hematologie Flashcards
(31 cards)
hematopoiëse
hematopoiëtisch weefsel
- beemerg: centraal skeletel (wervelzuil & sternum), proximale uiteinden lange beenderen (femur & humerus
- milt
- lever
- lymfeknopen
- thymus bij kinderen
pluripotente stamcel in beenmerg
–> reactie op bepaalde groeifactoren = progenitorcel
- epo = RBC
- granulocyten = WBC
–> neutrofielen, eosinofielen, basofielen & monocyten
- megacaryocytaire cellijn = thrombocyten
- lymfoïde cellijn = lymfocyten = WBC
bloedafname
1) afname zonder anti-stolling
- centrifugeren geeft klonter & vloeistof
- klonter = RBC, WBC, BP & fibrineklonter
- vloeistof = serum = gebruiken voor bloedonderzoek vb antistoffen opsporen
2) afname met anti-stolling
- centrifugeren geeft vaste stof & vloeistof
- vaste stof = RBC, WBC & BP
- vloeistof = plasma = vocht + stollingsfactoren (fibrinogeen & factor 1-12)
–> toedienen bij stollingsproblemen
rode cellijn
1) aanmaak
- epo
- androgenen = mannelijk geslachtsorgaan
- lage pO2
–> hoogte stages, hoogtetenten & sjerpa’s
2) rijping
- Fe
- Vit B12
- foliumzuur
functie = zuurstof vervoeren door hemoglobine
hematocriet = % RBC in bloed
- teveel = polycythemie
- teweinig = anemie
- 100miljard rijpe cellen per dag -> 120 dagen turonver
RBC mannen > vrouwen
- androgenen
- menstruatie
- grotere botmassa -> grotere beenmerg massa
witte celijn
soorten
1) neutrofielen = 50%
- fagocytose van bacteriën & beschadigde cellen
–> bacteriele infectie & opruiming na necrose
- ontstekingsreactie & ettervorming
2) eosinofielen = allergische reacties & parasiatire infecties
3) basofielen
4) monocyten = virale & bacteriële infecties
5) lymfocyten = virale & chronische infecties
aantallen
- bij infectie = verhoging = leukopenie
- leukocytose = verlaging = minder immuniteit
- per type: neuropenie, eosinofilie, lymfocytose, …
- turnover = 7u
bloedplaatjes
= thrombocyten
- turnover = 9 dagen
- bloedplaatjes aggregatie = stolling & klonter vorming
algemeen bloedziektes
tekort
1) verstoorde aanmaak
- te kort aan bouwtoffen
- kanker: tumorcellen verstoren beenmerg, leukemie
- externe factoren vb: chemotherapie
2) verhoogde afbraak
- RBC = hemolyse in lever & milt
–> icertus door bilirubine bij afbraak (indirecte)
teveel
1) fysiologisch
- pO2
- infecties
2) mutaties = kanker
- leukemie = WBC
onderzoek van bloedziektes
1) perifeer bloedonderzoek
- druppel bloed op plaatje
- parameters van hoeveelheden
- of uitstrijke = opzoek naar onrijpe vormen
2) beenmergonderzoek
- botpunctie van sternum of crista iliaca
- cellijnen beoordelen
3) medische beeldvorming
- grootte van lever, milt, lymfe
- bepaalde ziektes
- echografie & CAT-scan
algemeen anemie
1) ziekte
- anemie = daling hemoglobine, RBC = hematrocriet
- zuurstof voorziening in gedrang
- man <13,5 g/dl, vrouw <11,5 g/dl
2) symtomen
- afh van snelheid, aanpassingscapaciteit & levenswijze
- bij lichte inspanningen: moeheid, lustloosheid
- bleekheid in de huid & vooral aan conjuctiva = onder ooglid
- hersenen: hoofdpijn, draaierigheid, oorsuize,, evenwichtsstroonissen, orthostatisme
- hart: angor = pijn
- compenstatiemechanisme: snelritme & hartkloppingen, dyspnoe = kortademig & tachypnoe = snelademhalen
oorzaken anemie
1) bloedverlies
acuut = snel
- door trauma’s, GI, operatie, …
- daling bloeddruk & shock = vasocontrictie
- atriale oorsprong
- transfusie toedienen & causaal werken
chronisch = traag
- gynecologisch = heftige maandstonden
- GI: melena, roodbloed & occult = niet zien
- ijzertekort
2) aanmaakstoornissen = ijzer & vit b12
- ijzer = geen haem
- vit b12 = stoornissen in DNA-synthese
3) verhoogde afbraak = hemolyse
ijzer opname
1) opname = voeding of turn-over van RBC
heam-ijzer
- vlees & vis
- Fe2+
- makkelijk opnemen in duodenum & jejenum
non-heamijzer
- granen, fruit, noten, groentes: spinazi, rabarber
