Filozofowanie Flashcards
(125 cards)
1
Q
Pytanie
A
Odpowiedź
2
Q
Jaki jest zasadniczy spór w filozofii prawa omawiany w tekście?
A
Spór o rolę i miejsce wartości (moralności, sprawiedliwości) w obowiązywaniu prawa.
3
Q
Czy prawo ustanowione legalnie, ale nieludzkie (np. hitlerowskie), jest nadal prawem według tekstu?
A
Tekst stawia to jako fundamentalne pytanie, wskazując, że Trybunał Norymberski uznał takie prawo za niezgodne z prawami ludzkości.
4
Q
Jakie dwa główne stanowiska wyłoniły się w sporze o rolę wartości w prawie?
A
Koncepcja prawa natury oraz koncepcja pozytywizmu prawniczego.
5
Q
Jaka jest główna teza koncepcji prawa natury?
A
Prawo pozytywne (stanowione) czerpie swoją moc obowiązującą z wyższego porządku wartości lub moralności (prawa naturalnego) i musi być z nim zgodne, by obowiązywać.
6
Q
Jakie dwa poziomy prawa wyróżniają zwolennicy stanowiska prawnonaturalnego?
A
Prawo pozytywne (niższe, tworzone przez ludzi) i prawo naturalne (wyższe, niezależne od woli człowieka).
7
Q
Jakie mogą być źródła prawa naturalnego według różnych koncepcji?
A
Rozum lub wola Boga (wersje teistyczne), rozum człowieka, natura ludzka, natura życia społecznego, historia (wersje laickie).
8
Q
Dlaczego prawnicy w dyskursie często unikają jawnego powoływania się na filozoficzne koncepcje prawa natury?
A
Aby nie naruszać zasady neutralności światopoglądowej państwa i sądu oraz aby zwiększyć siłę perswazyjną argumentu (nie wymagać akceptacji złożonego systemu filozoficznego).
9
Q
Jaki jest główny problem epistemologiczny związany z prawem natury?
A
Trudność w jednoznacznym ustaleniu treści norm prawa naturalnego i ich źródeł.
10
Q
Jakie są główne zarzuty wobec koncepcji prawa natury dotyczące jego treści?
A
Zarzut zmienności (to co uznawano za naturalne, zmieniało się w historii) oraz zarzut etnocentryzmu (narzucanie wartości własnej kultury jako uniwersalnych).
11
Q
Jakie są dwie główne reakcje na sprzeczność prawa pozytywnego z prawem natury?
A
- Skrajna: Norma pozytywna traci moc obowiązującą.
- Umiarkowana: Norma pozytywna jest wadliwa (niesprawiedliwa), co uzasadnia postulat jej zmiany lub cywilne nieposłuszeństwo.
12
Q
Czym jest cywilne nieposłuszeństwo?
A
Świadomym, publicznym, pokojowym naruszeniem niesprawiedliwego prawa pozytywnego w celu zwrócenia uwagi na jego wadliwość, z gotowością poniesienia kary.
13
Q
Kto jest uważany za twórcę pierwszej ametafizycznej, prawniczej wersji filozofii prawa natury?
A
Cyceron.
14
Q
Jak Cyceron charakteryzował prawo naturalne?
A
Jako “prawo prawego rozumu”, zgodne z naturą, zasiane w umysłach ludzi, niezmienne, wieczne, poznawalne przez rozum mędrca.
15
Q
Kto i w jakim dziele stwierdził, że prawo natury obowiązuje nawet “gdyby Boga nie było”?
A
Hugo Grocjusz w dziele “O prawie wojny i pokoju”.
16
Q
Jaką koncepcję rozwinął Grocjusz na bazie prawa naturalnego?
A
Koncepcję praw podmiotowych (praw człowieka).
17
Q
Na czym polega zarzut błędu naturalistycznego (D. Hume) wobec niektórych koncepcji prawa natury?
A
Na próbie logicznie niepoprawnego wyprowadzania norm (powinności) z opisów faktów (bytu).
18
Q
Jak John Finnis uzasadnia swoją teorię prawa naturalnego?
