Les 7 Duinlandschappen

Question 1

Waarom zijn de duinen van internationaal groot belang?

Answer 1

• grote oppervlakte
• unieke plantengemeenschappen
• rijke fauna

18 van de 162 N2000 gebieden in de (NL’se) duinen

Question 2

Wat is het doel van de bescherming van de duinen?

Answer 2

behoud en vooral herstel kwaliteit

Question 3

waar/niet waar: habitattype grijze duinen is het meest gewaardeerd.

Answer 3

waar:
droge, korte gras- & kruidenvegetatie op vooral kalkhoudende bodem

Question 4

Wat kenmerkt habitattype vochtige duinvalleien?

Answer 4

primaire & secundaire vochtige duinvalleien; o.a. orchideënrijke graslandvegetaties

Question 5

Via welke 4 stappen ontstaan duinen?

Answer 5

1. zanderige zeebodem langs de kust die geleidelijk oploopt;
2. aanvoer van zand over de zeebodem naar de kust;
3. golven en inlandse wind en
4. plantengroei waardoor jonge duintjes worden vastgelegd : successie start met biestarwegras (op het wad, zijn de eerste soorten o.a. slijkgras & zeekraal).

Question 6

Welke plant heeft de eerste de belangrijke rol in de vastlegging van de duinen?

Answer 6

biestarwegras!! daarna helm

Question 7

Welke drie aspecten komen kijken bij duinvorming?

Answer 7

1. zand zeebodem
2. oplopende kust
3. golven & wind

Question 8

Welke processen hebben invloed gehad op het ontstaan van de duinen 20.000 jaar geleden? (transgressie, regressie..)

Answer 8

Transgressie toename zeeniveau
en Regressie afname zeeniveau
toename temperatuur -> klimaatschommelimgen
veranderende vegetatie

Transgressie = hogere zeeniveaus & Regressie= lagere zeeniveaus
samenhangend met variatie aan landijs ; regenval en rivierafvoerhoeveelheden
allen veroorzaakt door kleine klimaatschommelingen
en resulterend in afzettingsplaatsen en dikte zoals mariene en rivierafzettingen en Hollandveen

Question 9

Zie antwoord voor vorming nieuwe en oude duinen (1000 jaar geleden)

Answer 9

einde laatste ijstijd:
-stijgend water
-afzet & afslag strandwallen

oudste nog aanwezige strandwallen -> landinwaarts

langzaam stijgende zee + steeds méér zand afgezet ->
-strandwallen westwaarts
-veenvorming achter strandwallen

Question 10

Waardoor is er grote variatie in zeeduinen?

Answer 10

• Wind: verstuiving zand
• wind: salt spray
• inzijging kwel
• bodemvorming
• begrazing
• successie (progressief & regressief)
• zeereep - jonge duin - binnenrand duin (oude duinen)
  
  • van zeer hoge dynamiek, naar getemperde dynamiek
  • van kalkrijk naar kalkarm (door uitspoeling/uitloging kalk)
  • van geen naar veel bodemvorming: ontwikkeling humusprofiel
• expositie -> noord en zuidhellingen (microklimaat; temp. & vocht)
• zout - brak - zoet
• hoog & droog - vochtig - nat (lage natte duinvalleien vs. droge toppen, duinplatten / duinrel

Question 11

Wat is een duinrel?

Answer 11

Kwelwater uit de duinen werd hierdoor afgevoerd richting polderland. Een duinrel is goed voor planten, dieren en insecten die baat hebben bij helder, voedselarm water.

Duinrellen al lang gebruikt voor
- drinkwater
- wasserijen en papierindustrie

Question 11

Zie aanvullende info over expositie duinen:

Answer 11

Expositie: oost- en westhelling (Holland) / zuid- en noordhellingen (Wad) -> micro-klimaat

Question 12

Wat is vloedmerk?

Answer 12

primaire duintjes

Question 13

Wat is een duin?

Answer 13

Door de wind gevormde afzettingen met veel reliëf.
Langs de kust kennen we kustduinen, langs rivieren zijn er ook rivierduinen.

Question 14

Wat is een primaire duinvallei?

Answer 14

Laagte tussen een oude zeereep en een nieuwe zeereep; een oorspronkelijke strandvlakte.

Question 15

Wat is een secundaire duinvallei?

Answer 15

duinvallei - secundair Laagte door winderosie uitgeblazen tot het grondwaterniveau.

