62
Czym różnią się między sobą poszczególne mikrokolonie w płytce nazębnej?
występują w nich odmienne mikrośrodowiska, różniące się pH, dostępnością środków odżywczych i stężeniem tlenu, mikrokolonie są różnej wielkości
63
Jak zmienia się stężenie tlenu wraz ze wzrostem grubości płytki nazębnej?
zwiększenie grubości płytki -\> spadek stężenie tlenu w płytce (sukcesja bakterii tlenowych i względnie beztlenowych → dominacja bakterii względnie i bezwzględnie beztlenowych)
64
Czym są otoczone mikrokolonie w płytce nazębnej i jaką to pełni funkcję?
mikrokolonie są otoczone ochronną matrycą, w której znajdują się kanały przepływowe (dyfuzyjne) dla środków odżywczych, metabolitów, enyzymów i tlenu
65
Jakie znaczenie mają glikoproteiny pochodzenia ślinowego dla bakterii?
są dla nich ważnym źródłem cukru i białka, które jest degradowane do aminokwasów
66
Jakie znaczenie dla bakterii ma środowisko śliny i spożywanie pożywianie?
bakterie żyją w środowisku śliny która zapewnia niewiele podstawowych substratów odzywczych -\> roziwinięcie mechanizmów adaptacyjnych służących wykorzystaniu okresowego nadmiaru pożywienia spożywanie pożywienia -\> przejściowy obfity dowóż środków odzywczych dla bakterii-\> możliwe obumarcie komórki
67
Jakie cukry i w jaki sposów stanowią zagrożenie dla bakterii jamy ustnej ?
cukry dietetyczne powodujące ok. 10 000-krotny wzrost normalnego stężenia glukozy -\> szybko wchodzą do komórki bakteryjnej i powodują "śmierć przyspieszoną substratem"
68
Co kontroluje dynamikę ekosystemu bakterii jamy ustnej?
stężenie środków odżywczych
69
Co jest głównym źródłem odżywczym dla bakterii gdy stężenie cukru w pożywieniu jest niskie?
wtedy głównym źródłem odżywczym jest ślina
70
W jakim zakresie pH większość bakterii może wzrastać?
6-8
71
Jakie bakterie dominują w jamie ustnej przy wysokim i ciągłym dostarczaniu węglowodanów?
kwasoodporne bakterie Lactobacillus i Streptococcus mutans
72
Jakie enzymy bakteryjne indukuje obecność cukrów zawartych w diecie? Jakie to są cukry?
sacharoza, maltoza, laktoza, fruktoza, alkohole cukrowe (sorbitol, mannitol) indukują przynajmniej 2 specyficzne enzymy: 1. enzym transportujący cukier do komórki 2. enzym (lub enzymy) potrzebne do przemiany cukru w metabolit, który będzie rozkładany drogą glikolizy
73
Co powoduje glukoza w obecności innych cukrów indukujących
hamuej powstwanie koniecznych dla ich przemian specyficznych enzymów = KATABOLICZNA REPRESJA
74
Co stanowi system transportowy cukru w bakteriach kwasotwórczych?
system fosfoenolopirogronian (PEP) - cukrowa fosfotransferaza (PTS)
75
Jakie zadanie pełni PEP w systemie PEP-PTS?
jest źródłem energii
76
Jakie zadanie pełni PTS w systemie PEP-PTS?
powoduje fosforylację danego cukru, który zostanie przetworzony w komórce
77
Jakie cukry może transportować PTS do bakterii?
- monocukry: glukoza, mannoza, fruktoza i galaktoza - dwucukry: sacharoza, maltoza i laktoza - alkohole cukrowe: mannitol i sorbitol
78
Jaki istnieje alternatywny sposób transportu cukru do bakterii niezwiązany z PTS? U jakich bakterii występuje? Kiedy może zachodzić?
