Hjúkrun sjúklinga eftir aðgerð á höfði

Question 1

Hvað er Craniotomy?

• OTOMY

Answer 1

Inngrip ar sem hluti af höfuðkúpu er fjarlægður til að komast að heila
- heilaæxli (góðkynja, illkynja, krabbamein), heilablæðing (spontant eða áverkar)

Question 2

Hvað er borhola?

Answer 2

Ná í sýni, lækka innankúpuþrýsting (Vegna bjúgs / blæðingar)

Question 3

Hvað er Craniectomy ?

-ECTOMY

Answer 3

Inngrip þar sem hluti af höfuðkúpu er fjarlægður til að komast að heila, heilahólfum eða æðum
- Til að létta á innankúpuþrýstingi vegna heilabjúgs t.d vegna höfuðáverka eða sýkingar

Question 4

Hvernig eru heiladingulsaðgerðir?

Answer 4

Farið í gegnum nefhol til að fjarlægja æxli frá heiladingli

Question 5

Afhverju er VP shunt gert?

Answer 5

Vegna hydrosefalus (vatnshöfuð)

Question 6

Afhverju eru Laminectomia gerðar?

Answer 6

Vegna þrengingar í mænugöngum

Question 7

Til hvers eru Microdiscectomia gerðar?

Answer 7

Vegna brjóskloss

Question 8

Hvernig eru góðkynja æxli ?

Answer 8

• Vaxa hægt
• Ólíklegt að þau komi aftur ef þau eru fjarlægð
• Dreifa sér ekki
• Þarf oftast bara aðgerð
• Geta verið ‘‘illkynja’’ vegna staðsetningar

Question 9

Hvernig eru illkynja æxli ?

Answer 9

• Vaxa hratt
• Meiri líkur að þau komi aftur
• Dreifa sér
• Ekki hægt að meðhöndla aðeins með aðgerð
• Oftast þarf viðbótarmeðferð eins og geisla- og/eða lyfjameðferð með

Question 10

Staðsetning æxlis ræður oft einkennum - hvernig þá?

Answer 10

Fer eftir hvar það er, getur haft áhrif á margt
- Talörðugleikar
- Málstol
- Sjóntruflanir
- Heyrnarvandamál
- Svimi
- Ógleði
- Uppköst
- Tvísýni
- Skert jafnvægisskyn
- Máttleysi
- Persónuleikabreytingar
- Skert innsæi
- Höfuðverkur
- FLog
- Máttminnkun í andliti og útlimum

Question 11

Hverjar eru ástæður CraniOTOMY (opin aðgerð á höfði ?

Answer 11

• Heilaæxli (valaðgerðir)
• Hreinsa blæðingu (bráðar aðgerðir)

Question 12

Hvernig er undirbúningur fyrir CraniOTOMY ?
- En eftir aðgerð?

Answer 12

Undirbúningur: CT, MRI, almennur undirbúningur á innskriftarmiðstöð (valaðgerðir)

Eftir aðgerð: Á vöknun í 4 tíma og á hágæslu til morguns, 3-7 dagar á legudeild

Question 13

Hvernig er hjúkrun eftir aðgerð á höfði ?

Answer 13

Breyting á meðvitund / hætta á ónógu flæði til heila
- Mæla öll LM reglulega
- Mat á meðtvitund með Glasgow coma scale
- Meta pupillur (Stærð, lögun, viðbrögð)

Fylgjast með einkennum um hækkaðan innankúpuþrýsting (ICP)

Hætta á vökvaójafnvægi
- Vökvaskemi, dagleg vigtun
- Diabetes insipidus (ef aðgerð á heiladingulssvæði)

Ófullnægjandi öndun
- fylgjast með breytingum á öndunarmynstri og ÖT

Skert líkamleg hreyfigeta / skert sjálfbjargargeta
- Máttminnkun ?
- Breytt meðvitund?
- Truflun á getu t/verkstoli t.d

Question 14

Hver eru einkenni Innankúpuþrýstings (ICP)