Question 16

Wat zijn paraboolduinen?

Answer 16

hoefijzervormige, doorgaans met Helm begroeide duinen met de kop haaks op de overheersende winden OF paraboolduin: duin waarvan de punten in de richting van de wind wijzen.
Het doorgaans laaggelegen en vrij vlakke gebied dat omsloten wordt door de armen van een dergelijk paraboolduin wordt een panne of secundaire duinvallei genoemd.

Question 17

Zie aanvullende info voor kalk m.b.t zoetwaterbel

Answer 17

Zoetwaterbel
- Ontkalking door neerslag
- Aanvoer kalk vanuit zee

Question 18

Waar/niet waar: Naast de directe verbindingen met zee is er vooral ZOET water in de duinen (duinmeren en duinrellen)

Answer 18

Waar

Question 19

Welke twee grote standplaatsfactoren zijn er in de duinen?

Answer 19

Hydrologie en waterkwaliteit

Question 20

Welke 4 type vochtige duinvallei typen zijn er?

Answer 20

1. Brakwatervallei (overstroming met brak water)
2. kalkrijke vallei (geen overstroming met brak water - kalkhoudend zand)
3. kwelvallei (geen overstroming met brak water - kalkloos zand - kwel van basenrijk water (Ca2)
4. zure vallei (geen overstroming met brak water - kalkloos zand - geen kwel)

Question 21

Waar worden de duinen voor gebruikt? (5)

Answer 21

1. voormalig landbouwkundig gebruik
2. bosbouw
3. waterwinning
4. recreatie
5. veiligheid

Question 22

Wanneer is het zeedorpenlandschap ontstaan?

Answer 22

Middeleeuwen

Question 23

Wat is het zeedorpenlandschap?

Answer 23

• omvorming binnenduinbossen tot akkertjes
• gemeenschappelijke graasgrond
• extra nutriënten
• soms extra verstuiving
  1ste bewoning op oude duinen (grens duin – veen op oude duinen)

1517 -> verordening afschot konijnen, waar beperkt gehoor aan gegeven werd want bewoners wilden ook jaar erna nog konijnen

Question 24

Wanneer is de 1e zeereep aangezet? (Zeedorpenlandschap)

Answer 24

16e eeuw

Question 25

Wat was de 1e zeereep?

Answer 25

Niet- natuurlijk hoge 1e duinrij

Question 26

welk effect had de 1e zeereep?

Answer 26

Afname secundaire duinvalleivorming

Question 27

Zie antwoord voor meer info over zeedorpenlandschap

Answer 27

- oude bossen op binnenrandduin grotendeels gekapt -> -gevolg: jong duinzand stuift verder landinwaarts -> -bedreiging nederzettingen/akkertjes -> - naast strooisel/houtschermen, ook nieuwe aanplant bos : zie onderste plaatjes: ten noorden & zuiden van wijk aan zee is duin verder landinwaarts gestoven. - Bos alleen bij landgoederen deels bewaard – later overigens aangevuld met naaldbossen. M.n. (maar niet alleen) kalkrijke duinen kende veel landbouw en veelteelt: dichtbij nederzetting akkertjes. Afgegraven tot vochtvoorziening beter is + als kalkgehalte te laag wordt -> verder graven. (Wat ook wel gebeurde is aanvoer van jong kalkrijk zand) -> afgraven kon tot 2 – 3 meter ingraving leiden. Aanvoer mest (van boerderij, menselijke mest, visafval). Aardappelveldjes Haarlemerduinen sinds 1850. - tegen verstuiving allerlei activiteiten: stro/maaisel op zand leggen – takschermen (zie verder)

Question 28

Huidig gebruik tegen binnenrand duinen:

Answer 28

- Bollen & landgoederen - Geestgrond (= duinzand, vermengd met klei/ veen)

Question 29

Wat werd gedaan in de strijd tegen verstuiving en de daardoor bedreigde dorpen en landbouwgronden?

Answer 29

Vroeger: bosaanleg vanaf 1911 (SBB): vooral naaldhout (* veel uitheems) heden: omvormingsbeheer naar meer inheemse vegetaties

Question 30

Wat is sinds 1850 een hele belangrijke functie van de duinen?

Answer 30

Waterwinning! Waterwinning is niet meer weg te denken, grote delen westlanders is afhankelijk van water uit de duinen. Sinds ….. infitratie (voorgezuiverd) met water uit maas-rijnsysteem

Question 31

hoe wordt de recreatie in het duingebied gereguleerd?

