Kafli 9 - Stoðkerfi og vöðvar

Question 1

Ytra stoðkerfi

Answer 1

Vöðvar eru fastir innan á beinagrindinni. Stundum vex stoðkerfið vex með dýrinu. Stundum þarf að mynda algjörlega nýtt við vöxt t.d. hamskipti skordýra og krabbadýra (liðdýr). Hamskiptahormón

Question 2

Innra stoðkerfi

Answer 2

Vöðvar festir utan á stoðkerfinu. Hryggdýr

Question 3

Lausir stoðvefir

Answer 3

Bandvefir

Question 4

Fastir stoðvefir

Answer 4

Brjósk og bein

Question 5

Brjósk

Answer 5

Er á milli beina. Eru með kollagen og efnið er sveigjanlegt

Question 6

Beinhimna

Answer 6

Er yst og umlykur beinið

Question 7

Frauðbein

Answer 7

Er innst og til endanna. Minnir á svamp. Er rauður beinmergur.

Question 8

Þéttbein

Answer 8

Í miðjunni er 80% af massa beinsins. Í miðju þeirra eru Havers-göng sem innihalda blóðæðar, taugar og vessaæðar

Question 9

Merghol

Answer 9

Er innst í löngum beinum eins og lærleggnum. Þar er gulur beinmergur

Question 10

Vaxtarlag

Answer 10

Er svæði í sitthvorum enda beinsins og beinið lengist þaðan

Question 11

Hlutverk beina

Answer 11

1. Uppistaða stoðkerfis
2. Vernda mikilvæg líffæri
3. Forðabúr steinefna.
4. Mynda blóðkorn
5. Orkuforði (fita í gulum beinmerg)
6. Vöðvafesta

Question 12

Myndun beina úr brjóski

Answer 12

Beinátfrumur koma fram og leysa upp brjóskvefinn. Í kjölfarið koma beinmyndunarfrumur og skipta sér ört og mynda tengiefni beins, og mynda svo beinfrumur. Beinfrumur mynda föstu efni beinsins eins og kalk.
Við vöxt eða viðgerð á broti koma beinátfrumur til og leysa upp gamalt bein eftir þörfum og beinmyndunarfrumur mynda nýtt bein með breyttri skipan

Question 13

Beinþynning

Answer 13

Styrkleika beina skertur.

Question 14

Lærleggur

Answer 14

Stærsta beinið. Er um þriðjungur hæð okkar

Question 15

Liður

Answer 15

Þar sem bein tengist öðru beini.

Question 16

Liðamót

Answer 16

Þar sem tvö eða fleiri bein mætast og geta runnið til innbyrgðis

Question 17

Liðpoki

Answer 17

Er úr bandvef og umlykur liðamótin og takmarkar hreyfingu þeirra. Innan í þeim er liðpoki sem smyr liðamótin

Question 18

Vöðvar skiptast í

Answer 18

Rákótta vöðva, slétta vöðva og hjartavöðva

Question 19

Hlutverk vöðva

Answer 19

1. Hreyfa líkamann
2. Viðhalda líkamsstöðu
3. Hreyfa efni innan á líkamanum
4. Stjórnun á rúmtaki líffæra
5. Myndar varma
6. Öndun (þind)

Question 20

Rákóttir vöðvar

Answer 20

Tengjast stoðkerfinu. Eru úr smærri einingum sem eru kallaðir vöðvaknippi. Hvert vöðvaknippi er úr 10-100 vöðvaþráðum

Question 21

Sinar

Answer 21

Tengja vöðva við bein, annan vöðva eða húð

Question 22

Gerð vöðvaþráðar

Answer 22

Í vöðvaþráðum eru vöðvatrefjar. Mynda rákir sem eru með aktín strengir (grannir) og mýósín strengir (gildir) sem mynda vöðvaliði.

Question 23

Vöðvaliður

Answer 23

Z - línur : Aðskilja vöðvaliði
A - band : Er svæði mýósín strengina
I - svæði : Eru svæði þar sem eru bara aktín strengir.

Question 24

Vöðvasamdráttur

Answer 24

Verður þegar aktín- og mýósín-
strengir ganga á misvíxl. Á mýósín-strengjunum eru þverbönd sem vísa í átt til aktín-strengjanna og geta tengst þeim með hjálp ATP

Question 25

Endaflaga

Answer 25

Tengir hreyfitaugung við vöðvaþráð. Úr henni losnar asitílkólín sem kallar fram boðspennu í vöðvanum. Boðspenna veldur því að kalsíumjónir fyrir innan vöðvafrymisnetið flæða út og samdráttur verður

Question 26

Vöðvar fá orku hvernig

Answer 26

Með öndun, gerjun og kreatínfosfat

Question 27

Hvernig fær vöðvi ATP

Answer 27

1. ATP birgðir í vöðvanum - endist mjög stutt 2. Niðurbrot á kreatínfosfati - endist í 10-15 sek 3. Niðurbrot á sykri með loftfirrðri öndun - gefur orku strax en lítið af henni 2 ATP 4. Niðurbrot á fæðuefnum við bruna - Gefur 36 ATP, besta leiðin til að fá orku

Question 28

Hreyfieining

Answer 28

Ein hreyfitaugafruma og allar þær vöðvafrumur tengist. Því smærri hreyfieiningin er, því nákvæmari hreyfing.

Question 29

Skynjun vöðvans

Answer 29

Vöðvaspólur og sinaspólur bera boð til MTK. Vöðvaspólur greina lengd Sinaspólur greina spennu

Question 30

Vöðvatónus

Answer 30

Sá partur vöðvans sem er virkur í vöðva sem er ekki allur í samdrætti.

Question 31

Gagnvirkt kerfi

Answer 31

Flestir rakóttir vöðvar tengjast öðrum vöðva og þeir vinna andstætt hvor öðrum. Þríhöfði og tvíhöfði

Question 32

Snöggir vöðvar

Answer 32

eru gildari og skila mikilli orku í skamman tíma. Nota hvítu vöðvaþræðina.

Question 33

Seigir vöðvar

Answer 33

skila orknni ekki eins ört en eru þolnari. Í þeim eru fleiri hvatberar og ríkulegri blóðrás. Nota rauðu vöðvaþræðina

Question 34

Sléttir vöðvar

Answer 34

Stakar litlar frumur með einum kjarna. Eru í veggjum meltingafæranna, æða, í rásum kirtla, öndunarfæra, þvagfæra, auga , eyra og í flestum innri líffærum.