S. mutans transportują glukozę dzięki zdolności do jej koncentracji i fosforylacji za pomocą AMP, możliwe przy wysokim stężeniu glukozy, niskim pH i wysokim wzroście bakterii
79
Jaki szlak metaboliczny stanowi źródło energii dla większości bakterii?
glikoliza beztlenowa
80
Jaki inny szlak metaboliczny niż glikoliza beztlenowa mogą wykorzystywać bakterie do przemian cukru oraz co powstaje w ich wyniku?
cykl pentozowy, w którym powstaje rybozo-5-fosforan i NADPH
81
Co powstaje z pirogronianu przy wysokim stężeniu cukru w jamie ustnej i jaki enzym jest do tego wykorzystywany?
pirogronian → kwas mlekowy pod wpływem dehydrogenazy mleczanowej
82
Co powstaje z pirogronianu przy niskim stężeniu cukru w jamie ustnej i jaki enzym jest do tego wykorzystywany?
pirogronian → kwas mrówkowy i octowy oraz etanol pod wpływem liazy mrówczanowej
83
Za pomocą jakiego enzymu, w jakich warunkach i co powstaje w wyniku reakcji bakterie S. mutans metabolizują pirogronian?
pirogronian → kwas octowy i etanol pod wpływem dehydrogenazy pirogronianowej w warunkach tlenowych
84
Za pomocą jakiego enzymu, w jakich warunkach i co powstaje w wyniku reakcji bakterie S. mitis metabolizują pirogronian?
pirogronian → kwas octowy i H2O2 pod wpływem oksydazy pirogronianowej w warunkach tlenowych
85
Za pomocą jakiego enzymu, w jakich warunkach i co powstaje w wyniku reakcji bakterie S. sanguis metabolizują pirogronian?
pirogronian → kwas octowy i H2O2 pod wpływem oksydazy pirogronianowej w warunkach tlenowych
86
Jakie bakterie wykorzystują kwas mlekowy jako źródło energii?
np. Veillonella
87
Co powstaje w wyniku przemian kwasu mlekowego przez bakterie Veillonella?
kwas propionowy i octowy oraz wodór i dwutlenek węgla
88
Jakie kwasy zakwaszają środowisko jamy ustnej w większym a jakie w mniejszym stopni?
kwas masłowy lub propionowy → słabsze zakwaszenie kwas mlekowy, mrówkowy lub octowy → silniejsze zakwaszenie
89
W jaki sposób drobnoustroje chronią się przed "śmiercią przyspieszoną substratem" (w wyniku wysokiego stężenia cukru w diecie)?
1. regulacja szybkości glikolizy 2. przemiana pirogronianu do produktów pośrednich 3. synteza wewnątrzkomórkowych polisacharydów 4. hamowanie transportu cukru drogą systemu PEP-PTS przez tworzenie zależnego od ATP niespecyficznego białka transportowego (Hpr)
90
Kiedy dochodzi do przyszpieszonej glikolizy?
kiedy fosforany organiczne znoszą hamujące działanie kinazy pirogronianowej
91
wewnątrzkomórkowe polisacharydy - jaką mają strukturę? kiedy powstają? co może być dla nich substratem? co się dzieje jak węglowodany nie są dostarczane z diety?
* wewnątrzkomórkowe polisacharydy * struktura - podobna do glikogenu * powstają w obecności wysokich stężeń cukru * każdy cukier może być dla nich substraem pod warunkiem przemiany do glukozo-6-fosforanu * brak dowozu węglowodanów z diety -\> zapasowe wewnątrzkomórkowe polisacharydy przekształcane do -\> GLUKOZO-1-FOSFORANU -\> GLUKOZO-6-FOSFORANU -\> glikoliza -\> PIROGRONIAN + ENERGIA * PIROGRONIAN -\> brak tlenu + LIAZA MRÓWCZANO-PIROGRONIANOWA -\> KWAS MRÓWKOWY + KWAS OCTOWY + ETANOL
92
glikokaliks bakterii - co to jest, z czego powstaje
naturalne środowisko bakterii = uwodnione -\> są otoczone uwodnionymi MATRYCAMI = glikokaliksem; zbudowane z HETEROPOLISACHARDYÓW i POLIPEPTYDÓW (polimerów) prekursory w cytoplazmie -\> transport przez błonę komórkową na zewnątrz -\> polimeryzacja prekursorów (przy udziale E, N, C) -\> powstają polimery
93
wytwarzanie polimerów glikokaliksu przez S. mutans i S. sanguis
wytwarzają te polimery z sacharozy rozkład sacharozy na GLUKOZĘ I FRUKTOZĘ -\> uwolnienie energii -\> E do polimeryzacji glukozy -\> ROZGAŁĘZIONE GLUKANY (=ROZPUSZCZALNE DEKSTRYNY + NIEROZPUSZCZALNE MUTANY)
