Kafli 13

Question 1

Stjórnmál

Answer 1

Notað um allar opinberar ákvarðanir sem hafa þýðingu fyrir okkur ásamt allri þeirri starfsemi sem reynir að hafa áhrif á þessar ákvarðanir.
Stjórnmál og pólitík þýða það sama
Stjórnmál fjalla um vald

Question 2

Lýðræði

Answer 2

Með lýðræði er átt við að fólkið stjórni, að það eigi sameiginlega að ákveða hvernig landinu skuli stjórnað.
Forn-Grikkir áttu upphaflegu hugmyndina (um 450 f.Kr).

Question 3

Beint Lýðræði

Answer 3

Er þegar að allir geta tekið þátt í ákvarðartökunni. Ágreiningsefni er leyst með umræðum og síðan kjósa allir þeir sem vilja. Td. í Sviss

Kostir: Hvetur fólk til að setja sig inn í mál og taka þátt í atkvæðagreiðslu.

Gallar: Tímafrekt og nánast óframkvæmanlegt í öllum málum, nema í litlum samfélögum.

Question 4

Óbeint Lýðræði (fulltrúa lýðræði)

Answer 4

Þegar að fulltrúar eru valdir eða kosnir af þjóðinni. Fultrúarnir kjósa þá um hin ýmsumal fyrir hönd þeirra sem hann völdu. Td. á Íslandi

Kostir: Þegnar ríkisins geta nýtt krafta sína á öðrum sviðum en á sviði stjórnmála.

Gallar: Dregur úr áhuga fólks á stjórnmálum

Question 5

Þjóðaratkvæðagreiðsla

Answer 5

• *Við þjóðaratkvæðagreiðslu taka kjósendur afstöðu til einhvers tiltekins máls**.
• *Atkvæðagreiðslan sýnir vilja fólksins þótt hún þurfi ekki að vera bindandi fyrir stjórnvöld**. (6 þjóðaratkvæðisgreiðslur á Íslandi)

Question 6

Vald

Answer 6

• *Sá sem hefur vald ákveður hvað gera skuli við tilteknar aðstæður.**
• *Vald gefur tækifæri til að stjórna hegðun annarra, með eða án samþykkis þeirra (Max Weber).**

Question 7

Valdbeiting

Answer 7

• Með því að beita áróðri.
• Með því að stýra því sem fjölmiðlar fjalla um og takmarka þar með þekkingu fólks.

Heldur þú að stjórnmálamenn/fjölmiðlar segi alltaf satt og rétt frá?

Question 8

Tegundir valds (samkvæmt Weber (3))

Answer 8

Hefðbundið lögmætt vald.
Við samþykkjum yfirráð ákveðinna hópa vegna þess að þannig hefur það alltaf verið. Dæmi: Völd konungsfjölskyldna og aðals í Evrópu.

Lögmætt, rökrétt vald.
Við viðurkennum lögmætt vald ákveðins einstaklings, t.d. íþróttadómara, vegna stöðu viðkomandi

Vald tengt persónutöfrum eða náðargáfu.
Margir trúarleiðtogar stjórna í gegnum náðargáfu eða persónutöfra – en einnig einræðisherrar. dæmi: Hitler, Gandhi

Question 9

Einræði

Answer 9

Stjórnarfar þar sem öll völd ríkisins eru í höndum
eins mannseða lítils hóps manna.
t.d. Burma í Asíu

Question 10

Alræði

Answer 10

Stjórnarfarið lýtur miðstýringu valdhafa sem
telja sig vera fulltrúar einhuga þjóðarvilja.
t.d. Stjórn nasista í þýskalandi (Hitler)

Question 11

Idíót

Answer 11

Í Grikklandi til forna var orðið idiotes notað yfir þá sem voru svo uppteknir af sjálfum sér að þeir nenntu ekki að fylgjast með því
sem var að gerast í kring um þá.

Question 12

Fjöldaflokkskerfi (óbeint lýðræði)

Answer 12

Kjósendur geta valið um tvo eða fleiri flokka í kosningum
og umræður eru opnar.

Question 13

Einsflokkskerfi (óbeint lýðræði)

Answer 13

Kjósendur geta ekki kosið á milli flokka, heldur manna. Misjafnt hversu ,,lýðræðisleg” þessi ríki eru.