Luisteren als basishouding Flashcards
(20 cards)
het belang van gehoord en gezien worden
essentieel voor het identiteitsgevoel
helpend om iets te verwerken
gezien willen worden’ gaat ontwikkelingspsychologisch vooraf aan ‘gehoord willen worden’
- non-verbale communicatie is de eerste vorm van communicatie in de menselijke ontwikkeling
- volwassen zorgfiguren geven woorden aan affecten en noden
- evolutie: lichamelijke en affectieve communicatie integratie van verbale en cognitieve communicatie
- ‘ongehoord gedrag’ in twee betekenissen:
- gedrag waarvan volwassenen vinden dat het ‘niet hoort’
- gedrag dat vanuit het kindperspectief ‘niet gehoord’ en dus niet begrepen wordt
non-verbale en verbale communicatie blijven steeds samen aan de ord
- de verhouding tussen beide wijzigt doorheen de ontwikkeling
- kunnen in elkaars verlengde liggen en elkaar versterken (synchronie) of elkaar tegenspreken
Het luisteren en observeren van een hulpverlener verschilt van het luisteren van een goede vriend
- luisteren en observeren zijn verfijnde, geoefende vaardigheden
- aandachtig luisteren en observeren vindt plaats in een specifieke relatie en context
- je luistert en observeert met theoretische, richtinggevende bagage
Voorwaarden tot luisteren die aan het eigenlijke gesprek voorafgaan : Externe
- ruim
- beschikbaar
- rustig en ongestoord
- vertrouwelijk
Voorwaarden tot luisteren die aan het eigenlijke gesprek voorafgaan : Interne
- maak je hoofd leeg: persoonlijke bekommernissen opzij (5-minutentruc)
- lees je nota’s van het vorige gesprek door
- laat je niet afleiden
- stel je open voor het verhaal van de ander: ik ben er nu even alleen voor deze cliënt
Luisteren met een derde oor
Een houding waarin je probeert je tijdens het gesprek los te maken van je eigen bekommernissen en preoccupaties, evenals van allerlei theoretische bespiegelingen en/of vooroordelen
Non-verbale uitingen van een aandachtige ingesteldheid
- Oogcontact
- Gelaatsexpressies
- Paralingale aspecten
- Lichaamshouding en bewegingen
- Gebruik van de ruimte
oogcontact
• kan intimiteit, interesse, onderwerping of dominantie communiceren
het ontwijken of afbreken van oogcontact kan:
• een uiting zijn van angst, onbehagen of weerzin om te communiceren met de ander
• te weinig oogcontact kan de indruk wekken dat je niet geïnteresseerd bent
- teveel oogcontact kan de relatie ongemakkelijk maken
- de wijze waarop en de duur waarmee men oogcontact aangaat, is verschillend van cultuur tot cultuur
gelaatsexpressies
- veel gelaatsexpressies hebben een universele betekenis
- belangrijk je bewust te zijn van je gelaatsexpressies als hulpverlener
- een glimlach kan als aanmoedigend beschouwd worden, maar voortdurend glimlachen wanneer het over ernstige dingen gaat, kan als onecht of niet afgestemd overkomen.
paralingale aspecten
- stemgebruik/spreeksnelheid
- vocale aanmoedigingen
- stilte
- belangrijk om in te schatten wat er tijdens een stilte gebeurt: creëert de stilte ruimte of spanning?
- aansluiten bij het taalgebruik van de ander
zone of proximal distance
jouw taal mag het abstractieniveau van het kind net een beetje overschrijden
gebruik van de ruimte
stoelen dienen de mogelijkheid te bieden een afstand te reguleren die ‘afgestemd’ is
– angulair (samenwerkend, veiligheid biedend)
– parallel (verbondenheid, ondersteunend)
– frontaal (wederzijds volwassen)
– diagonaal (onverschillig)
- de wijze waarop iemand omgaat met fysieke afstand, maar deel uit van diens non-verbale communicatie
- de afstand die iemand comfortabel vind, is zowel cultureel als individueel verschillend
Elementen van een goede luisterhouding
- richt je op het ritme van de cliënt
- laat de persoon uitspreken
- pas je taalgebruik aan: leeftijd, sociale achtergrond, cognitieve en verstandelijke mogelijkheden
- gebruik meta-communicatie om (fouten in) je aanpassing te duiden
Specifieke vaardigheden bij het luisteren
- de aandacht richten op de cliënt en op je eigen reacties t.a.v. de cliënt
- het verwerken van manifeste en latente communicatie tegelijkertijd
- herkennen van patronen en thema’s die terugkeren
- aandacht voor zowel het gebeurde als de betekenis/affectieve kleur ervan
- sensitiviteit voor metaforen en symbolen
herkennen van patronen en thema’s die terugkeren
- patronen: zich herhalende gevoelens
* thema’s: ideeën, overtuigingen die de persoon heeft omtrent het leven, zichzelf of anderen
sensitiviteit voor metaforen en symbolen
- gebruikt om een beleving of affect weer te geven
- zowel verbaal als non-verbaal
- heeft voor het individu een eigen betekenis gekregen, gekleurd vanuit cultuur, familiale context en persoonlijke geschiedenis
Goed: binnen de metafoor verkennen
Slecht: te concreet opvatten
Slecht: evaluerend of normerend beluisteren
Luisteren binnen een werkrelatie
Sobere neutraliteit Warme ontvankelijkheid Gedoseerde relatie op diverse continua -Afstand – nabijheid -Leiden – volgen -Negativiteit toelaten – relatie goed houden
Blokkades in het luisteren
- inadequaat luisteren: de hulpverlener is teveel bezig met zichzelf, eigen zorgen, onzekerheden, beslommeringen
- beoordelend luisteren: de hulpverlener is teveel bezig met het maken van een inschatting over wat verteld wordt
- selectief luisteren: de hulpverlener is geneigd om te horen wat hij wil horen verwachtingen creëren een filter
- op feiten gericht luisteren: de hulpverlener hoort alleen de manifeste inhoud en mist de latente non-verbale, emotionele of persoonlijke betekenis
- rehearsing-while-listening: de hulpverlener bedenkt zijn antwoord tijdens het luisteren
- te dichtbij luisteren of teveel afstand houden
Niveaus van aanwezigheid
- Het niveau van ‘aandachtig aanwezig zijn’ (niveau van het rationele/denken)
•Je hoofd leeg kunnen maken, zodat je in staat bent om te luisteren en met een open blik te kijken.
- Het niveau van de emotionele beschikbaarheid (niveau van het affectieve/ervaren)
• Receptiviteit voor affectieve expressies
- Het niveau van de empathie (niveau van de persoon/het mens-zijn)
• Affectieve processen + cognitief aspect toe: het begrijpen van het referentiekader van de ander
