Nöfn og atriði (bls. 41-64)

Question 1

Kaos

Answer 1

Upphaf heimsins og var gapandi tóm.

Question 2

Gaia

Answer 2

Móðir jörð, spratt upp úr Kaos og gat af sér Úranos, kýklópana og títanana.

Question 3

Tartaros

Answer 3

Hinn myrki undirheimur sem spratt úr Kaos.

Question 4

Úranos

Answer 4

Afkvæmi Gaiu og var himininn. Úranos gat af sér títana og kýklópa með Gaiu.

Question 5

Krónos

Answer 5

Einn títananna. Steypti Úranosi af stóli. Eignaðist sex börn með Rheu.

Question 6

Rhea

Answer 6

Systir Krónosar. Bjargaði Seifi, syni þeirra, frá því að Krónos myndi gleypa hann.

Question 7

Ókeanos

Answer 7

Hinn mikli útsær (sjórinn). Títani.

Question 8

Atlas

Answer 8

Títani sem hélt uppi himinhvelfingunni.

Question 9

Prómeþeifur

Answer 9

Títanssonur og bjó til mannfólkið úr leir.

Question 10

Pandóra

Answer 10

Stúlkan sem Seifur lét skapa til að hefna sín á mönnunum. Bar með sér box til mannanna (Pandóruboxið) og úr því boxi komu allir sjúkdómar sem hafa herjað á mannkynið.

Question 11

Epimeþeifur

Answer 11

Bróðir Prómeþeifs sem tók við Pandóru er hún kom til jarðar.

Question 12

Davkalíon og Pyrrha

Answer 12

Smíðuðu sér skip vegna yfirvofandi syndaflóðs og voru þau einu sem lifðu. Fengu það hlutverk að skapa nýtt mannkyn.

Question 13

Hellen

Answer 13

Sonur Davkalíons og Pyrrhu. Grikkir áttu að hafa verið komnir af honum.

Question 14

Díke

Answer 14

Réttlætisgyðjan sem aðstoðaði Seif við að halda lögum og reglu meðal manna.

Question 15

Amfitríta

Answer 15

Drottning Póseidons.

Question 16

Tríton

Answer 16

Sonur Póseidons og Amfitrítu og var hálfur í líki höfrungs.

Question 17

Pólýfemos

Answer 17

Kýklópi og sonur Póseidons.

Question 18

Pegasos

Answer 18

Sonur Póseidons og Medúsu. (Vængjaður) skáldfákur.

Question 19

Metis

Answer 19

Með henni átti Seifur að eignast dóttur sem yrði jafnoki hans en son sem yrði honum öflugri. Til að það gerðist ekki breytti hann Metis í flugu og át hana. Hann eignaðist þó dótturina, Aþenu.

Question 20

Arakhna

Answer 20

Konungsdóttir sem skoraði á Aþenu í keppni í vefnaði. Aþenu þótti þetta ofmetnaður og breytti henni í könguló.

Question 21

Marsýas

Answer 21

Skógarpúki sem fann flautu Aþenu og lærði að leika á hana. Hann skoraði á Apollon í flautukeppni og vann Apollon léttan sigur. Marsýas var þá fleginn lifandi.

Question 22

Letó

Answer 22

Átti tvíburasystkinin Apollon og Artemis með Seifi. Meðan Letó var ófrísk ofsótti Hera hana, en hún fékk ekki frið fyrr en hún fékk hæli á eyjunni Delos.

Question 23

Dafne

Answer 23

Dís sem Apollon felldi hug til en hún vildi ekkert með hann hafa. Hún bað Seif um hjálp og hann breytti henni í lárviðartré.

Question 24

Kassandra

Answer 24

Tróversk konungsdóttir sem Apollon felldi hug til en hún vildi hann ekki. Hann lagði þá á hana þau örlög að hún hlyti spádómsgáfu en enginn myndi trúa henni.

Question 25

Kórónis

Answer 25

Ástmær Apollons sem var honum ótrú. Hann drap hana.

Question 26

Asklepíos

Answer 26

Sonur Kórónisar og Apollons.

