Kynfræði og kynæxlun manna

Question 1

Hvað er kynfræði?

Answer 1

Fræðigrein um kyn, kynferði, æxlun og kynheilbrigði.

Question 2

Hvað eru 1., 2. og 3. stigs kyneinkenni?

Answer 2

1. Kynfæri, 2. Líkamleg einkenni kynþroska, 3. Sálfélagsleg einkenni.

Question 3

Hvar í eistanu myndast sáðfrumur?

Answer 3

Í sáðpíplum.

Question 4

Hvar myndast testósterón?

Answer 4

Í millifrumum eistans.

Question 5

Hvar geymast og þroskast sáðfrumur?

Answer 5

Í eistalyppum.

Question 6

Hvaða kirtlar mynda sáðvökva?

Answer 6

Sáðblöðrur, blöðruhálskirtill, klumbukirtlar.

Question 7

Hvernig er sáðfruma byggð?

Answer 7

Haus (DNA), miðhluti (orkuver), hali (hreyfing).

Question 8

Hvenær hefst sáðfrumumyndun?

Answer 8

Við kynþroska, ca. 12 ára.

Question 9

Hvað er sæði?

Answer 9

Sáðfrumur + sáðvökvi.

Question 10

Hlutverk risvefs?

Answer 10

Orsakar stinningu lims.

Question 11

Kynörvunarsvæði líkamans?

Answer 11

Kynfæri og önnur næm svæði.

Question 12

Hvar myndast eggfrumur?

Answer 12

Í eggjastokkum.

Question 13

Hvenær hefst eggmyndun?

Answer 13

Fyrir fæðingu, virkist við kynþroska.

Question 14

Hvernig berst egg í legið?

Answer 14

Um eggjaleiðara með hjálp kögurs og bifhára.

Question 15

Hvar festist frjóvgað egg?

Answer 15

Í legslímu.

Question 16

Hlutverk legs?

Answer 16

Tekur við fósturvísi og sér um næringu fósturs.

Question 17

Munur á eggfrumu og sáðfrumu?

Answer 17

Egg: stór, ein, kyrr. Sáðfruma: lítil, margar, hreyfanlegar.

Question 18

Hvaða hormón stýra kynþroska og frjósemi?

Answer 18

FSH, LH, estrógen, prógesterón, testósterón.

Question 19

Hlutverk FSH?

Answer 19

Örvar eggbú (kvk), sáðfrumur (kk).

Question 20

Hlutverk LH?

Answer 20

Egglos og gulbú (kvk), testósterónmyndun (kk).

Question 21

Hlutverk estrógens?

Answer 21

Þroskar eggbú og legslímu.

Question 22

Hlutverk prógesteróns?

Answer 22

Viðheldur legslímu eftir egglos.

Question 23

Hlutverk testósteróns?

Answer 23

Örvar sáðfrumumyndun og kyneinkenni karla.

Question 24

Hvenær byrja tíðir og hvað merkja þær?

Answer 24

Um 10–14 ára; merki um frjósemi.

Question 25

Hvað er tíðahringur?

Answer 25

Tími frá einni blæðingu til annarrar, oft 28 dagar.

Question 26

Hvenær verður egglos?

Answer 26

Um dag 14 í tíðahring.

Question 27

Hvað eru tíðahvörf?

Answer 27

Þegar tíðir hætta, oft um 45–55 ára.

Question 28

Af hverju blæðingar?

Answer 28

Legslíma losnar ef engin frjóvgun verður.

Question 29

Hvað örvar eggmyndun?

Answer 29

FSH frá heiladingli.

Question 30

Hvenær er mest hætta á þungun?

Answer 30

Um egglos, dagana í kringum dag 14.

Question 31

Hvar frjóvgast egg oftast?

Answer 31

Í eggjaleiðara.

Question 32

Hvað gerist ef egg frjóvgast ekki?

Answer 32

Það eyðist og losnar með blæðingu.

Question 33

Hvað er okfruma?

Answer 33

Frjóvgað egg.

Question 34

Hvað er kímblaðra?

Answer 34

Frumþroska stig fósturvísis.

Question 35

Hvað er HCG hormón?

Answer 35

Hormón sem heldur gulbúi virku; notað í þungunarpróf.

Question 36

Hvað er fylgja og naflastrengur?

Answer 36

Fylgja: nærir fóstur. Naflastrengur: flytur næringu og súrefni.

Question 37

Af hverju hætta tíðir við meðgöngu?

Answer 37

Því legslíman er notuð fyrir fóstur og losnar ekki.

Question 38

Getnaðarvarnir – helstu gerðir?

Answer 38

Hormónalyf, smokkar, lykkja, plástrar, ígræðslur o.fl.

Question 39

Hvað þýðir mismunandi öryggi?

Answer 39

Líkurnar á að verða ólétt(ur) með réttri/notkun.

Question 40

Hvaða getnaðarvörn ver gegn kynsjúkdómum?

Answer 40

Smokkur.

Question 41

Hvaða getnaðarvarnir byggja á hormónum?

Answer 41

Pilla, lykkja, sprauta, plástur, ígræðsla.

Question 42

Hvað er ófrjósemisaðgerð?

Answer 42

Skurðaðgerð sem kemur í veg fyrir frjósemi.

Question 43

Hvað eru rofnar samfarir og örugg tímabil?

Answer 43

Samfarir án sáðláts í leggöng / Tímasetning eftir tíðahring – ekki öruggt.

Question 44

Hvað er neyðargetnaðarvörn?

Answer 44

Hormón sem hindrar frjóvgun eða bólfestu eggs.

Question 45

Hver ber ábyrgð á getnaðarvörnum?

Answer 45

Báðir aðilar.

Question 46

Hvað er kynsjúkdómur?

Answer 46

Smitandi sjúkdómur sem berst með kynmökum.

Question 47

Dæmi um bakteríukynsjúkdóma?

Answer 47

Klamydía, lekandi, sárasótt.

Question 48

Hvernig eru bakteríusjúkdómar læknaðir?

Answer 48

Með sýklalyfjum.

Question 49

Dæmi um veirukynsjúkdóma?

Answer 49

HIV, herpes, HPV, lifrarbólga B.

Question 50

Er hægt að lækna veirusjúkdóma með sýklalyfjum?

Answer 50

Nei.

Question 51

Af hverju er erfiðara að lækna veirusjúkdóma?

Answer 51

Þeir lifa inni í frumum – erfitt að drepa þá án þess að skaða frumur.

Question 52

Hvaða kynsjúkdómar geta valdið ófrjósemi?

Answer 52

Klamydía og lekandi.