KA1: De levenswijze van jagers en verzamelaars

Question 1

Hoeveel jaar geleden en waar ontstond het geslacht ‘mens’?

Answer 1

Oost-Afrika, zo’n 2,5 miljoen jaar geleden. (eerste verhuizing geslacht Homo)

Question 2

Hoe lang bestaat de soort ‘Sapiens’ waarschijnlijk?

Answer 2

200.000 jaar

Question 3

Op welke momenten in de tijd kwamen de Sapiens waar terecht? 2e verhuizing.

Answer 3

120.000 jaar Midden-Oosten 60.000 jaar Azië, Indonesische eilanden, Australië 45.000 jaar Europa + ws. de America’s

Question 4

Wie waren De Neanderthalers? Naam? Hoe uitgestorven? Vermenging?

Answer 4

Mensen uit Europa, Neanderdal, ws. vermoord door Sapiens OF uitgestorven door klimaat, maar vermenging heeft ook plaatsgevonden. 4% DNA in huidige Sapiens.

Question 5

Hoeveel jaar geleden was Sapiens de vermoedelijk enig overgebleven mensensoort?

Answer 5

Ca. 30.000-20.000 jaar geleden

Question 6

Wat is een historici?

Answer 6

Iemand die de ontwikkeling van de menselijke cultuur bestudeert.

Question 7

Wat betekent Paleoantropologie?

Answer 7

Studie van de biologische ontwikkeling van mensensoorten.

Question 8

Wat doen archeologen?

Answer 8

bestuderen uitsluitend ongeschreven bronnen

Question 9

Wat is antropologie?

Answer 9

Wetenschap van de mens en zijn eigenschappen.

Question 10

Wat verstaan wij onder de prehistorie? (in de schoolboekjes dan)

Answer 10

(voorgeschiedenis) periode waarover geen geschreven bronnen ontstaan.

Question 11

Vanaf wanneer laten wij de geschiedenis van mensheid ingaan?

Answer 11

200.000 jaar geleden. Verhuizing Sapiens.

Question 12

Welke drie tijden kent de prehistorie?

Answer 12

Steentijd, Bronstijd en IJzertijd

Question 13

De steentijd duurt wel erg lang en mede door de ontwikkeling van de landbouw en verandering van nomadische jager-verzamelaarscultuur naar een boerencultuur met vaste woonplaatsen, hebben ze deze tijd verdeeld in drie stukken. Noem ze alle drie en geef een kenmerk van die tijd weer.

Answer 13

*Paleolithicum → oude steentijd (jager en verzamelaars) *Mesolithicum → overgangsperiode naar een boerencultuur *Neolithicum → nieuwe steentijd (landbouwers)

Question 14

Waar en hoe lang geleden ontstonden de eerste landbouwculturen? En in Nederland?

Answer 14

10.000 jaar geleden in het Midden Oosten 5300 vC. in NL

Question 15

De prehistorie eindigt op verschillende plaatsen op verschillende momenten dankzij het schrift. Noem twee plaatsen en wanneer was dat?

Answer 15

*Overstromingsgebied van de grote rivieren van Irak tot Egypte ontstond het schrift rond 3000 v.C. Noordwest-Europa geschriften begin jaartelling door de Romeinen.

Question 16

Ongelijktijdigheid heeft voor de wetenschap voordelen. Noem 2 belangrijke voordelen.

Answer 16

* Afvragen of de steentijdjagers dezelfde jachtmethodes toepasten als die van tegenwoordig. *Afvragen of men langs deze weg ook iets te weten kan komen over hun denkbeelden = vergelijkende antropologie/ etnoarcheologie.

Question 17

Met welk materialen werden er ook nog voorwerpen gemaakt? (3)

Answer 17

*Hout, been en gewei (in de grond niet goed bewaard gebleven)

Question 18

Waarom is het niet aannemelijk dat Jagers het grote wild niet zelf vingen, maar meer als verzamelaar aten van karkassen van groot wild?

Answer 18

Eten van aas gevaarlijk voor mensen, micro-organismen gestorven vlees al gauw vergiftigen.

Question 19

Uit vondsten bleek dat J&V wel degelijk op groot wild joegen. Noem drie argumenten die dit bekrachtigen.

Answer 19

*Deelden dit zelfs met oudere menssoorten. *Vereiste grote capaciteit op gebied van instrumentarium, planning, communicatie en coördinatie. *Drijfjacht een van de methodes; kuddes naar een versmalling drijven en daar door jagers met speren opgewacht.