A
Poprzez odwołanie do podstawowych, oczywistych dla rozumu praktycznego dóbr ludzkiej egzystencji (życie, wiedza, zabawa, przyjaźń etc.), unikając na starcie założeń metafizycznych.
19
Q
Jak nazywa się koncepcja prawa natury, która zakłada, że jego treść jest zmienna, a stała jest tylko forma lub metoda poszukiwania prawa słusznego?
A
Koncepcja prawa natury o zmiennej treści (np. Rudolf Stammler).
20
Q
Jak Lon L. Fuller rozróżnia moralność?
A
Na moralność dążeń (ideały, doskonałość, brak sankcji) i moralność obowiązku (minimalne reguły, wina, kara).
21
Q
Czym według Fullera jest prawo?
A
Celowym przedsięwzięciem poddania ludzkiego zachowania panowaniu reguł.
22
Q
Jak Fuller nazywa osiem formalnych wymogów, które musi spełniać system prawny, by być skutecznym?
A
Wewnętrzna moralność prawa (proceduralne prawo naturalne).
23
Q
Wymień osiem postulatów wewnętrznej moralności prawa według Fullera.
A
- Ogólność, 2. Ogłoszenie, 3. Niedziałanie wstecz, 4. Jasność, 5. Niesprzeczność, 6. Możliwość wykonania, 7. Względna stałość, 8. Zgodność działania urzędowego z prawem.
24
Q
Na czym polega Formuła Radbrucha?
A
Prawo pozytywne zasadniczo obowiązuje (bezpieczeństwo prawne), ale traci moc, gdy jego sprzeczność ze sprawiedliwością jest rażąca (nieznośna).
25
Jaka jest główna teza pozytywizmu prawniczego?
Prawo i moralność to dwa oddzielne systemy; obowiązywanie prawa wynika z jego formalnego ustanowienia przez kompetentną władzę (faktu społecznego), a nie z jego zgodności z moralnością.
26
Jaki jest główny czynnik historyczny sprzyjający rozwojowi pozytywizmu prawniczego?
Powstanie nowoczesnego państwa biurokratycznego i traktowanie prawa jako instrumentu zarządzania.
27
Co oznacza teza o rozdziale prawa i moralności w pozytywizmie?
Że nie ma koniecznego związku między tym, co jest prawem, a tym, co jest moralne. Prawo może być niemoralne, ale nadal obowiązywać.
28
Czym charakteryzuje się metoda formalno-dogmatyczna w pozytywizmie?
Koncentracją na analizie języka i struktury norm prawnych, systematyzacji pojęć, bez oceniania moralnej wartości prawa. Prawo jest traktowane jako "dogmat".
29
Jak pierwotny pozytywizm (np. J. Austin) definiował prawo?
Jako rozkaz suwerena poparty sankcją.
30
Kim jest suweren w teorii Austina?
Podmiotem (osobą lub grupą), któremu większość społeczeństwa nawykowo jest posłuszna, a który sam nikomu nawykowo posłuszny nie jest.
31
Jaka jest rola sankcji w teorii Austina?
Jest koniecznym elementem prawa; groźba jej użycia odróżnia rozkaz prawny od innych wyrażeń życzenia.
32
Jaka jest główna krytyka teorii Austina (np. sformułowana przez Harta)?
Nie odróżnia prawa od rozkazu bandyty; nie wyjaśnia norm kompetencyjnych; problem z ciągłością prawa; potencjalny błąd naturalistyczny.
33
Jak H.L.A. Hart określał prawo w swojej wyrafinowanej wersji pozytywizmu?
Jako związek reguł pierwotnych i wtórnych.
34
Czym są reguły pierwotne według Harta?
Reguły nakładające bezpośrednio obowiązki na ludzi (np. zakazy, nakazy).
35
Czym są reguły wtórne według Harta?
Reguły dotyczące reguł pierwotnych (jak je tworzyć, zmieniać, stosować i identyfikować).
36
Jakie trzy rodzaje reguł wtórnych wyróżnił Hart?
