hoofdstuk 5: de reformatie

Question 1

tijd

Answer 1

16de-17de eeuw

Question 2

ruimte

Answer 2

West-en Midden-Europa

Question 3

domeinen

Answer 3

cultuur, politiek (godsdienst, kunst)

Question 4

relikwie

Answer 4

overblijfsel van een heilige

Question 5

ketter

Answer 5

iemand die het niet eens is met de kerk/ afwijkt van officiële leer

Question 6

simonie

Answer 6

verkoop kerkelijke ambten

Question 7

aflaten

Answer 7

afkoopsom voor deel of gans de boete voor zonden in vagevuur

Question 8

burgerij

Answer 8

rijke stadsbewoners

Question 9

sola fides

Answer 9

enkel geloof maakt zalig

Question 10

edict van worms

Answer 10

officiële beslissing op papier, hoge geestelijken samen voor vergadering voor keizer

Question 11

polygamie

Answer 11

met meerdere vrouwen trouwen

Question 12

defenestratie

Answer 12

iemand uit het raam gooien

Question 13

excommunicatie

Answer 13

uitsluiting uit geloofsgemeenschap

Question 14

concilie

Answer 14

vergadering van hoge geestelijken over kerkelijke zaken: inhoud, organisatie of beide

Question 15

dogma

Answer 15

stelling waar niet van afgeweken mag worden

Question 16

missionering

Answer 16

nieuwe mensen overtuigen om christen te worden

Question 17

contrareformatie

Answer 17

het bestrijden van de Hervorming met als doel de eenheid te herstellen

Question 18

katharen

Answer 18

middeleeuwse secte

Question 19

kloostervormingen en armoedebewegingen

Answer 19

• aanvaard door kerk( franciscanen)
• uitgesloten, verketterd of bestreden door de inquisitie (katharen)

Question 20

voordien grote scheuringen

Answer 20

• Oosters Schisma: scheuring tussen Rome en Byzantijnse Rijk-> westers Latijns/ katholiek blok vs oosters Grieks-orthodox blok
• Westers Schisma: pausen en tegenpausen-> macht paus aangetast

Question 21

godsdienst vandaag?

Answer 21

• ontkerkelijking
• wantoestanden-misbruik
• fundamentalisme (christelijk)

Question 22

oorzaken van Hervorming

Answer 22

reactie op wantoestanden in de Kerk en onzedelijke levenswijze van de clerus. Kleine groep humanistische en kritisch geschoolde individuen.
Levensvraag: “hoe in de hemel te geraken”
Deze evangelische voorschriften omtrent nederigheid en naastenliefde niet strookten met kerkelijke realiteit

Question 23

1: levenswijze clerus

Answer 23

Hoge clerus:
- politieke/ wereldlijke ambities ipv religieuze noden van gelovigen-> voorrechten en financiële voordelen
- rijkdom en luxe belangrijker dan christelijke idealen van soberheid en eenvoud
Lage clerus:
- steun, opleiding en onderhoud van Rome steeds minder
- analfabetisme
- onzedig leven

Question 24

2: Winststreven en geldzucht Kerk

Answer 24

Doel: geld voor politieke en culturele doeleinden-> leger, administratie, kunstenaars
Hoe: zware belastingen + financiële wanpraktijken
- simonie
- verkoop relikwieën
- verkoop aflaten: - onwetendheid gelovigen
- °kruistochten
- effect= verwarring
-> enkel haalbaar voor rijken
-> >< christelijke waarden

Question 25

3: kritiek van humanisten

Answer 25

- kloof evangelisch ideaal >< kerkelijke realiteit - kerk= rem op wetenschappelijk onderzoek

Question 26

4: protest burgerij

Answer 26

- standenmaatschappij-> vaste plaats - rijke burgerij: geen erkenning, rechten of inspraak - Kerk niet bereid nieuwe groepen te erkennen

Question 27

5: snelle verspreiding

Answer 27

- boekdrukkunst + in eigen taal ->stimuleerde alfabetisme

Question 28

toestand Duitsland

Answer 28

- wereldse ambities clerus door Rijkskerk: vorsten-> ambt en grond in leen aan hoge clerus - enorme aflatenverkoop

Question 29

1517

Answer 29

tegen aflatenhandel -> 95 stellingen -> wilde debat, geen scheuring

Question 30

°lutheranisme

Answer 30

basis= sola fides - enige bron geloof= Bijbel -> alfabetisme stimuleren -> elk eigen interpretatie - pauselijk-kerkelijk gezag overbodig - universeel priesterschap-> geestelijken niet trouwen, geen seks, geen kinderen= niet celibaat - 7 sacramenten weg-> maar 2 overhouden: doopsel en eucharistie - bemiddelaars overbodig: Maria, heiligen,... -> God/ Bijbel enige bron van geloof