Question 27

Aktaion

Answer 27

Veiðimaður sem óvart sá Artemis vera að lauga sig. Þegar hún sá hann breytti hún honum í hjört og hans eigin veiðihundar rifu hann á hol.

Question 28

Níóbe

Answer 28

Þebversk drottning sem taldi sig njóta meira barnaláns en sjálf Letó þegar hún eignaðist sjö syni og sjö dætur. Undi Letó því illa og því drápu Apollon og Artemis öll börnin nema eina stúlku og einn dreng.

Question 29

Ifigenía

Answer 29

Dóttir Agamemnons og fórnaði hann henni því talið var að Artemis væri reið Agamemnoni og að þessi fórn væri nauðsynleg til að byr fengis. Sagt er að Artemis hafi skipt á Ifígeníu og hind rétt áður en hún var drepin.

Question 30

Hermafródítos

Answer 30

Sonur Afródítu og Hermesar sem var fríður unglingur. Dísin Salmacis elskaði hann og bað guðina að gera þau óaðskiljanleg. Var þeim þá steypt saman í einn líkama og var Hermafródítos upp frá því með kynfæri bæði karlmanns og konu.

Question 31

Eneas

Answer 31

Sonur Afródítu og Trójuprinsins Ankísesar. Hann var forfaðir Rómverja.

Question 32

Eros

Answer 32

Vængjaður ástarguð sem skaut örvum sínum í allar áttir. Hann var sonur Afródítu og Hermesar / Aresar / Seifs (Sögum bar ekki saman). Í kvæðum Hesíódosar er gert ráð fyrir að Eros sé frum

Question 33

Karíturnar (Þokkagyðjurnar þrjár)

Answer 33

Voru þernur Afródítu og voru ímynd kvenlegs þokka, glaðværðar og félagslyndis.

Question 34

Kore (Persefóna)

Answer 34

Dóttir Demeter. Hades rændi henni og lét hana bíta í granatepliskjarna sem hafði þær verkanir að Kore varð ástfangin af Hadesi. Undi hún sér svo illa, þegar hún kom upp í dagsljósið að samkomulag komst á um að Kore væri tvo þriðju ársins í uppheimum en þriðjung ársins í undirheimum sem drottning Hadesar og gekkst hún þá undir nafninu Persefóna.

Question 35

Plútó

Answer 35

=Hades en þá sem guð auðsins og þess sem jörðin gefur af sér.

Question 36

Sílenos

Answer 36

Vínsvelgur sem tók þátt í uppeldi Díonýsosar.

Question 37

Semele

Answer 37

Ástkona Seifs sem tók við hjarta Díónýsosar og varð þunguð af því. Hera plataði Semele til að biðja Seif um að birtast í allri sinni ólympsku tign. Birtist Seifur þá sem ógurlegur vígahnöttur og brann Semele til ösku.

Question 38

Aríaðna

Answer 38

Krítverska konungsdóttirin sem Þeseifur skildi eftir á Naxos. Þar fann Díonýsos hana og gerði að drottningu sinni.

Question 39

Karon

Answer 39

Ferjumaðurinn sem ferjaði sálir hinna dauðu yfir undirheimafljótið Styx. Hann var skapstirður og tók ferjutoll.

Question 40

Kerberos

Answer 40

Hundurinn sem gætti hliða Hadesar. Hann var ljúfur þegar fólk kom en ef það vildi fara varð hann hinn versti.

Question 41

Tantalos

Answer 41

Reyndi á alvizku guðanna og drap son sinn og bauð guðunum matreiddan líkama sonar síns. Hann var dæmdur að fara til Tartaros, og fann alltaf til þorsta og hungurs. Átti að standa í tjörn í undirheimunum með vatn upp að höku en alltaf þegar hann reyndi að teygja sig niður eftir vatnssopa þá hvarf vatnið. Héngu einnig héngu ávextir á ávaxtatré fyrir ofan höfuð hans en alltaf ef hann teygði sig upp til að ná í þá feykti vindhviða greinunum á brott.