Reguły uznania (rule of recognition), reguły zmiany (rules of change), reguły orzekania (rules of adjudication).
37
Która reguła wtórna jest kluczowa dla identyfikacji prawa w systemie Harta i czym ona jest?
Reguła uznania (rule of recognition) - jest to kryterium (oparte na praktyce urzędników, zwłaszcza sędziów) pozwalające stwierdzić, które normy należą do danego systemu prawnego.
38
Jaki jest status ontologiczny reguły uznania według Harta?
Nie jest ani ważna, ani nieważna; po prostu istnieje jako złożony fakt społeczny (praktyka i akceptacja urzędników).
39
Co odróżnia wewnętrzny punkt widzenia od zewnętrznego punktu widzenia na reguły (Hart)?
Wewnętrzny punkt widzenia to akceptacja reguły jako standardu postępowania i podstawy oceny; zewnętrzny to tylko obserwacja regularności zachowań i przewidywanie reakcji.
40
Czym jest "otwarta tekstowość" (open texture) języka prawnego według Harta?
Nieuniknioną nieostrością i potencjalną wieloznacznością języka, która sprawia, że zawsze mogą pojawić się przypadki graniczne, nieobjęte jasno regułą.
41
Co oznacza dyskrecjonalność sędziowska (judicial discretion) w teorii Harta?
Swoboda decyzyjna sędziego w "trudnych przypadkach" (hard cases), gdzie reguły są niejasne lub ich brak; sędzia musi wówczas sięgnąć poza reguły i działa podobnie do prawodawcy.
42
Czym jest "minimum treści prawa natury" w koncepcji Harta?
Stwierdzeniem faktu, że ze względu na cechy ludzkiej natury i warunki życia, każdy skuteczny system prawny musi zawierać pewne podstawowe reguły (np. ochrona życia, własności), aby zapewnić przetrwanie społeczeństwa.
43
Czy "minimum treści prawa natury" podważa tezę Harta o rozdziale prawa i moralności?
Nie, ponieważ Hart traktuje to jako warunek skuteczności i przetrwania, a nie jako moralny warunek obowiązywania prawa.
44
Kto jest twórcą integralnej filozofii prawa, stanowiącej krytykę pozytywizmu Harta?
Ronald Dworkin.
45
Jakie dwa główne zarzuty Dworkin stawia pozytywizmowi Harta?
1. Prawo to nie tylko reguły, ale też zasady. 2. Koncepcja silnej dyskrecjonalności sędziowskiej w trudnych przypadkach jest błędna.
46
Czym różnią się reguły (rules) od zasad (principles) według Dworkina?
Reguły działają "wszystko albo nic" i są identyfikowane przez test pochodzenia; zasady mają "wymiar wagi", dostarczają racji, są ważone w razie konfliktu i identyfikowane przez interpretację oraz instytucjonalne poparcie.
47
Czym są wymogi polityki prawnej (policies) u Dworkina?
Standardy wyznaczające cele zbiorowe (ekonomiczne, społeczne, polityczne).
48
Jaką rolę powinny odgrywać zasady, a jaką polityki w decyzjach sądowych według Dworkina?
Decyzje sądowe powinny opierać się głównie na zasadach (chroniących prawa jednostek), a polityki są domeną legislatywy.
49
Dlaczego reguła uznania Harta jest nieadekwatna do identyfikacji zasad prawnych według Dworkina?
Ponieważ zasady często nie mają jasnego pochodzenia (pedigree), a ich status wynika ze spójności z systemem, instytucjonalnego poparcia i siły moralnej, co wymaga interpretacji, a nie prostego testu.
50
Dlaczego Dworkin odrzuca tezę o silnej dyskrecjonalności sędziowskiej w trudnych przypadkach?
Bo jest niezgodna z praktyką (sędziowie argumentują jakby odkrywali prawo), prowadzi do retroakcji i podważa związanie sędziego prawem.
51
Jak brzmi teza Dworkina o jednym słusznym rozstrzygnięciu (one right answer thesis)?