94
wytwarzanie polimerów glikokaliksu przez S. mutans, S.salivarius i Actionomyces viscosus
FRUKTOZA -\> LEWAN (ROZPUSZCZALNY ZEWNĄTRZKOMÓRKOWY POLISACHARYD)
95
Funkcje i znaczenie zewnątrzkomórkowych polisacharydów utworzonych z sacharozy
* składowe MATRIX (zrębu międzybakteryjnego) * to polimery ważne strukturalnie w agregacji bakterii na zębach * są rezerwą energii * otwierają kanały dyfuzji dla kwasów i cukrów przez płytkę * fruktany i glukany sa łatwo degradowane i metabolizowane przez bakterie
96
źródło azotu dla streptokoków
w obecności cukru, witamin, soli - zużywają amoniak jako wyłączne źródło azotu
97
skąd streptokoki biorą AA potrzebne do wzrostu i jak to wpływa na pH ekosystemu bakteryjnegi
* amoniak jest dla nich źródłem azotu * a pewne aminokwasy potrzebne do wzrostu- inne bakterie je tworzą lub uwalniają z białek za pomocą enzymów proteolitycznych -\> nie zmienia sie pH bo: * peptydy zawierające arginine -\> metabolizm -\> uwolnienie amoniaku -\> wzrost pH * rozkład mocznika przez ureazę bakteryjną -\> amoniak i CO2 -\> wzrost pH
98
czy końcowe produkty przemian węglowodanów są zawsze takie same? dlaczego?
* rodzaje produktów końcowych przemian węglowodanów są odmienne w zależności od * osoby * lokalizacji w jamie ustnej
99
Jaki kwas dominuje w płytce nazębnej rano, przed posiłkiem?
kwas mrówkowy
100
Jaki kwas dominuje w płytce nazębnej po ekspozycji na cukier?
kwas mlekowy
101
co wpływa na zakwasznie środowiska zęba
* ilość bakteii * gatunki bakterii * ślina * szybkość wydzielania * lepkość * pojemność buforowa * sposób dyfuzji w płytce * obecność fluorków w szkliwie * obecność fluorków w płytce * rodzaj diety * częstość spożywania cukrów
102
Ile wynosi pH krytyczne dla hydroksyapatytu?
5,5
103
Ile wynosi pH krytyczne dla fluoroapatytu?
4,5
104
Ile wynosi pH krytyczne dla szkliwa?
4,5 - 5,5
105
Ile wynosi pH krytyczne dla zębiny?
ok. 6,0
106
Ile wynosi pH krytyczne dla cementu?
6,7
107
Do czego prowadzi obniżenie pH poniżej krytycznego?
rozpuszczenie fosforanów wapnia i inicjuje utratę substancji mineralnych zęba
108
jaka substancja jest odpowiedzialna za spadek pH i kiedy ona powstaje?
KWAS MLEKOWY * wytwarzany głównie po ekspozcyji płytki na cukry * odpowiedzialny za spadek pH
109
główne bakterie próchnicotwórcze
* streptokoki : * S. MUTANS * S. SOBRINUS * S. SALIVARIUS * S. MITIS * S. SANGUINIS
110
z czym związane jest występowanie S. mutans w jamie ustnej u ludzi
związane jest to z podatnością na próchnicę
111
które szczepy bakterii są najbardziej i mniej próchnicotwórcze?
* S. MUTANS = najbardziej próchnicotwórczy szczep streptokoków * inne szczepy streptokoków + inne bakterie (w tym Lactobacillus) - są mniej próchnictowórcze mimo zdolności do produkcji kwasów
112
ETAPY POWSTAWANIA PŁYTKI
1. powstanie BŁONKI NAZĘBNEJ (acquired pellicle) - bestrukturalna, bezkomórkowa 2. bakteryjna precypitacja białek śliny -\> zwiększenie dalszego odkładania BŁONKI 3. początkowa KOLONIZACJA BŁONKI przez bakterie S. SANGUINIS, S. ORALIS, S. MITIS i S. MUTANS 4. postępujący rozwój płytki przy udziale POLISACHRYDÓW BAKTERYJNYCH 5. DOJRZAŁA PŁYTKA - dominuje flora względnie beztlenowa i beztlenowa
113
Jakie bakterie pojawiają się w płytce nazębnej waz z jej starzeniem się?
paciorkowce → Actinomyces i Veillonella
114
czas w jakim błonka nabyta przekształca się w dojrzałą płytkę nazębną
2 tygodnie
115
W jakim czasie po umyciu zębów na ich powierzchni powstaje płytka nazębna?
po kilku godzinach
116
Czym charakteryzują się bakterie próchnicotwórcze?