Answer 14

Snemmbúin einkenni:
- óróleiki, óáttun, breytt öndun, tilgangslausar hreyfingar, breytingar á ljósopum, máttminnkun, höfuðverkur sem versnar við hreyfingu og áreynslu

Síðbúin einkenni:
- Minnkandi meðvitund, hægur púls, hæg öndun og breyting á öndunarmynstri, hækkun á systólískum bþ, hiti án sýkingar, uppköst, óeðlilegar stellingar (decorticate/decerebrate), reflexar hverfa

Question 15

Glasgow coma scale
- Svörun sjúklings er metin með þrennskonar áreitum, hver eru þau ?

Answer 15

1. Augnsvörun
2. Hreyfigeta
3. Tjáskipti

Full meðvitund: 15 stig
Meðvitundarleysi: 3 stig

Question 16

Hjúkrun eftir aðgerð á höfði
- Við þurfum að skoða skurðsár með tilliti til..?

Answer 16

Roða, bólgu, vessa, blæðingar og sárgræðslu

Question 17

Afhverju þarf að hafa hátt undir höfði sjúklings eftir aðgerð á höfði?

Answer 17

því bólgan hefur tilhneigingu til að renna til
- Hafa 30-45°undir höfði

Question 18

Afhverju er gerð aðgerð á heiladingli?

Answer 18

• Oftast vegna góðkynja æxla
  > geta valdið þrýstingseinkennum, s.s sjóntruflunum
  > valda hormónatruflunum

Question 19

Hvað þarf að hafa í huga eftir heildingulsaðgerð?

Answer 19

• Nákvæmt eftirlit með vökva- og saltbúskap vegna hættu á flóðmigu (diabetes insipidus)
• Fylgjast með einkennum um mænuvökvaleka um nef / aftur í kok
• Má ekki reyna á sig (rembast, lyfta þungu, bogra, hósta)

Question 20

Heilablæðingar eru flokkaðar eftir staðsetningu, hverjar eru staðsetningarnar 4 ?

Answer 20

• Epidural: milli höfuðkúpu og duru (utan við ystu heilahimnu)
• Subdural: milli duru og arachnoidal himnu
• Subarachnoidal (SAH): undir arachnoidal himnu
• Intracranial: í heilavef

Question 21

Heilablæðingar verða vegna…

Answer 21

• áverka og slysa
• rof á æðagúl

Question 22

Hver er meðferð við subdural blæðingu?

Answer 22

• Craniotomy, borhola, eftirlit. Fer eftir umfangi og einkennum
• Ef borhola: þá er sjúkl vakandi, tæmt úr hematoma og sett inn dren (flöt rúmlega á meðan og loka fyrir ef fótaferð á wc)

Question 23

Aðeins um æðagúla í heila (aneurysm)

Answer 23

• Eru oftast þar sem slagæðar skiptast
• 2-5% fólks með æðagúl
• Myndast vegna veikleika í æðavegg (erfðir, æðakölkun)

Question 24

Hvernig er meðferð við æðagúl ?

Answer 24

Ef órofinn:
- Eftirlit
- Settur gormur í angiografiu

Ef Rofinn:
- Skurðaðgerð eins fljótt og hægt er

Question 25

Hvernig verður innanskúmsblæðing (SAH)?

Answer 25

Oftast vegna rofs á æðagúl (75-80%) - getur einnig verið vegna AVM, áverka eða háþrýstings

Question 26

Hver eru einkenni innanskúmsblæðingar (SAH)?

Answer 26

- Skyndilegur höfuðverkur - Ógleði, uppköst - Hnakkastífleiki - Ljósfælni, hljóðfælni - Minnkuð meðvitund

Question 27

Hver er meðferð við innanskúmsblæðingu (SAH)?

Answer 27

Craniotoma (klemma á gúl), æðaþrenging (coiling)

Question 28

Hverjar eru lífslíkur ef þú færð innanskúmsblæðingu (SAH)?