Nawet w najtrudniejszych sprawach prawnych istnieje jedno, obiektywnie najlepsze rozstrzygnięcie, wynikające z najtrafniejszej interpretacji prawa jako integralności.
52
Jaki charakter ma teza o jednym słusznym rozstrzygnięciu?
Normatywny i idealizacyjny - wskazuje cel interpretacji, nawet jeśli trudny do osiągnięcia.
53
Czym jest "prawo jako integralność" (law as integrity) w teorii Dworkina?
Zasadą interpretacyjną i cnotą polityczną, nakazującą traktowanie prawa jako spójnego i pryncypialnego systemu, wyrażającego spójną koncepcję sprawiedliwości.
54
Jakie dwa wymiary musi spełniać najlepsza interpretacja prawa według Dworkina?
Wymiar dopasowania (fit - spójność z historią prawną) i wymiar uzasadnienia (justification - przedstawienie prawa w najlepszym świetle moralnym).
55
Do czego Dworkin porównuje proces interpretacji prawa przez sędziów?
Do pisania powieści łańcuchowej (chain novel), gdzie każdy autor-sędzia musi dopasować swój rozdział do poprzednich i nadać całości najlepszy sens.
56
Kim jest Sędzia Herkules w teorii Dworkina?
Idealnym sędzią o nadludzkich zdolnościach, który stosuje metodę prawa jako integralności, by znaleźć jedno słuszne rozstrzygnięcie.
57
Na czym polega metoda pracy Sędziego Herkulesa?
Na konstruowaniu i porównywaniu teorii interpretacyjnych całego systemu prawnego, wyborze tej najlepszej (spełniającej 'fit' i 'justification') i wyprowadzeniu z niej rozstrzygnięcia.
58
Czy Herkules kieruje się własnymi preferencjami?
Nie, polega na poprawności własnego osądu co do najlepszej interpretacji publicznie dostępnej praktyki prawnej i moralności politycznej, a nie na osobistych upodobaniach.
59
Czym jest "teza o prawach" (rights thesis) Dworkina?
Twierdzeniem, że decyzje sądowe powinny egzekwować istniejące prawa stron, wynikające z najlepszej interpretacji zasad i reguł.
60
Jaką funkcję pełnią prawa jednostki w teorii Dworkina (metafora)?
Funkcję "atutów" (trumps), które mają pierwszeństwo przed argumentami odwołującymi się do dobra ogółu lub celów politycznych.
61
Jak Dworkin postrzega naturę prawa?
Jako praktykę interpretacyjną i argumentacyjną, a nie statyczny zbiór reguł. Prawo jest pojęciem interpretacyjnym.
62
Co Dworkin krytykuje jako "żądło semantyczne" (semantic sting)?
Przekonanie, że spory prawne wynikają z braku zgody co do znaczenia słów; według Dworkina są to spory interpretacyjne o najlepsze rozumienie koncepcji i zasad.
63
Czym jest "wspólnota zasad" (community of principle) u Dworkina?
Idealnym modelem społeczności politycznej rządzonej przez spójny zestaw zasad, gdzie integralność jest kluczową wartością.
64
Jak Dworkin sytuuje swoją teorię względem prawa natury i pozytywizmu?
Jako "trzecią drogę", która łączy prawo z moralnością poprzez interpretację, ale unika problemów obu tradycyjnych stanowisk.
65
Jaki jest główny cel filozofii prawa Ronalda Dworkina?
Zbudowanie teorii prawa, która lepiej niż pozytywizm i prawo natury wyjaśnia praktykę prawniczą, zwłaszcza rozumowanie sędziów w trudnych sprawach, i ukazuje wewnętrzny związek prawa z moralnością polityczną.
66
Co Dworkin uważa za podstawowy błąd pozytywizmu w opisie prawa?
Redukowanie prawa wyłącznie lub głównie do zbioru reguł (rules) i ignorowanie kluczowej roli innych standardów normatywnych, zwłaszcza zasad (principles).
67
Jak Dworkin definiuje reguły (rules)?