- kwasotwórcze - obniżają pH \< 5,5, odwapniając szkliwo - przeżywają i wytwarzają kwasy przy niskim pH środowiska - ulegają adhezji do gładkich powierzchni zęba - wytwarzają nierozpuszczalne polisacharydy
117
Jakie kariogenne właściwości wykazują S. mutans?
- rozkładają cukry do kwasów (zwłaszcza mlekowego) - mogą żyć w niskim pH (4,2) - tworzą duże ilości zewnątrzkomórkowych lepkich i nierozpuszczalnych glukanów będących składnikami matrycy płytki - adherują do błonki i uczestniczą w powstawaniu płytki
118
Jakie polisacharydy stanowią główny składnik matrycy płytki nazębnej?
glukan i fruktan (polimery glukozy)
119
Jakie właściwości mają glukan i fruktan i jakie płyną z tego zastosowania?
są lepkie i mają konsystencję żelatyny → ułatwiają zlepianie się bakterii i tworzenie nowych warstw płytki nazębnej
120
Ile wynosi spoczynkowe pH płytki?
6,5-7
121
Następstwem jakich czynników jest powrót pH do wartości wyjściowej po gwałtownym spadku w wyniku płukania jamy ustnej 10% roztworem glukozy?
- dyfuzja kwasów poza płytkę - działanie czynników buforujących śliny i płytki
122
Jak nazywamy wykres zmian pH w jamie ustnej po ekspozycji na cukry?
krzywa Stephana
123
Jakie cukry mogą ulegać fermentacji z udziałem bakterii płytki jamy ustnej?
- monosacharydy: glukoza i fruktoza - dwucukry: sacharoza, maltoza i laktoza - polisacharydy: glukan, fruktan, mutan i skrobia
124
Które cukry należą do cukrów wysoce próchnicotwórczych?
sacharoza, glukoza, fruktoza i maltoza, nieco mniej laktoza
125
Do jakich monocukrów rozkładana jest sacharoza?
do glukozy i fruktozy
126
Jaki enzym bierze udział w rozkładzie sacharozy do glukozy i fruktozy?
sacharaza (beta-fruktofuranozydaza) = inwertaza
127
Substratem do produkcji jakich produktów bakteryjnych w płytce nazębnej jest sacharoza?
- zewnątrzkomórkowe polisacharydy (fruktan, glukan) - nierozpuszczalna matryca polisacharydowa (mutan) - zapasowe wewnątrzkomórkowe glikopolisacharydy (glikogen)
128
źródła glukozy i fruktozy w diecie
1. OWOCE 2. MIÓD 3. powstają przez hydrolizę sacharozy podczas PRODUKCJI NAPOJÓW, DŻEMÓW i podczas PRZECHOWYWANIA
129
Jak nazywa się najczęściej stosowana glukoza wykorzystywana w przemysłowym przygotowywaniu pożywienia i skąd ona pochodzi?
* stosuje się glukozę wytwarzaną przez hydrolizę SKROBI ze ZBÓŻ I ZIEMNIAKÓW * nazywana DEKSTROZĄ/SYROPEM ZBOŻOWYM/SYROPEM GLUKOZOWYM
130
skąd pochodzi maltoza w diecie?
głównie z hydrolizy skrobi
131
Źródła skrobi
* pszenica * owies * ziemniaki * ryż * kukurydza * soczewica * fasola * groch
132
Jaka jest różnica między surową skrobią a gotowaną/pieczoną skrobią dla procesu prochnicotwórczego?
* surowa skrobia = otoczona błonnikowymi błonami → powoli rozkładana przez AMYLAZĘ ŚLINOWĄ → mały spadek pH * gotowanie/pieczenie skrobi → częściowa degradacja skrobi do ROZPUSZCZALNEJ SKROBI → rozkładana przez AMYLAZĘ ŚLINOWĄ I BAKTERYJNĄ → MALTOZA/MALTOTRIOZA/DEKSTRYNY/GLUKOZA (mało) → wysokocząsteczkowe WW nie dyfundują do płytki ale niskocząsteczkowe WW są metabolizowane przez BAKTERIE → spadek pH do 5,5 -6 → zagrożenie dla np. korzenia
133
Źródła rozpuszczalnej skrobi
chleb, herbatniki
134
Źródła mieszaniny rozpuszczalnej skrobi i sacharozy? Dlaczego jest bardziej próchnicotwórcza od sacharozy?