Answer 31

- alleen paden en strand - afsluiten gebieden broedseizoen - desondanks grote recreatieve druk, met name op fauna

Question 32

Hoe wordt de veiligheid gewaarborgd met de duinen? en wat is het gevolg?

Answer 32

Zeereep: - takkenschermen - aanplant helm gevolg: - niet natuurlijke hoogte 1e duinrij(en) - niet natuurlijke lagere dynamiek duinen - beperkte vorming nieuwe secundaire duinen - verlies oppervlak & lage kwaliteit droge duingraslanden

Question 33

Waar is de scheiding van 2 floradistricten m.b.t. de duinen?

Answer 33

Bergen aan zee scheiding 2 floradistricten: oorzaak herkomst zand Beide districten: biestarwegras – helm – duindoorn (vitaler in zuiden) – zeewinde (niet algemeen)

Question 33

Wat wordt de laatste decennia gedaan?

Answer 33

Zandsuppletie: extra zand opspuiten op het strand of op de zeebodem vlak voor de kust.

Question 34

Waddendistrict is kalkrijk/kalkarm?

Answer 34

Waddendistrict kalkarm : – soortenarm : heidesoorten dop- en struikheide + als boreale soort kraaiheide, kruipowilg en zevenster - Cranberrie = grote veenbes = oxycocus macrocarpos. Compote rijk aan vitamine C en citroenzuur. Uit N-Amerika. Sinds 1840 in Ned via schipbreuk(jutter douwe sipkes): neofyt. Groeit op vochtige (winter onder water) enigszinds zure humeuze plekken. Daarna uitbreiding door vogels (nu: alle wadden, Nioord Drente en Hollands en Fries veengebieden). Is concurrent van Gewone dophei.

Question 35

Renodunaal district is kalkrijk/kalkarm?

Answer 35

Renodunaal district kalkrijk: - soortenrijk - zuidelijke soorten: bitterling (prim. duinvalleien) – zeewolfsmelk – zandviooltje - struwelen: liguster, eglantier, hondsroos, kamperfoelie - bossen binnenrandduin: vele soorten kennen we als stinzeplanten: sneeuwklokje – wilde hyacinth – italiaanse aronskelk – gele anemoon - voorjaarshelmbloem

Question 36

Wat zijn de eigenschappen van het wadden district?

Answer 36

kalkarm hoogte synamiek relatief soortenarm dop-,- struik-, en kraaiheide kruipwilg Cranberry 1840 (grote veenbes)

Question 37

Wat zijn de eigenschappen van het Renodunaal district?

Answer 37

kalkrijk hoge dynamiek relatief soortenarm bitterling - zeewolfsmelk - zandviool liguster, elegantier (rijk struweel) bossen (soms met stinze-flora)

Question 38

wat is het verschil tussen witte en grijze duinen?

Answer 38

- Grijze duinen hebben een zichtbaar aandeel humusdeeltjes in zand - meer landinwaarts

Question 39

Successie: vloermerk (1) = pioniersvegetatie. welke soorten zijn bepalend?

Answer 39

Biestarwegras: jongste duin Helm: iets ouder duin Jongste duin: aanspoelingszone -> embryonaal duin -> hier zeeraket Jonge duinen kunnen een aaneengesloten duinenrij vormen en aansluiten aan bestaan duin -> Biestarwegras (noordelijk ook wel zandhaver) primaire duinvallei (bv delen van : boschplaat terschelling, oerd ameland, oosterkwelder schiermonnikoog, voorne --> de beroemde soortenrijke is ontstaan rond 1925, overigens verstoord door aanleg maasvlakte) - op Goeree is deze primaire duinvallei van oudsher begraasd.

Question 40

Droge duinvalleien - grijze duinen welke vegetatie is typerend?

Answer 40

pionier(achtige) open droge graslandtypen (o.a. buntgras, korstmossen, zandzegge, duinviooltje, grote tijm, geelwalstro)

Question 41

Waarom is grijze duinen zo gewenst?

Answer 41

belangrijk voor diversiteit flora en fauna (tapuit, graspieper, wulp, solitaire bijen, krekels etc. )

Question 42

Wat is niet gewenst qua vegetatie voor grijze duinen?