Jako normy stosowane w sposób 'wszystko albo nic' (all-or-nothing fashion). Jeśli warunki określone w hipotezie są spełnione, reguła dyktuje określone konsekwencje prawne.
68
Jak Dworkin definiuje zasady (principles)?
Jako standardy, które należy stosować, ponieważ wymaga tego wymiar moralności (sprawiedliwość, słuszność, uczciwość). Nie determinują one wyniku sprawy, ale dostarczają racji (argumentów) na rzecz określonego rozstrzygnięcia i mają 'wymiar wagi' (dimension of weight).
69
Jak Dworkin definiuje wymogi polityki prawnej (policies)?
Jako standardy wyznaczające cele zbiorowe (ekonomiczne, społeczne, polityczne), które mają być osiągnięte przez społeczność.
70
Jak rozwiązuje się konflikt między regułami według Dworkina (podobnie jak w pozytywizmie)?
Poprzez zastosowanie metareguł kolizyjnych (np. lex posterior, lex specialis), które prowadzą do uchylenia jednej z reguł lub uznania jednej za wyjątek od drugiej.
71
Jak rozwiązuje się konflikt między zasadami według Dworkina?
Poprzez proces ważenia (balancing) zasad w kontekście konkretnej sprawy. Sędzia musi ocenić względną wagę kolidujących zasad i zdecydować, która z nich przeważy w danej sytuacji, ale zasada mniej ważna nadal pozostaje częścią systemu.
72
Jak Dworkin argumentuje, że reguła uznania Harta nie działa w odniesieniu do zasad?
Zasady często nie mają jasnego 'pochodzenia' (pedigree) w postaci aktu ustanowienia; ich status prawny wynika z 'instytucjonalnego poparcia' i spójności z moralnością polityczną, co wymaga złożonej interpretacji, a nie prostego testu formalnego.
73
Co Dworkin rozumie przez 'instytucjonalne poparcie' (institutional support) zasady?
Fakt, że zasada jest powoływana i stosowana w orzecznictwie, ustawodawstwie, pasuje do ogólnej struktury prawa i jest zgodna z fundamentalnymi zasadami moralności politycznej danej społeczności.
74
Dlaczego Dworkin krytykuje Hartowską koncepcję dyskrecjonalności sędziowskiej w 'trudnych przypadkach' (hard cases)?
Uważa, że prowadzi ona do wniosku, iż sędzia tworzy prawo z mocą wsteczną, nie jest związany prawem i przeczy temu, jak sędziowie faktycznie argumentują (jakby odkrywali istniejące prawa).
75
Jaka jest alternatywa Dworkina dla silnej dyskrecjonalności sędziowskiej?
Sędzia nawet w trudnych sprawach jest związany prawem rozumianym szeroko (jako reguły i zasady) i jego zadaniem jest znalezienie 'jednego słusznego rozstrzygnięcia' poprzez interpretację tego systemu.
76
Co dokładnie głosi 'teza o jednym słusznym rozstrzygnięciu' (one right answer thesis)?
Że w każdej sprawie prawnej istnieje teoretycznie jedno rozstrzygnięcie, które jest obiektywnie najlepsze, ponieważ stanowi wynik najtrafniejszej interpretacji całego systemu prawnego w świetle zasady integralności.
77
Czy Dworkin uważa, że sędziowie zawsze znajdują jedno słuszne rozstrzygnięcie?
Niekoniecznie. Teza ma charakter idealizacyjny. Trudność w znalezieniu lub uzgodnieniu odpowiedzi wynika z ludzkich ograniczeń, a nie z braku takiej odpowiedzi w strukturze prawa (rozumianego interpretacyjnie).
78
Jaka jest centralna zasada interpretacyjna w teorii Dworkina?
Prawo jako integralność (law as integrity).
79
Co oznacza interpretowanie prawa zgodnie z zasadą integralności?
Oznacza dążenie do takiego rozumienia prawa, które przedstawia je jako spójny i pryncypialny (oparty na zasadach) system normatywny, wyrażający spójną koncepcję sprawiedliwości i słuszności.
80
Jakie dwa kryteria musi spełniać najlepsza interpretacja prawa według Dworkina?