* ciastka/słodzone płatki * wzrasta retencja pożywienia * przedłużony czas usuwania węglowodanów z jamy ustnej
135
Podział cukrów w pożywieniu
1. WEWNĘTRZNE 1. w nat strukturze pożywienia - w komórkach całych owoców i warzyw 2. FRUKTOZA 3. GLUKOZA 4. SACHAROZA 2. ZEWNĘTRZNE 1. MLECZNE 1. mleko i produkty mleczne 2. LAKTOZA 2. NIEMLECZNE = DODAWANE = WOLNE 1. FRUKTOZA 2. GLUKOZA 3. SACHAROZA 4. DEKSTROZA (glukoza) 5. MALTOZA 6. przykłady 1. cukier stołowy 2. słodycze 3. słodzone napoje 4. soki owocowe 5. herbatniki 6. ciasta 7. MIÓD
136
Jakie inne składniki pożywienia mogą wpływać na kariogenny efekt węglowodanów? hamują/wzmagają próchnicę?
FOSFORANY POLIFENOLE oba hamują próchnicę
137
FOSFORANY - gdzie są, jaki mają wpływ na próchnicę, jakie to ma zastosowanie z sacharozą
* FOSFORANY w nieoczyszczonych ZIARNACH ZBÓŻ/specjalnie dodawane → hamują rozwój próchnicy * KAZEINA = FOSFOPROTEINA w mleku * nieskuteczne jest dodawanie ich do SACHAROZY bo są szybciej usuwane z j.u. niż cukry → brak akumulacji fosforanów w płytce
138
Ile laktozy znajdziemy w 100 g mleka kobiecego, a ile w mleku krowim?
mleko kobiece: 7 g laktozy / 100 g mleka mleko krowie: 4,8 g laktozy / 100 g mleka
139
Jaki wpływ na proces próchnicowy ma kazeina i czym ona jest?
* kazeina jest fosfoproteiną występującą w mleku * adsorbuje do powierzchni zębów → zwalnia proces próchnicowy
140
POLIFENOLE - źródła, działanie
* KASZE, STRĄCZKI, ORZECHY, WARZYWA, OWOCE, NAPOJE: HERBATA, WINO, SOKI OWOCOWE, PIWO * zmniejszają próchnicotwórczość S.mutans
141
Jakie właściwości pożywienia są istotne dla powstawania próchnicy?
* skład chemiczny, * właściwości fizyczne i organoleptyczne (rozdrobnienie, rozpuszczalność, adhezyjność, twardość, włóknistość i smak)
142
Kiedy czas usuwania pożywienia z j.u. jest zwiększony?
* występowanie CZYNNIKÓW SPRZYJAJĄCYCH ZALEGANIU * NIEYWPEŁNIONE UBYTKI PRÓCHN. * NIEPRAWIDŁOWE WYPEŁNIENIA * KORONY * MOSTY * APARATY ORTO. * CZĘŚCIOWE PROTEZY RUCHOME * NISKIE WYDZIELANIE ŚLINY * WYSOKA LEPKOŚĆ ŚLINY
143
Jak szybko usuwany jest cukier z j.u. przy spożyciu 1. owoców/warzyw, 2. słodyczy, 3. chleba/krakersów
1. ŚWIEŻE OWOCE / WARZYWA / NAPOJE = 5 MIN 2. SŁODYCZE: 15-20 MIN 3. CHLEB / KRAKERSY = KRÓCEJ, bo są TWARDE → ŻUCIE → stymulacja wydzielania śliny → OPŁUKIWANIE + WZROST ZDOLNOŚCI BUFOROWANIA ŚLINY → SZYBSZA NEUTRALIZACJA KWASÓW
144
Na jakie grupy dzielą się substytuty cukru?
kaloryczne i niekaloryczne
145
Jakie substytuty cukru zaliczają się do grupy kalorycznej?
* -alkohole cukrowe = poliole (sorbitol, ksylitol, mannitol, maltitol, laktitol, palatinit) * sacharydy cukrowe (glukozylosacharoza, maltozylosacharoza, trichlorosacharoza, sukrolaza)
146
Jakie substytuty cukru zaliczają się do grupy nieklorycznej?