Question 31

reactie Kerk-> onverdraagzaamheid en onbegrip= Luther radicaler

Answer 31

- 1520: veroordeling door pauselijke bul - bul verbrand door Luther - 1521: excommunicatie Luther+volgelingen= °breuk Kerk-Luther

Question 32

Keizer Karel V van het Heilig Roomse Rijk wou niet dat het zijn politieke macht kon aantasten

Answer 32

- 1521: Edict van worms 1: Rijksban: excommunicatie door keizer Karel V 2: vogelvrij 3: verbranding geschriften - gevolg Rijksban= lutheranisme politiek karakter 1: Duitse vijanden gebruiken lutheranisme als wapen tegen Karel V 2: °godsdienstoorlogen

Question 33

opstanden om eigen voordeel eruit te halen

Answer 33

- opstand lage adel: aantal groepen in Duitsland die misbruik maken van luthers leer - boerenopstanden: Kerken en Kloosters geplundeert

Question 34

voorlopig einde op lange strijd tussen Duitse protestanten en Karel V de Godsdienstvrede van Augsburg gesloten

Answer 34

1: erkenning van lutheranisme naast katholicisme (in heilig Roomse Rijk) 2: vorsten/ hoge adel-> recht eigen religie in gebied op te leggen (cuius regio, eius religio)= eigen regio, eigen godsdienst 3: is niet gelijk aan individuele gosdsdienst

Question 35

protestantisme viel uiteen in verschillende leren

Answer 35

oorzaken: 1: geloofspunten van Luther waren heel vaag 2: eigen interpretatie Bijbel->andere conclusies 3: ontbreken kerkelijk gezag-> wie is dan de leider, baas, controle?

Question 36

calvinisme (soort leer)

Answer 36

- Johannes Calvijn - stevige kerkorganisatie+ tucht (voorstander) - enkel doopsel en communie (eens met Luther) - soberheid (geen dure kledij, uitgaven) - Bijbel ook streng en letterlijk geïnterpreteerd - predestinatie: voorbestemming kleine groep

Question 37

anabaptisme (soort leer)

Answer 37

- volwassenendoop - afschaffing privébezit (polygamie invoeren) - theocratisch - verspreiding met geweld

Question 38

anglicanisme (soort leer)

Answer 38

- Engelse koning Hendrik VIII-> controle Engelse Kerk - persoonlijke reden: weigering paus huwelijk te ontbinden

Question 39

contrareformatie

Answer 39

A: bestrijden protestanten B: inwendige hervormingen

Question 40

A: bestrijding protestantisme

Answer 40

- verbieden en verbranden geschriften protestanten

Question 41

barok (bestrijding protestantisme)

Answer 41

1: triomfantelijke kunst: gebruiken als wapen en propagandamiddel tegen de protestanten 2: indruk maken op gelovige+ macht Kerk tonen 3: actie, beweging, felle kleuren en emotie in de kunst

Question 42

excommunicatie (bestrijding protestantisme)

Answer 42

1: daarna Rijksban-> vogelvrij, uitgesloten uit wetgeving 2: volstond niet om de protestanten te bestrijden

Question 43

inquisitie (bestrijding protestantisme)

Answer 43

1: kerkelijke rechtbanken-> opsporen en veroordelen ketters/ andersgelovigen 2: misbruik aangewakkerd: aanklager beloond+ verdeling bezit van klaagde werkwijze: 1: ondervraging/ foltering 2: betekenis? 3: boetedoening of veroordeling door Kerk 4: veroordeling door wereldlijke rechtbank+ straf

Question 44

gevolgen (bestrijding protestantisme)

Answer 44

1: boemerangseffect: geweld uit protestantse hoek 2: godsdienst- en burgeroorlogen tot in 17e E 3: Protestantisme niet verslagn

Question 45

B: interne kerkelijke hervormingen

Answer 45

Concilie van Trente: 1: betere formulering dogma's 2: wegwerken wantoestanden

Question 46

gevolgen interne kerkelijke hervormingen

Answer 46

1: uitgezuiverde clerus 2: nieuwe kloosterordes (Jezuïeten) in dienst van de Kerk

Question 47

hernieuwde wereldwijde missionering (interne kerkelijke hervormingen)

Answer 47

1: gewelddadig opgelegd in Latijns-Amerika 2: Azië: aanpassen aan inheemse cultuur. Ook minder kolonies want ze waren te sterk