1. Kryterium dopasowania (fit) - musi być wiarygodną interpretacją istniejącej historii prawnej.
2. Kryterium uzasadnienia (justification) - musi przedstawiać tę historię w najlepszym możliwym świetle moralnym.
81
Na czym polega metafora 'powieści łańcuchowej' (chain novel) u Dworkina?
Ilustruje proces interpretacji prawa: sędzia jest jak autor kolejnego rozdziału, musi zachować spójność z poprzednimi (fit) i nadać całości jak najlepszy sens (justification).
82
Jakie cechy posiada idealny sędzia - Herkules - w teorii Dworkina?
Nadludzkie zdolności analityczne, pełna znajomość historii prawnej i teorii moralności politycznej, nieograniczony czas i cierpliwość.
83
Jaki jest główny cel pracy Sędziego Herkulesa?
Znalezienie jednego słusznego rozstrzygnięcia poprzez skonstruowanie i wybór najlepszej teorii interpretacyjnej całego systemu prawnego zgodnie z zasadą integralności.
84
Czy Sędzia Herkules opiera się na swoich osobistych przekonaniach moralnych?
Opiera się na poprawności własnego osądu co do najlepszej interpretacji publicznej moralności politycznej wpisanej w system prawny, a nie na arbitralnych, osobistych preferencjach.
85
Jak Dworkin rozumie 'moralność społeczną', którą bierze pod uwagę Herkules?
Nie jako sondaż opinii publicznej, ale jako 'moralność instytucjonalną' - zasady moralne implicite zawarte i rozwijane w historii prawnej i politycznej danej społeczności.
86
Jak brzmi 'teza o prawach' (rights thesis) Ronalda Dworkina?
Decyzje sądowe w sprawach cywilnych (i często innych) powinny identyfikować i egzekwować prawa, które strony już posiadają na mocy najlepszej interpretacji obowiązującego prawa (reguł i zasad).
87
Dlaczego prawa jednostki są nazywane 'atutami' (trumps) w teorii Dworkina?
Ponieważ mają pierwszeństwo przed argumentami odwołującymi się do dobra ogółu, efektywności czy realizacji celów politycznych (policies). Chronią jednostkę przed poświęceniem jej interesów dla korzyści zbiorowych.
88
Jak Dworkin postrzega relację między prawami a celami (policies)?
Prawa (wynikające z zasad) chronią jednostki, cele (polityki) dotyczą dobra zbiorowego. Sądy powinny skupiać się na ochronie praw, pozostawiając realizację celów głównie legislatywie.
89
Co oznacza stwierdzenie, że prawo jest 'pojęciem interpretacyjnym' (interpretive concept)?
Że jego sens nie jest dany obiektywnie i statycznie, ale jest konstruowany i odkrywany w procesie interpretacji, której celem jest nadanie praktyce prawnej jak najlepszego znaczenia i spójności.
90
Na czym polega krytyka 'żądła semantycznego' (semantic sting) przez Dworkina?
Na odrzuceniu poglądu, że spory prawne wynikają z braku zgody co do znaczenia słów. Dworkin twierdzi, że są to głębsze spory interpretacyjne o najlepsze rozumienie fundamentalnych koncepcji i zasad prawnych.
91
Jak Dworkin definiuje 'wspólnotę zasad' (community of principle)?
Jako idealny typ społeczności politycznej, której członkowie akceptują, że są rządzeni przez wspólny, spójny zestaw zasad moralnych i politycznych, a integralność jest jej kluczową cnotą.
92
Czy Dworkin dopuszcza nieposłuszeństwo obywatelskie?
Tak, uważa je za dopuszczalne, a czasem moralnie wymagane, gdy prawo pozytywne, nawet interpretowane w najlepszy sposób, rażąco narusza fundamentalne prawa jednostki wynikające z zasad.
93
Jak teoria Dworkina próbuje pogodzić związek prawa z moralnością i zasadę pewności prawa?