* substancje naturalne (monellina, mirakulina, taumatyna I i II, dihydrochalkon neohepserydyny, dihydrochalkon narygininy, kwas lukrecjowy, stewiozyd) * substancje zsyntetyzowane (sacharyna, cyklamat, aspartam, acesulfam K, aldoksym, dulcyna)
147
Dlaczego ksylitol uważany jest za niepróchnicotwórczy?
* nie jest przetwarzany do kwasów * działanie bakteriobójcze * zmniejsza akumulację płytki * stymuluje wytwarzanie śliny
148
Jakie skutki uboczne wywołują alkohole cukrowe?
- mannitol → przy długim stosowaniu występuje adaptacja metaboliczna bakterii, w wyniku której wytwarzane są pewne ilości kwasów - ksylitol i sorbitol → w większych ilościach działają przeczyszczająco
149
Jakie właściwości mają niekaloryczne słodziki?
intensywnie słodki smak i nie są przetwarzane przez bakterie do kwasów
150
Jakie wyróżniamy grupy osób zwiększonego ryzyka próchnicy?
- niemowlęta i małe dzieci karmione zbyt długo piersią lub butelką (szczególnie w nocy) - dzieci i młodzież pijące dużo słodzonych napojów, podjadające chipsy i batoniki - pacjenci ze schorzeniami ogólnymi i zmniejszonym wydzielaniem śliny - sportowcy pijący słodzone napoje energizujące - cukiernicy, piekarze i kucharze - ludzie w podeszłym wieku nadużywający leków, które są na ogół słodzone
151
Jakie schorzenia wiążą się ze zmniejszonym wydzielaniem śliny?
cukrzyca, nowotwory głowy i szyi, zespół Sjögrena
152
Które powierzchnie zęba na ogół są pozbawione złogów bakteryjnych?
brzegi sieczne i guzki
153
Jak nazywamy miejsca, które są nienarażone na działanie czynników mechanicznych i w związku z tym mają tendencje do gromadzenia bakterii?
miejsca trudno dostępne / retencyjne / stagnacji
154
Jakie miejsca zaliczamy do miejsc retencyjnych?
1) dołki i bruzdy szkliwa na powierzchni żującej zębów trzonowych i przedtrzonowych, dołki na powierzchni podniebiennej zębów trzonowych górnych i zębów siecznych górnych oraz policzkowej zębów trzonowych dolnych 2) gładkie styczne powierzchnie szkliwa poniżej punktu stycznego 3) szkliwo w rejonie przyszyjkowym przy brzegu dziąsłowym 4) odsłonięta w następstwie chorób przyzębia i recesji dziąsła powierzchnia korzenia 5) uszkodzone lub nawisające brzegi wypełnień 6) powierzchnie zęba przylegające do stałych aparatów ortodontycznych, protez, mostów i koron
155
Jakie wyróżniamy okresy działania fluoru w zapobieganiu próchniyc?
przederupcyjny i poerupcyjny
156
Na czym polega działanie fluoru przed wyrżnięciem zęba? - ogólnie
1. WPŁYWA NA PIEROWTNĄ MINERALIZACJĘ ORGANICZNEJ MATRYCY ZEBA 2. WPŁYWA NA PRZEDERUPCYJNE DOJRZEWANIE SZKLIWA
157
Jakie funkcje w procesie amelogenezy pełni fluor?
1) katalizator powstawania fazy mineralnejszkliwa (hydroksyapatytu) 2) zastępuje jony hydroksylowe, powodując powstanie fluoroapatytu / fluorohydroksoapatytu 3) sprzyja prawidłowemu tworzeniu sieci krystalicznej szkliwa, zapobiegającemu powstawaniu śrubowych i krawędziowych dyslokacji przestrznnych 4) sprzyja powstawaniu większych kryształów apatytów z niższą zawartością węglanów o optymalnej stabilności fizykochemicznej sieci krystalicznej 5) uczestniczy w procesie usuwania wody i substancji organicznych z nowo odłożonego szkliwa
158
Jaki wzór chemiczny ma hydroksyapatyt?
Ca10(PO4)6(OH)2
159
Jakie funkcje pełni fluor w okresie poerupcyjnej prewencji próchnicy?
