Persoonlijkheids stoornissen Flashcards
(38 cards)
Personality Theodore Millon,1981
… complex patroon van diepgewortelde psychologische kenmerken
grotendeels onbewust
niet makkelijk uitwisbaar,
die zich manifesteren in alle facetten van het functioneren…
persoonlijkheid is : categoriaal en dimensionaal want
categoriaal • psychiatrische classificatie
dimensionaal • gemeenschappelijke persoonlijkheidsstructuur waarbij we verschillen door een unieke combinatie van verschillende trekken (traits)
3-factoren model Hans Eysenck
NEUROTICISME
laag: emotioneel stabiel
hoog: emotioneel instabiel, gevoelig voor stress
EXTRAVERT OF INTRAVERT
PSYCHOTICISME > laag = vredelievend empathisch
> hoog = geringe impulscontrole agressie lage empathie
Big Five 5-factoren model - Costa & McCrae
OCEAN
Openness - openheid voor ervaringen
Conscientiousness - nauwgezetheid
Extraversion
Agreeableness - inschikkelijkheid
Neuroticism
Kwetsbaarheid big 5 model:
model beschrijft normale persoonlijkheid
scores zijn normaal verdeeld in de populatie
> > > verbanden met psychopathologie :
hoog neuroticisme - (piekeren, onzeker, angstig) - kwetsbaar voor depressie, angststoornissen
hoog consciëntieus - (georganiseerd, betrouwbaar, ambitieus, ‘lat hoog leggen’) - kwetsbaar voor depressie
Persoonlijkheid Robert Cloninger - Psychobiologische theorie
TEMPERAMENT + KARAKTER
TEMPERAMENT
basale emotionele reacties
deels erfelijk bepaald
vroeg in leven ontwikkeld
relatief stabiel
nature
KARAKTER
impliceert hogere cognitieve processen
‘nurture’ - ‘door het leven gevormd’
op volwassen leeftijd volledig ontwikkeld
volgens sommigen versteend, ‘betonhypothese’
reguleren van emoties, bereiken van langetermijndoelstellingen en waarden
ook gedeeltelijk erfelijk
7-factoren model Robert Cloninger - 4 temperament + 3 karakater
• Novelty Seeking - Prikkelzoekend
Harm Avoidance - Leedvermijdend = Tendency to respond intensely to signals of aversive stimuli, thereby learning to inhibit behavior to avoid punishment, novelty and frustrative non-reward •
Reward Dependence - Sociaalgerichtheid = tendency to respond intensely to signals of reward, and to maintain or resist extinction of behavior that has previously been associated with rewards or relief of punishment
Persistence - Volhardend = tendency to persevere despite frustration and fatigue
Klinische relevantie 7 factoren model
scores geassocieerd met specifiek probleemgedrag of psychologische stoornissen :
depressie, angst, bipolaire stoornis, OCD, gedragsstoornissen, alcohol en middelen, crimineel gedrag en antisociale persoonlijkheidsstoornis
Klinische relevantie 7 factoren model
scores geassocieerd met specifiek probleemgedrag of psychologische stoornissen :
depressie, angst, bipolaire stoornis, OCD, gedragsstoornissen, alcohol en middelen, crimineel gedrag en antisociale persoonlijkheidsstoornis
Klinische relevantie 7 factoren model
scores geassocieerd met specifiek probleemgedrag of psychologische stoornissen :
depressie, angst, bipolaire stoornis, OCD, gedragsstoornissen, alcohol en middelen, crimineel gedrag en antisociale persoonlijkheidsstoornis
Afwijkende TCI scores 7 factoren model correleren hoe?
score temperamentsdimensie… voorspelt cluster….
lage ‘sociaalgerichtheid’ & reward dependence voorspeld A zonderling
hoge ‘prikkelzoekend’ & Novelty Seeking voorspeld B dramatisch
hoge ‘leedvermijdend’ harm Avoidance voorspeld C angstig
Persoonlijkheidsstoornis DSM-5
duurzaam patroon van innerlijke ervaringen en gedragingen
die afwijken van wat binnen de cultuur van betrokkene kan verwacht worden
zichtbaar op ≥2 van de volgende terreinen
- Cognities wijze waarop men zichzelf, anderen en gebeurtenissen ervaart en interpreteert
- Affectiviteit reikwijdte, intensiteit, labiliteit en aangepastheid van emotionele reacties
- lnterpersoonlijk functioneren
- lmpulsbeheersing
VERDER:
het duurzaam patroon is ‘inflexibel en komt tot uiting in een breed scala van persoonlijke en sociale situaties’
• situationele stabiliteit
• stabiel en langdurig, en begin kan gesitueerd worden in adolescentie of vroege volwassenheid
• temporele stabiliteit • beoordeel patroon van functioneren op lange termijn
Duurzaam is niet onveranderbaar
temporele stabiliteit ?