Answer 28

Alvarlegar blæðingar með háa dánartíðni yfir 40% - 10-15% deyja áður en komast á sjúkrahús - 10% deyja fyrstu dagana eftir innlögn - 1/3 þeirra sem lifir af fá talsverða / alvarlega fötlun

Question 29

Hverjir eru helstu fylgikvillar innanskúmsblæðingar (SAH)?

Answer 29

- Æðasamdráttur í heila - Heilablóðþurrð - Saltskortur (hyponatermia) - Hydrosefalus - Hækkun á innankúpuþrýstingi

Question 30

Hver er algengasti og erfiðasti fylgikvilli SAH ? - Hver eru einkenni þessa fylgikvilla?

Answer 30

Æðasamdráttur í heila - leiðir til dauða í 15-20% tilfella - Staðbundin taugaeinkenni geta birst eins og lamanir, málstol og minnkuð meðvitund Mesta hættan 7-10 dögum eftir blæðinggu

Question 31

Hvernig er hægt að minnka hættu á æðasamdrætti ?

Answer 31

Með því að: - Gefa Kalsíumhemil (Nimotop iv eða po) - Halda góðri fyllingu í æðakerfi - Forðast nikótín

Question 32

Hvað er heilahristingur (concussion)?

Answer 32

- Dreifður áverki sem verður við hreyfingu heilans í kúpunni

Question 33

Hvað er Heilamar (contusion)?

Answer 33

Afmarkaður áverki á heilavef, mar / litlar blæðingar

Question 34

Hver eru einkenni höfuðáverka?

Answer 34

Fara eftir staðsetningu áverka - Breyting á meðvitund - Rugl - Innsæisleysi - Málstol / verkstol - Blæðing frá nefi og/eða eyrum - Höfuðverkur - Ógleði - Breytingar á pupillum (misvíðar) - Breyting á LM - Skert heyrn eða sjón - Truflun á skynjun - Krampar

Question 35

Hvernig er hjúkrun sjúklinga eftir höfuðáverka?

Answer 35

- Meta meðvitundarástand með GCS - Fylgjast með ljósopum, stærð, lögun og viðbrögðum - Hafa hækkað höfðalag til að minnka bjúg - Fylgjast með breytingum á minni, athygli, geðslagi, skapi og hegðun - Fylgjast með starfsemi öndunarfæra, tíðni, dýpt, mynstri önduanr og súrefnismettun - Meta krafta, hreyfigetu, göngulag og stöðuskyn - Fylgjast með einkennum lömunar í andliti - Fylgjast með sjón s.s tvísýni, sjónsviðsskerðingu og þokusýn - Fylgjast með kvörtunum um höfuðverk Fylgjast með tali, flæði, málstoli eða erfiðleikum um að finna orð - Eftirlit með lyktarskyni

Question 36

Brjósklosaðgerð (LMD) - Afhverju - Hvar algengast - Hverjir

Answer 36

- Verið að fjarlægja brjóst sem þrýstir á taugar - Algengastar á lumbar svæði en geta verið ofar - yngra fólk

Question 37

Hver eru einkenni brjóskloss?

Answer 37

- Verkir og/eða dofi niður í fætur - Cauda equina syndrome eða lamanir þá bráðaaðgerð

Question 38

Eftir brjósklosaðgerð

Answer 38

- Verkir: verkjalyf gefin reglulega og/eða eftir þörfum - þvaglát: fylgjast með þvaglátum, óma til að meta resþvag - Fótaferð: fylgd fyrstu ferð á wc, létt fótaferð - Heim samdægurs

Question 39

Hvað er gert í Laminectomy?

Answer 39

- Veri að taka af laminu (liðbogaþynnu) til að losa um þrengsli í mænugöngum - oftast eldri einstaklingar

Question 40

Hver eru einkennin fyrir því að fara í laminectomy aðgerð?

Answer 40

Verkir, dofi og máttleysi sem leiða niður í ganglim eða ganglimi. Stundum lamanir

Question 41

Hvernig er hjúkrun eftir Laminectomy?

Answer 41

Sama hjúkrun og eftir brjósklosaðgerð - oftast innlögn yfir eina nótt