- Fe3+
- geen opname in darmwand maar eerst omzetting in Fe2+
–> geremd door oxalaten & fytaten = zouten in groentes: die veel Fe3+ bevatten = slechte opname
–> gestimuleerd doot vit C = fruit
2) ferritine blijft zitten in darmmuscosa = mucosaal ferritine = deel v/h ijzer
3) ander deel gaat over naar bloedbaan
4) omzetting Fe2+ naar Fe3+
5) binding aan transferinne = transportijzer
6) opslag naar lever, milt & spieren
7) opslag onder ferritine = reserve-ijzer
8) RBC = functioneel ijzer
verlies
- zweet
- urine
- stoelgang
- bloed
oorzaken ijzer tekort
- gestegen behoefte = snelle groei
- laatste 1/2 zwnagerschap
- eerste maandstonden - chronisch bloedverlies = vaakst
- gyneacologisch = maandstonen, niet-hormonaal & tumor
- myoom = vleesboom = spiergezwel
- GI: ulcus, poliep, tumor, …
- te frequent bloeddonatie - verminderde Fe-resorptie = belangerijkst
- voeding: baby, jongevrouwen, vegi
- darmmalabosrptie
- coeliakte, vermageringheelkunde, ziekte v. chorn
gevolgen ijzer tekort
2) symptomen
- zeer traag voorkomen
- moeheid, duizeligheid, verlaagde inspanningstoleratie
3) diagnose
- bepaling hemoglobine, RBC & hematrocriet
- bepaming ijzergehalte & ferritine gehalte
–> ferritine = opslag = eerst dalen
4) behandeling
- causaal
- toediening = oraal (maaglast & obstipatie, donkere stoelgang) of parenteraal = intramusculair = bruine vlekken of intraveneus = allergische reacties
- bloedtransfusie bij ernstige gevallen
nut Vit B12 & foliumzuur
= synthese DNA
= invloed op sneldelende weefsels
= bloedcellen, slijmvliezen & huid
pancytopenie = alles tekort = anemie, leukopenie & trombopenie
Vit B12 terkort
= cobalamine
1) opname
- geen/onvoldoende aanmaak door zoogdieren = opnemen via dierlijke producten: vlees, melk, eiren, nieren, …
- eigenlijke aanmaak door micro-organismen = uitwerpselen op opp. water
- niks in plantaardige producten
- mens aanmaak in colon door bacterieën maar geen opname
- opname door binding aan intrinsic factor in maag
–> aan ileum = afsplitsen & opnemen
2) oorzaken van tekort
- aanbevolen = 5mg/dag
- weinig voeding ≈ veganistisch
- ileale resectie
- aantasting door ziekte = coeliakie & Crohn
–> ileum wegname bij crohn
3) symtomen = na lange tijd
- reserve goed voor jaren
- neurologische symptomen = tintelingen & uitval
- slijmvliesontsteking = stomatitis & aften
=> intramusculair toedienen bij crohn
=> pillen bij andere
foliumzuur tekort
1) opname
- productie door bacterien & planten
- fruit: banen, citroenen & meloenen
- groente = groen bladen
- aanbevolen = 3mg/kg, 500mg bij zwangerschap & 100mg bij borstvoeding
- voorraad = 4maand
2) symptomen
- verstoorde foetale ontwikkeling: neurale buisdefect
- open rug = spina bifida = meningo myelocoele
–> ook door roken, alchol, obesitas & familiaal
- uitpuilen & uitrekking van cauda equine = uitvallen functie
- parese van onderste ledematen & bekkenbodem = incontinentie
- toevoeging van foliumzuur aan bloem van bakkers in US
3) oorzaken van tekort
- voedingstekort: alcoholisme, armoede, zwangerschap, lactatie, bypass
- jejunale afwijking = darmziekten
- medicatie
=> oraal toedienen
aplastische anemie
aplasie = verstoring van differentiatie & deling van stamcellen
1) oorzaken
- 1/2 v/d tijd niet geweten
- ioniserende stralen vb: atoombom, kernrampen & medisch personeel
- medicatie: chemotherapie
- toxisch: insecticiden & benzeen = leer, rubber, drukkerij
- virale infecties: hepatitis, mononucleosis infectuisa & HIV
2) symptomen = panycytopenie
- anemie = moeheid
- trombopenie = bloedingen
- leukopenie = erstige & aanslepende infecties
+ renale anemie = tekort aan EPO
polycythemie
= toename van RBC, hemoglobine & hematrocriet
1) oorzaken
primaire = ziekte van Vaquez = beenmerg stoornis leidt tot hoge rijping bij oudere personen