Poprzez umiejscowienie związku prawa i moralności w procesie interpretacji istniejącej praktyki prawnej przez sędziego związanego zasadą integralności, a nie poprzez odwołanie do zewnętrznego, arbitralnego standardu (jak w prawie natury).
94
W jaki sposób teoria Dworkina różni się od pozytywizmu inkluzywnego (uwzględniającego kryteria moralne w regule uznania)?
Dworkin uważa, że związek prawa i moralności jest głębszy i konieczny (wynika z natury interpretacji zasad), a nie tylko możliwy i zależny od konwencjonalnej treści reguły uznania.
95
Jakie znaczenie ma dla Dworkina historia prawna w procesie interpretacji?
Jest ona kluczowym elementem wymiaru 'fit'. Interpretacja musi być zakorzeniona w historii prawnej danej społeczności, nie może jej ignorować ani dowolnie zmieniać.
96
Czy Sędzia Herkules może dojść do wniosku, że cała dotychczasowa linia orzecznicza była błędna?
Tak, jeśli uzna, że jest ona rażąco niespójna z fundamentalnymi zasadami systemu lub że istnieje inna interpretacja, która znacznie lepiej spełnia kryteria 'fit' i 'justification' w odniesieniu do całej historii prawnej.
97
Jaki jest ostateczny cel interpretacji prawa według Dworkina?
Znalezienie takiego rozumienia prawa, które przedstawia je jako wyraz spójnej i możliwie najlepszej koncepcji sprawiedliwości i słuszności, traktującej wszystkich obywateli z jednakową troską i szacunkiem.
98
Pytanie
Odpowiedź
99
Jak Ronald Dworkin definiuje prawo w swojej integralnej koncepcji?
Prawo nie jest tylko zbiorem reguł, lecz faktem interpretacyjnym; konstytuuje się w procesie interpretacji mającej na celu nadanie praktyce prawnej najlepszego, spójnego i moralnie uzasadnionego sensu.
100
Dlaczego wspólnota polityczna jest dla Dworkina wspólnotą interpretacyjną?
Ponieważ prawo jest interpretowane przez członków tej wspólnoty i dla niej, w kontekście jej wspólnej historii prawnej, instytucji i fundamentalnych zasad moralności politycznej.
101
Czy interpretacja prawa jest według Dworkina czynnością neutralną aksjologicznie?
Nie, jest to czynność zaangażowana aksjologicznie, ponieważ wymaga wyboru interpretacji, która przedstawia prawo w najlepszym świetle moralnym (wymiar uzasadnienia).
102
Jakie dwa wymiary musi spełniać dobra interpretacja prawa według Dworkina?
Wymiar dopasowania (fit) - spójność z historią prawną, oraz wymiar uzasadnienia (justification) - przedstawienie prawa w najlepszym świetle moralnym.
103
Jaką rolę odgrywa historia systemu prawa w interpretacji Dworkinowskiej?
Stanowi materiał podlegający interpretacji i jednocześnie ograniczenie dla interpretatora (wymóg 'fit'). W historii odkrywa się fundamentalne zasady moralności politycznej.
104
Czym jest 'moralność instytucjonalna' w teorii Dworkina?
Zestawem zasad i wartości moralnych 'zakodowanych' w długoterminowej praktyce prawnej i politycznej danej społeczności (w konstytucji, ustawach, precedensach, strukturze instytucji).
105
Do czego służy metafora 'powieści łańcuchowej' (chain novel) u Dworkina?
Ilustruje proces interpretacji prawa jako kontynuacji dzieła poprzedników, wymagającej zachowania spójności z przeszłością ('fit') i nadania całości najlepszego sensu ('justification').
106
Jaki jest według Dworkina związek między prawem a moralnością?
Istnieje konieczny, wewnętrzny związek; prawo (zwłaszcza na poziomie zasad i interpretacji) jest oparte na 'moralności politycznej' i stanowi jej 'instytucjonalny kształt' lub 'instytucjonalne poparcie'.
107
Z jakich dwóch rodzajów standardów normatywnych składa się prawo według Dworkina?
Z reguł (rules) i zasad (principles), a także wymogów polityki prawnej (policies).