Question 42

Sísýfos

Answer 42

Fjötraði Banaguðinn um hríð og var því dæmdur í undirheima til að ýta steini upp hæð sem rann alltaf niður aftur rétt áður en honum tókst það.

Question 43

Ixíon

Answer 43

Reyndi við Heru og þurfti að snúast endalaust á hjóli í undirheimum.

Question 44

Hinar 50 Danaásdætur (49)

Answer 44

Drápu eiginmenn sína á brúkaupsnóttinni og þurftu þær að ausa vatni endalaust í botnlaust ker.

Question 45

Orfeifur

Answer 45

Söngvari og hörpuleikari sem missti eiginkonu sína, Evridís, úr slöngubiti. Hann fór til Hadesar og bað um að fá hana aftur. Hann fékk það með því skilyrði að hún myndi elta hann upp á yfirborðið en hann mætti aldrei líta aftur fyrir sig. Hann gerði það og missti hana endanlega.

Question 46

Orfeifska

Answer 46

Trú sem byggði á hugmyndum um endurfæðingu sálarinnar og var hún kennd við Orfeif.

Question 47

Sírenur

Answer 47

Hálfar konur og hálfir fuglar. Þær sungu fyrir sæfara og leiddu þá í glötun.

Question 48

Elysíon

Answer 48

Staður sem þeir fóru á sem guðirnir höfðu velþóknun á. Seinna meir varð þetta staður sem góðar sálir fóru á.

Question 49

Helíos

Answer 49

Guð sólar og ljóss. Hann sá allt sem gerðist á bæði himni og jörð. Ók á vagni um himininn. Helst dýrkaður á eyjunni Rhódos.

Question 50

Faeþon

Answer 50

Eini sonur Helíosar sem fékk að aka vagni föður síns. Hann hafði ekki neina stjórn á ólmum fákunum og flaug of nálægt jörðu sem gerði það að verkum að það kviknaði í hæstu fjöllum, fljót gufuðu upp og Afríkumenn urðu svartir.

Question 51

Selene

Answer 51

Systir Helíosar og var mánagyðjan.

Question 52

Endymíon

Answer 52

Sveinn sem Selene elskaði heitast en hann varðveitti æsku sína og fgurð í ævarandi svefnfjötrum í helli einum.

Question 53

Eos

Answer 53

Gyðja morgunroðans, systir Helíosar og Selenar. Grikkir töldu vindana vera syni Eosar og morgundöggina tár hennar.

Question 54

Tíþónos

Answer 54

Ástmaður Eosar og hún bað Seif um eilíft líf handa honum. Hún bað ekki um eilífa æsku og hann eldist en dó ekki. Að lokum var röddin aðeins eftir.

Question 55

Ixíon

Answer 55

Sótti eftir ástum Heru og Seifur bjó til ský sem líktist Heru. Eignaðist Ixíon kentára með skýinu.

Question 56

Kentárarnir

Answer 56

Voru að hálfu í mannsmynd og hálfu hestur.

Question 57

Satýrar

Answer 57

Voru skógarpúkar og voru þeir geitfættir.

Question 58

Sílenar

Answer 58

Voru líka skógarpúkar með tagl og hestseyru. Stundum er Sílenos talinn hafa verið aðeins einn og þá feitur mjög og átti erfitt með að tolla.

Question 59

Pan

Answer 59

Hjarðmannaguð, sonur Hermesar. Hann var hálfur geithafur, með geitafætur, klaufir og horn, en að öðru leyti í mannsmynd. Hann lék á flautu (panflauta).

Question 60

Dísir

Answer 60

Þær náttúruvættir sem kvenkyns voru.

Question 61

Menntagyðjurnar níu (músur)

Answer 61

Eru taldar hafa upphaflega verið dísir en fengið svo ákveðin hlutverk. Klíó var verndari sagnritunar og Þalía gyðja gamanleiksins.

Question 62

Ekkó

Answer 62

Dís sem átti það hlutverk að beina athygli Heru frá ástarævintýrum Seifs. Hera komst að því og lagði þau álög á Ekkó að hún gæti eingöngu endurtekið síðustu orð sem mælt voru í návist hennar. Hún varð ástfangin af Narkissosi en gat ekki tjáð honum ást sína. Hún tærðist upp að lokum og varð röddin aðeins eftir, bergmálið. (Echo).

