Middeleeuwen I en II

Question 1

Pennenproef

Answer 1

Monniken die konden schrijven scherpten hun ganzenveer aan en oefenden daarna of de pen scherp was. Ze schreven enkele willekeurige woorden op

Question 2

• ‘Hebban olla vogala…

Answer 2

Het begin van de Nederlandse literatuurgeschiedenis. Een romantische pennenproef door een monnik: Hebben alle vogels nesten begonnen behalve ik en jij, wat beginnen we nu

Question 3

Ridderromans / Ridderverhalen

Answer 3

Karelromans en Arthurromans

Question 4

Karolingische (Karel)romans

Answer 4

Karelromans hebben als hoofdpersonage keizer Karel (gebaseerd op Karel de Grote (742-814)). Karelromans zijn veelal nog bloedige vechtverhalen en daarmee een onderdeel van de voorhoofse literatuur

Question 5

Arthurromans

Answer 5

Arthurromans kennen de mythologische koning Artur (Excalibur, Ridders van de Ronde Tafel, de Heilige Graal) als hoofdpersoon. Arturromans vertellen over verfijndere ridders die zich gedragen volgens de regels van de hoofse cultuur.

Question 6

Hoofsheid

Answer 6

Hoofsheid in een systeem van gedragsregels (‘beleefdheidsregels’, vanaf de 12e eeuw, geïnspireerd door de Arabische cultuur) waar de adel die leefde aan het hof werd geacht zich aan te houden.

Question 7

Voorhoofs

Answer 7

In de tijd vóór de hoofse regels. Mensen gingen niet hoffelijk met elkaar om. Er waren geen maatschappelijke beleefdheidregels.

Question 8

Leenstelsel / feodaliteit

Answer 8

Een leenheer (een keizer of koning) bezat een rijk, een stuk land. De leenmannen dienden hem met hun trouw en vechtlust: de leenmannen. In geval van oorlog dienden zij hun koning/keizer. In ruil voor hun diensten ontvingen zij land van leenheer.

Question 9

Orale/mondelinge traditie

Answer 9

Literatuur werd in de Middeleeuwen aanvankelijk vooral mondeling overgeleverd, dus doorverteld van mond-tot-mond; het zat alleen ‘in de hoofden van mensen’

Question 10

Minstreel

Answer 10

voordrachtskunstenaar, een middeleeuwer die er zijn beroep van maakte om verhalen te vertellen, trok rond van stad naar stad om zo geld te verdienen.

Question 11

Sprookspreker

Answer 11

voordrachtskunstenaar, een andere naam voor minstreel.

Question 12

Fabel

Answer 12

een verzonnen verhaal. Fabels gaan over dieren. Typische genre waarin dieren de hoofdrol spelen maar die dieren zijn vanbuiten dier, vanbinnen mens. Representeren mensen of groeperingen.

Question 13

dierdicht / dierepos

Answer 13

dieren staan centraal en belichamen mensen, vaak maar met één eigenschap. In rijm/dichtvorm

Question 14

Parodie en satire

Answer 14

commentaar op de menselijke maatschappij – hoe dom, slecht, bekrompen. Er wordt kritiek gegeven. Op een grappige manier

Question 15

Moderne devotie

Answer 15

religieuze stroming of beweging waarbij men ernaar streeft om zijn leven te leiden in navolging van Christus, een leven vol naastenliefde, zelfverloochening en meditatie.

Question 16

Rederijkers

Answer 16

Schrijversgroepen. Ze schrijven als ambacht. Hun teksten dragen zij ook publiekelijk voor, ook als reclame voor hun stad. Elke stad heeft er rederijkamer. Ze duelleren in schrijfwedstrijden.

Question 17

Mariken / Emmeken

Answer 17

16-jarig meisje dat opstandig, maar verdrietig met Moenen meegaat (hoofdpersonage in mirakelspel). Ze heet Emmy (Emmeken) omdat ze haar naam en haar geloof van God achter moet laten. Ze mag de M houden in haar naam.

Question 18

Moenen

Answer 18

de duivel in Mariken van Nieumeghen. Heeft als afwijking zijn rechteroog niet.

Question 19

Mirakelspel

Answer 19

een toneelstuk waarin een mirakel (een wonder) een grote rol speelt.

Question 20

Marialegende

Answer 20

Een Marialegende is een middeleeuws verhaal waarin uiteindelijk een heilig wonder centraal staat: een wonder dat verricht is door de heilige Maria, de moeder van Jezus Christus

Question 21

Boekdrukkunst

Answer 21

teksten op papier met inkt bedrukken door middel van loden letters. Boeken konden sneller en in grotere aantallen geproduceerd worden.

Question 22

Johannes Gutenberg

Answer 22

uitvinder van de boekdrukkunst

Question 23

Diets/Middelnederlands

Answer 23

synoniemen van elkaar. In de middeleeuwen was geen eenheidstaal, maar waren dialecten. Al die dialecten samen noem je het Middelnederlands of Diets.

Question 24

Handschriften

Answer 24

het perkament waar met de hand op geschreven is. Handgeschreven tekst.

Question 25

theocentrisme

Answer 25

sober leven, alles aan God, dan kom je in de hemel. God centraal stellen.

Question 26

Standenmaatschappij

Answer 26

de maatschappij zoals die is ingedeeld in de middeleeuwen. Je behoorde tot een bepaalde stand (boeren en burgers, adel, koning/keizer, geestelijken).

Question 27

Klaagzang

Answer 27

gedicht waarin overledenen worden betreurt. Een bekend dichtgenre in de middeleeuwen

Question 28

Gruuthuse-handschrift

Answer 28

een handschrift dat niet één verhaal bevat. Een handschrift was een statusbeeld, een rijk aanzien, het was héél duur.

Question 29

Antwerps Liedboek

Answer 29

hetzelfde principe als het Gruuthuse-handschrift. Een boek met heel veel gedichten verzameld.

Question 30

wiegendruk

Answer 30

in de 16e eeuw was de boekdrukkunst en de wiegendruk zit tussen boekdrukken en schrijven. Is niets anders dan een houten raamwerk met pinnen erin. Net als een stempelbord met loden letters. Deed je nog wel met de hand. Ging sneller