108
Jaką funkcję pełnią zasady wobec reguł w procesie interpretacji?
Dostarczają kontekstu, celu i wartości, które pozwalają ustalić właściwe znaczenie i zakres zastosowania reguł; wyznaczają kierunek interpretacji.
109
Czy zasada prawna może być samodzielną podstawą rozstrzygnięcia według Dworkina?
Tak, w 'trudnych przypadkach', gdy brakuje jasnej reguły lub jej zastosowanie byłoby sprzeczne z fundamentalnymi zasadami.
110
Czym różni się sposób stosowania reguł i zasad według Dworkina?
Reguły stosuje się konkluzywnie ('wszystko albo nic'), zasady są otwarte i podlegają ważeniu w kontekście sprawy.
111
Na czym polega 'ważenie zasad' w trudnych przypadkach?
Na ocenie względnej doniosłości (wagi) kolidujących zasad w kontekście konkretnej sprawy i w świetle najlepszej teorii interpretacyjnej całego systemu.
112
Jak Dworkin rozróżnia zasady (principles) od polityk (policies)?
Zasady dotyczą praw jednostek i sprawiedliwości; polityki dotyczą celów zbiorowych. Sądy powinny opierać się głównie na zasadach.
113
Jak teza o 'jednym słusznym rozstrzygnięciu' (one right answer thesis) odnosi się do 'trudnych przypadków'?
Twierdzi, że nawet w nich istnieje obiektywnie najlepsza odpowiedź wynikająca z integralnej interpretacji prawa (reguł i zasad), a zadaniem sędziego jest jej znalezienie.
114
Kim jest Sędzia Herkules i co symbolizuje?
Idealnym sędzią stosującym metodę prawa jako integralności, zdolnym (w teorii) do znalezienia jednego słusznego rozstrzygnięcia poprzez kompleksową interpretację.
115
Jak Dworkinowska koherencyjna koncepcja prawdziwości twierdzeń o prawie różni się od Hartowskiej reguły uznania?
Hart opierał obowiązywanie na formalnym teście pochodzenia (reguła uznania); Dworkin opiera 'prawdziwość' twierdzenia o prawie na jego koherencji z najlepszą interpretacją całego systemu (spełniającą 'fit' i 'justification').
116
Jakie trzy wymogi musi spełniać 'prawdziwe' twierdzenie o prawie według Dworkina?
Musi wynikać z interpretacji zapewniającej: 1) maksymalną spójność z historią prawa (fit), 2) najlepsze usprawiedliwienie moralne (justification) i 3) uwzględnienie zasad moralności instytucjonalnej.
117
Dlaczego wypowiedzi interpretacyjne u Dworkina można nazwać 'optymalizacyjnymi'?
Ponieważ dążą do przedstawienia prawa w jego najlepszej, najbardziej spójnej i moralnie defensywnej formie, 'optymalizując' jego sens.
118
Co tworzy 'głęboką strukturę' systemu prawa według Dworkina?
Fundamentalne zasady i wartości moralności politycznej, które nadają sens i spójność widocznym na powierzchni regułom.
119
Który punkt widzenia na prawo (wewnętrzny czy zewnętrzny) jest kluczowy dla Dworkina i dlaczego?
Wewnętrzny punkt widzenia zaangażowanego uczestnika praktyki interpretacyjnej, ponieważ tylko on pozwala zrozumieć normatywny sens prawa i naturę sporów prawnych.
120
Jak Dworkin postrzega granice prawa?
Jako nieostre i zależne od interpretacji. Mogą istnieć sytuacje, gdy formalnie obowiązująca reguła jest sprzeczna z 'prawdziwym' prawem wynikającym z zasad.
121
Jak Dworkin interpretuje cywilne nieposłuszeństwo?
Jako potencjalnie moralnie uzasadnione działanie, które można rozumieć również jako 'interpretacyjne działanie prawne' – próbę dochodzenia praw wynikających z głębokich zasad systemu wbrew wadliwemu prawu pozytywnemu.
122
content_copy
123
download
124
Use code with caution.
125
Csv