Question 20

Hoeveel x meer heeft de mens hersenvolume dan op grond van lichaamsgewicht mag worden verwacht?

Answer 20

5x

Question 21

Wat zijn de twee energieverslinders?

Answer 21

Hersenen en spijsverteringskanaal

Question 22

Hoe ging er meer energie naar de hersenen? Welke evolutietheorie hang hier aan vast?

Answer 22

Inkorten spijsverteringskanaal door koken van plantaardig voedsel (wordt sneller verteerd), maar ook door eten van vlees (wordt ook sneller verteerd). Gevolg: meer energie voor de hersenen, dus grotere hersenen.

Question 23

Hoe was de verdeling tussen man en vrouw geregeld?

Answer 23

*Man gemiddeld meer spierkracht en bewegingsvrijheid niet belemmerd door zwangerschap en borstvoeding. *Vrouw verzamelde het plantaardige voedsel.

Question 24

Wat zijn primaten?

Answer 24

De orde van zoogdieren waartoe mensen, mensapen, apen en halfapen behoren.

Question 25

Noem drie dingen die ook sterk naar boven kwamen in de logische rolverdeling tussen man en vrouw.

Answer 25

*sterke individuen meer zeggenschap over zaken als voedsel en voortplanting. *Succesvolle jagers genoten aanzien. *Kracht en aanzien bepaalde de overheersende positie van de man.

Question 26

Uit welke deel van de steentijd stammen prehistorische kunstuitingen? Hoe oud zijn deze? En wat was klaarblijkelijk het doel?

Answer 26

Laatste periode steentijd. 30.000 jaar oud. Via rituele voorwerpen en afbeeldingen in tijden van schaarste de vruchtbaarheid van mens en dier vergroten. En te zorgen dat er voldoende jacht was.

Question 27

Noem drie kenmerken van de kunstwerken in grotten!

Answer 27

*In de grotten slechte lichtomstandigheden en uit het hoofd. *Soms verrassend natuurgetrouw. *Soms schematische weergave.

Question 28

Vertel iets over symbolisch denken en taal.

Answer 28

Eerst gedacht dat alleen homo sapiens vanaf 40 000 jaar geleden symbolisch konden denken. Maar nu ook gedacht van de neanderthalers of misschien eerdere mensachtige. Symbolisch denken verbonden met taal. Waarschijnlijk neanderthalers evenveel taal als de vroege homo sapiens.

Question 29

Wat is het verschil tussen het achterlaten van het overleden lichaam bij de Neanderthaler en Sapiens?

Answer 29

Neanderthaler lieten lichaam achter (net als dieren) Sapiens begon doden te begraven

Question 30

Verklaar waarom er een geloof was in het hiernamaals.

Answer 30

Dode kregen bepaalde dingen mee: Sieraden, gebruiksvoorwerpen of kleding. • Ook gebruik rode kleurstof bij het grafritueel. Hiermee indruk gewekt dat mensen geloofden dat de doden die dingen nodig had.

Question 31

Verklaar kannibalisme bij Sapiens en Neanderthalers.

Answer 31

Reden hiervoor kan zijn dat men de levenskracht van overlevenden toe wilden eigenen.

Question 32

Wanneer en waar heeft men De Chauvet-grot ontdekt?

Answer 32

1994 in de Ardeche

Question 33

Hoe oud zijn de afbeeldingen in de Chauvet-grot geschat en wat voor afbeeldingen? En wat is er bijzonder aan?

Answer 33

31.000 jaar. Bizons, mammoeten, holenberen, paarden, herten, onderlijf vrouw. Ook afbeeldingen van NIET jachtwild, zoals neushoorn, leeuwinnen, panters en uilen.

Question 34

Verklaar de voet en handafdrukken op de wanden in de Chauvet-grot.

Answer 34

Wellicht om met andere wereld in contact te komen.

Question 35

Wanneer is het Mannetje van Willemstad gevonden en hoe oud is het ws?

Answer 35

1968, 7500 jaar oud.

Question 36

Noem vier mogelijke manieren waarvoor het mannetje van Willemstad gebruikt werd?

Answer 36

*Portret persoon? *Stelde een godheid voor? *Rol bij (godsdienstige) ceremonie? *Speelgoedpopje? (Te simpel voor archeologen).

Question 37

Welke vergelijking wordt gemaakt bij het mannetje van Willemstad met de rituelen uit Noord-Amerika en waar kan dit op duiden?

Answer 37

Totempaal ‘Sjamanistische’ rituelen: *Inwijding van jongens in de mannenwereld. *Vruchtbaarheidsrituelen. *Begrafenisceremonies.