Question 63

Narkissos

Answer 63

Var refsar fyrir að hafa ekki endurgoldið ást Ekkó og varð hann ástfanginn af spegilmynd sinni. Hann drukknaði þegar hann var að horfa á spegilmynd sína í lind einni. Líkami hans steyptist í vatnið og þá spratt samnefnt blóm.

Question 64

Narkissismi

Answer 64

Hugtak sem stundum er notað um sjálfselsku eða hrifningu af eigin útliti.

Question 65

Þales (600 f.Kr.)

Answer 65

Elstur jónísku heimspekinganna og er stundum kallaður faðir heimspekinnar. Taldi grundvallarefni alls vera vatn.

Question 66

Anaximenes (6. öld f.Kr.)

Answer 66

Lærisveinn Þalesar og taldi loft vera frumefni allra hluta.

Question 67

Herakleitos

Answer 67

Þriðji jóníski náttúruspekingurinn og taldi allt vera komið af eldinum. Hann kom með þá kenningu að öll tilveran væri síbreytileg, kyrrstaða væri ekki til og allt væri stöðugt að breytast.

Question 68

Pýþagóras (6. öld f.Kr.)

Answer 68

Fæddist á eyjunni Samos en fluttist til Krótónu og hélt þar skóla. Fylgismenn hans voru kallaðir pýþagóringar og voru jafnt konur sem karlar. Pýþagóras taldi tölur og talnakerfi grunneindir alls. Stærðfræði og stjörnufræði. Þeir töldu jörðina vera hnött, líklega fyrstir manna.

Question 69

Empedókles (5. öld f.Kr.)

Answer 69

Kom með þá kenningu að frumefnin væru fjögur; loft, eldur, jörð og vatn. (höfuðvættirnar fjórar).

Question 70

Demókrítos

Answer 70

Setti fram þá frumspekikenningu að tilveran væri öll sett saman úr frumeindum. Það að útskýra allt með skírskotun til efnis, kallast efnishyggja.

Question 71

Sókrates (469-399 f.Kr.)

Answer 71

Kallaður faðir siðfræðinnar. Engin rit eru til eftir hann. Helstu heimildir eru frá Platón. Sókrates taldi að finna mætti algild sannindi og að allir menn væru í eðli sínu góðir. Hann var alla tíð fátækur. Sókrates var kærður fyrir að spilla ungum mönnum og var líflátinn 399 f.Kr.

Question 72

Díógenes (d. 325 f.Kr.)

Answer 72

Kynisti. Hann bjó í tunnu í Aþenu. Þekktastur fyrir kaldhæðnisleg tilsvör sín.

Question 73

Aristippos (f.hl. 4. aldar f.Kr.)

Answer 73

Var forvígismaður lífsnautnarstefnu sem gekk út á að lífsnautnin væri lykillinn að lífshamingju → Frá Kýrenu í Norður-Afríku → Stefna kýreninga.

Question 74

Platón (427-347 f.Kr.)

Answer 74

Lærisveinn Sókratesar. Ferðaðist til Egyptalands og Suður-Ítalíu eftir aftöku Sókratesar og sneri heim til Aþenu og stofnaði skóla. Hann var einn fyrsti framhaldsskólinn í Grikklandi og var nefndur Akademía. Frummyndakenningin var grundvallarþáttur í heimspekikenningum Platóns. Setti fram hugmynd um fyrirmyndarríki, svokallaða Útópíu.

Question 75

Aristóteles (384-322 f.Kr.)

Answer 75

Lærisveinn Platóns. Hann var kennari Alexanders mikla í Makedóníu en stofnaði svo sinn eiginn skóla í Aþenu, lykeion (lycée → menntaskóli) Hann aðhylltist heimspeki og heilbrigðrar skynsemi frekar en kenningum Platóns um frummyndaheim. Hann var fjölhæfur og lét ekkert svið ósnortið í þekkingarleit sinni. Var lýðræðissinni.