1. wpływa na przebieg procesu demineralizacji i remineralizacji 2. wpływa na odkładanie płytki bakteryjnej przez zakłócanie początkowej adherencji bakterii do nabytej błonki zęba, interferencję z następczo mnożącymi się i agregującymi bakteriami oraz powoduje powstanie zmian we florze bakteryjnej 3. osłabia metabolizm węglowodanowy bakterii przez hamowanie enolazy i w konsekwencji transportu glukozy do wnętrza komórki oraz produkcji kwasu mlekowego, hamowanie translokacji cukrów w błonach komórkowych, transportu i akumulacji kationów w komórkach oraz hamowania fosfataz komórkowych katalizujących hydrolizę estrów fosforanowych
160
Skład dojrzałego szkliwa - objętościowo
* 1-2% białek i lipidów * 12% wody (=15% przestrzeni dyfuzyjnych) * 85-86% SOLE WAPNIOWO-FOSFORANOWE w postaci APATYTU = MINERALNA FAZA SZKLIWA
161
Czym jest faza mineralna szkliwa?
To SOLE WAPNIOWO-FOSFORANOWE w postaci APATYTU, które stanowią 85-86% obj. szkliwa
162
Czym jest węglanoapatyt?
* To gorzej zmineralizowany apatyt * zawiera dużo węglanów (3-6% zastępujących fosforany) * zawiera mniej wapnia zastąpionego przez sód, magnez i cynk * jest lepiej rozpuszczalny w kwasach
163
Ile fluoru zawiera zdrowe podpowierzchniowe szkliwo?
20-220 ppm, w zależności od jego inkorporacji w trakcie rozwoju
164
Ile fluoru zawiera zewnętrzna warstwa szkliwa?
1000-2000 ppm F
165
Jak działają fluorku w czasie powstawania kwasów w płytce? Skąd się biorą te fluorki?
1. Jeśli fluorku są obecne w czasie powstawania kwasów w płytce to dyfundują razem z kwasami do PODPOWIERZCHNIOWEGO SZKLIWA 2. ADSORBUJĄ się na powierzchni kryształu apatytu 3. dzięki temu chronią szkliwo przed jego dalszym rozpuszczaniem * te fluorku są z pasy do zębów, preparatów fulotkowych, z endogennej suplementacji → podnosi ona [fluoru] w ŚLINIE I PŁYTCE
166
W jakich warunkach stężenia fluoru i odczynu środowiska powstaje fluorohydroksyapatyt?
w kwaśnym środowisku przy F- \< 50 ppm
167
W jakich warunkach stężenia fluoru i odczynu środowiska powstaje fluorek wapnia?
nasilone przy niskim pH przy F \> 100 ppm
168
W jakiej formie i gdzie gromadzi się fluorek wapnia w jamie ustnej?
w formie granulek na powierzchni zdrowego lub porowatego szkliwa w błonce nazębnej oraz miejscach zalegania płytki
169
Jaką funkcję spełniają granulki fluorku wapnia w jamie ustnej?
stanowią rezerwuar fluoru, z którego stopniowo uwalniane są jony fluorkowe
170
Wzór fluoroapatytu
Ca10(PO4)6F2
171
Jakie stężenie fluoru przyspiesza remineralizację szkliwa?
[fluoru] \> 0,03 ppm
172
W jakiej formie fluor dyfunduje do bakterii? Co się dalej z nim dzieje?
jako kwas fluorowodorowy (powstały z połączenia z wodorem kwasów powstających w płytce)
173
Jakie zmiany w komórkach bakteryjnych indukuje wnikający fluor?
* HF dysocjuje → zakwaszenie i uwolnienie jonów fluorkowych * F- hamuje enzymatyczną aktywność glikolityczną (głównie enolazę) * hamuje transport cukru do komórki * hamuje przechowywanie glukozy i jej analogów w paciorkowcach * zakłócają syntezę zewnątrz- i wewnątrzkomórkowych polisacharydów bakteryjnych
174
Jakie czynniki modyfikują przebieg procesu próchnicowego?
ilość i składniki śliny oraz obecność jonów fluorkowych
175
Jak określamy brak rozwoju próchnicy?
kariostaza
176
Bardziej wrażliwa na atak próchnicy jest powierzchnia korzenia czy powierzchnia szkliwa?
powierzchnia korzenia
177
Jakie pokarmy należą do pokarmów bezpiecznych, o niskim potencjale próchnicowym?
chleb, tosty, kluski, ryż, ser, surowe warzywa, owoce, orzechy oraz niesłodzona kawa i herbata