secundaire = te hoge C aan epo
- chronisch zuurstofterkort = meer aanmaak van nieren
–> door hoogte, chronisch long & hartlijden & zware rokers
- doping = lichaamsvreemde erythropoëtine
–> meting door lichaamsvreemd epo op te sporen
2) complicaties
- verhoogde kans op trombose
- bloedingen
- hartproblemen
- toegenomen viscositeit van bloed
3) behandeling
- primaire = chemotherapie
- secundaire = causaal
bloedtransfusie
1) voorwaarden transfusie
- bepaling bloedgroep
- opsporen atypische antilichamen = indirecte Coombstest met O
- kruisproef = directe Coombstest met bloed van ontvanger
2) compliaties
- intravasuclaire hemolyse = icertus & koorts
- febriele transfusie reactie = verkeerde bloedgroep
- koorts, vaak bij eerdere transfusies
- virale infecties = hepatitis B & C, HIV die kunnen overgebracht worden
3) gebruikte productien
- packed cells = geen plasma
- plasma = fresh frozen = stollingsfactoren
- bloedplaatjes = preventie van bloedingen
bloedtransfusie bloedgroepen
1) ABO-systeem
- antigenen op celmembraan RBC
- VB A: op cel = antigen A, in serum antilichaam B
- O = universele donor, AB = universele acceptor
- O&A = 45%, B = 7%, AB = 3%
2) RHESUS-systeem
- 3 gepaarde antigenen Cc, Dd & Ee
- D aanwezig = rhesus positief
- bij negatieve & contact = antigenen aanmaken
–> zwangerschappen: foetomaternele overdracht bij
- bevalling
- trauma = vruchtwaterpunctie
–> icertus die hersenen kan aantasten bij 2e zwangerschap
tegengaan = anti D toedienen in 3e trimester 1e zwangerschap = geen aanmaak van antistoffen
neutropenie
= daling van neutrofielen in bloed
1) oorzaken
- beenmerg onderdrukking van allecellijnen of enkel witte granulocytaire cellijn
- cytostatica = chemotherapie
–> neutropene koorts
- antibiotica
- NSAID’s = zeldzaam
2) symptomen
- ernstige infecties niet niet typisch verlopen
- laattijdig & levensbedreigend
- vb: koorts, erstige longontsteking & urineweg/nier infectie
3) behandeling = isolatie, antibiotica & groeistimulerende factoren
kwaadaardige hematologische aandoeningen
= mutatie in stamcel
- woekering van 1 of meerdere cellijnen
- witte cellijn = leukemien
- woekering van 1 cellijn ≈ afname alle ook WBC
–> woekering onrijpe & afname rijpe
types leukemie
- lymfocytaire = lymfocyten
- myeloïde = granulocyten
- acute leukemie = snel & geen behandeling
- chronische leukemie = traag & minder agressief
-> combinaties
ALL, AML, CLL & CML
acute leukemie
1) oorzaken
- mutatie in 1 stamcel = overwoekering beenmerg door snelle deling 1 cel
- geïnduceerd door radioactiviteit = atoombom, kerncentrales, … & genetisch = trisomie 21
2) voorkomen
- ALL = frequenst bij kinderen
- AML = ouderen
3) diagnose = bloedonderzoek
- anemie, trombopenie & veel WBC in onrijpe toestand = blasen
- AML of ALL door onrijpe granulocyten of lymfocyten
- beenmerg onderozke = overwoekering jonge vormen
4) behandeling = chemotherapie of stamceltransplantatie
stamceltransplantatie
1) hematopoiëtisch & immuussysteem verzakken door chemotherapie & radiotherapie = alle beenmerg & kankercellen doden
2) donor groeifactore geven = stamcellen tot in bloed duwen
3) stamcellen rechtstreeks uitbeenmerg halen
4) aferese toestel = splitsen van WBC & rest terug in lichaam
5) toedienen van stamcellen van
- autologe stemceltransplantatie = persoon zelf voor kanker gekregen
- allogene stamceltransplantatie = donor
6) intraveneus infuus langs ader & zelf naar beenmerg gaan
7) in isolatie ruimte blijven door immunosuppresiva
chronische leukemie
1) symptomen = trager opkomen
- volwassenen, meestal door toevallig bloedonderzoek, anemie of bloedingen
- verhoogde neiging tot infecties
- CLL = zwelling lymfeklieren
2) behandeling
- CML = chemo & stamceltransplantatie
- CLL = ouderen & weinig symptomen = geen behandeling