• belangrijkste kenmerken ‘blijven’
• evolueren door ervaringen, therapie…
• beter omgaan met moeilijkheden
situationele stabiliteit ?
• context bepaalt mee het ‘denken en doen’
persoonlijkheidsstoornis egodystoon of ego syntoon?
ego-syntoon
- een natuurlijk deel van zichzelf
• geen (directe) hulpvraag
• vraag vanuit omgeving
• ander probleem depressie, middelen - zelfrapportage onbetrouwbaar
- behandelproblemen - drop-out en push-out
diagnose persoonlijkheidsstoornis:
moeilijk tijdens acute stoornis of crisis
- meermaals beoordelen
- observatie
- hetero-anamnese
- zelf-rapportage onbetrouwbaar
• ‘blinde vlek
zelf rapportage persoonlijkheidsstoornis vs heteroanamnese
N=874
• hetero-anamnese
> • partnersN=370, familieledenN=196, vriendenN=160
prevalentie Narcistische PST
informant-rapportage 11%
zelf-rapportage 4% > veel lager zelf rapportage!
A ZONDERLING
Paranoide • wantrouwen en achterdocht tegenover andere mensen, waarbij hun motieven worden geïnterpreteerd als kwaad willend - voorzichtig
- Schizoide • afstandelijkheid in sociale relaties en een beperkt scala van expressies van emoties in interpersoonlijke situaties - autonoom, onafhankelijk
- Schizotypische • sociale en interpersoonlijke deficiënties, gekenmerkt door een direct gevoeld ongemak bij en een verminderd vermogen tot het hebben van hechte relaties, en door cognitieve of perceptuele distorsies en excentriciteit in het gedrag - excentriek, origineel
PARANOIDE
wereld is gevaarlijk - mensen niet te vertrouwen
- je moet voortdurend op je hoede zijn
- hou je gevoelens en gedachten voor jezelf, ze worden toch maar tegen je gebruikt
schitzoide
liefst met rust gelaten
contact is leeg, zonder plezier of emotie, geeft geen voldoening, heeft geen betekenis
‘kouwe kikkers’, onbeholpen, formeel in sociale contacten
geen seksuele interesse
kiezen eenzame beroepen
in eigen wereld
schitzotypisch
ongewoon, apart taalgebruik
gedesorganiseerd gedrag
buitenissige gedachten en gedragingen
zonderlinge overtuigingen, magisch denken, soms betrekkingsideeën en illusoire vervalsingen
contacten voelen ongemakkelijk
B Dramatisch
- Histrionische • excessieve emotionaliteit en aandacht vragen - flair
- Antisociale • gebrek aan respect voor en schending van rechten van anderen - ‘eigen agenda’
- Narcistisch • grandiositeit (in fantasie of gedrag), behoefte aan bewondering en gebrek aan empathie - speciaal, bijzonder
- Borderline • pervasief patroon van instabiliteit van de interpersoonlijke relaties, het zelfbeeld en van affecten, en duidelijke impulsiviteit - gevoelig
THEATRALE PERSOONLIJKHEIDSSTOORNIS
Theatrale persoonlijkheidsstoornis VB:
jessica rabbit
- opvallend, kleurrijk, spontaan, sociaal, charmant
- lijkt vaak oppervlakkig en onecht
- zet charme en verleidelijkheid in om aandacht te trekken
- prettigst wanneer in middelpunt van de belangstelling >< onzeker over zichzelf, behoefte aan bevestiging
- onvermogen om tot diepe betekenisvolle relaties te komen
- relaties en emoties zijn heftig, maar oppervlakkig en voortdurend veranderend
- problemen met continuïteit, volhouden (ook op andere vlakken)