Answer 42

Verruigd duingrasland (o.a. duinriet)

Question 43

Welke ziektes hebben grote invloed op de konijnen populatie? en welke gevolgen heeft dit?

Answer 43

VHS-virus en Myxomatose-virus Gevolg: Sterke populatiereductie konijn Minder kalkmenging met bovengrond; gekoppeld aan sterke N-influx -> verruiging . O.a. ook minder tapuiten

Question 44

Wat zijn belangrijke faunasoorten voor de duinen?

Answer 44

damherten, vos, tapuit, boomleeuwerik, konijn, heivlinder, icarusblauwtje, zand-/duinhagedis, rugstreeppad,

Question 45

Noem 4 knelpunten qua beheer in de duinen

Answer 45

1. niet natuurlijke te lage dynamiek; progressieve successie gaat te hard en daarmee over de kop = verruiging 2. grondwaterwinning; teveel wateronttrekking ( en inlaat gebiedsvreemd water; verdwijnen natte duinvalleien en vochtgradiënten 3. Depositie N & P 4. hoogwaterveiligheid, recreatie en woningbouw

Question 46

Welke 3 aspecten spelen een rol in beheer?

Answer 46

- toelaten & verhogen dynamiek - beheer gericht op gevolgen depositie - herstel hydrologie

Question 47

Welke concrete beheersmaatregelen kunnen worden gedaan in de duinen?

Answer 47

- aftoppen duin - stuifkuilen maken - kerven zeereep - plaggen - begrazingsbeheer - maaien- hakken & afvoeren

Question 48

Welke twee effecten hebben het aftoppen van de zeereep?

Answer 48

1. meer dynamiek 2. verstuiving kalkrijk zand, vooral in witte, maar ook in grijze duinen

Question 49

Welke 2 doelen heeft het kerven in de zeereep?

Answer 49

1. meer dynamiek 2. verstuiving kalkrijk zand landinwaarts

Question 50

Welke 3 doelen had de kerf in de schoorlse duin?

Answer 50

1. meer dynamiek 2. ontwikkelen gradiënten (zout, brak, zoet) 3. verstuiving zand en kalk

Question 51

(Nadelige) ervaringen van kerven

Answer 51

Mislukt als totaal experiment? vanaf 2003 verzanding instroomopening winter 2007-08 was laatste keer zeewater in Kerf te smalle instroomopening bij aanleg? te veel compromis tussen natuurbeheerder en waterveiligheid? Netto succes: toename stuifeffect, dynamiekvariatie

Question 52

Welke 2 doelen hebben stuifkuilen -> kleinschalige verstuivingen in Grijze duinen?

Answer 52

1. herstel droge duingrasland 2. meer dynamiek (zand & kalk) verstuivingsproces ▼ kaal zand ▼ pionier- en jonge successiestadia regressieve successie invloed tot ver buiten stuifkuil

Question 53

Wat faciliteert plaggen vochtige & natte duinvalleien?

Answer 53

verstuiving tot op grondwater

Question 54

Wat voor doel heeft het plaggen van vochtige & natte duinvalleien?

Answer 54

1. verhogen dynamiek 2. herstel vochtige duinvalleien (o.a. orchideerijke vegetaties)

Question 55

Welke 2 doelen heeft begrazingsbeheer?

Answer 55

1. na andere maatregelen: ingrijpen op successie 2. zonder andere maatregelen: doorbreken vergrassing en & verstruweelde vegetatiestructuur (konik, wisent, damhert, ree, schotse hooglander)

Question 56

Welk doel heeft maaien - hakken & afvoeren ?

Answer 56

herstel en behoud: - duinheide - grijze duinen - droge duingraslanden - vochtige duinvalleien

Question 57

Noem 3 aandachtpunten voor de beheersmaatregelen

Answer 57

1. te veel organische stof achter gebleven -> bv. ongewenste ontwikkeling veenwortel 2. Pottereffect; overbegrazing natte duinvalleien 3. negatieve invloed op flora en fauna (o.a. grondbroeders en zandhagedis)

Question 58

Inrichting: wat is het doel van ontwikkelen duinzoom & herstel duinrellen?

Answer 58

- herstel overgang binnenrandduin - polder - kwel uit duingebied - droge en natte graslanden

Question 59

Inrichting: Hoe ontwikkelen duinzoom & herstel duinrellen?

Answer 59

- afgraven bouwvoor - verbreden historische greppels - herstel duinrel let op hydrologie duin en polder!