Brainscape's Knowledge GenomeTM

Browse over 1 million classes created by top students, professors, publishers, and experts.


See full index

Barnahjúkrun > Sérstaða ónæmiskerfi barna, veikindsferlið og klínísk einkenni sýkinga (ónæmisstarfsemin og veikindaferlið) > Flashcards

Sérstaða ónæmiskerfi barna, veikindsferlið og klínísk einkenni sýkinga (ónæmisstarfsemin og veikindaferlið) Flashcards

1
Q

Hvað gerir ónæmiskerfið?

A

Ver líkamann fyrir bakteríum, veirum, sveppum og framandi efnum

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Hvað eru náttúurulegar/ósærtækar varnir og hvað eru sértækar varnir?

A

Náttúrulegar/ósértækar varnir (innate immunity)
- Ytri og innri varnir
- Bregðast eins við sama hvaða sýkill á í hlut
- Bregðast hratt við

Sértækar varnir (adaptive immunity)
- Bregðast hægar við
- Mynda ákveðnar frumur eða mótefni sem eru sérhæfðar til að eyða ákveðnu framandi efni (mótefnavaka)
- B og T eitilfrumur
- Bólusetningar

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Hver eru líffæri og vefir ofnæmiskerfisins

A
  • Beinmergur
  • Hóstarkirtill (thymus)
  • Eitlar
  • Milta
  • Eitlingar (Noduli)
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Hverjar eru náttúrulegar/ósértækar ytri varnir (first line of defense) -meðfæddar

A
  • Húð og slímhimnur
  • Hár / bifhár
  • Tár, sviti og munnvatn (lysozyme)
  • Lágt pH í magasýrum og slím í leggöngum
  • Húðfita
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

Hverjar eru náttúrulegar/ósértækar innri varnir (second line indefens)

A

Taka við ef ytri varnir bresta
o Drápsfrumur (Natural killer cells)
o Átfrumur (neutrofilar/monocytar)
o Örverubælandi protein (interferon)
o Bólguviðbrögð
o Sótthiti
o CRP hækkar aðeins seinna en t.d. hvítu blóðkornin

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Hvað er öðruvísi varðandi ónæmiskerfi barna?

A
  • Húð nýbura (þynnri og gegndræpari). Þurfa lítið til að sýkjast, sýrustig húðar er basískt fyrstu vikuna, ekki þrýfa fósturfituna af barninu, fitukirtlar (sebaceous gland) húðar eru virkir fyrst eftir fæðingu síðan óvirkir til 8-10 ára og svitakirtlar ná fullum þroska við kynþroska
  • Nýburar með færri drápsfrumur
  • Thymus fer að starfa um 2ja ára aldur
  • Mótefnin að myndast frameftir aldri: Ónæmisminnni um 2-5 ára aldur
  • Ónæmiskerfið fullþroskað um og eftir kynþroskaaldur
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

Hvernig virkar þetta með mótefnin þegar við fæðumst

A
  • Við fæðumst með Ig-G frá móður og það hverfur þarna á milli 6-9 mánaða aldur og IGM er fyrsta iminuglobulin sem líkaminn fer að framleiða
  • IgA rýs hægt en börn á brjósti fá það frá móður og það veitir vernd á munnhloli, slímhúð, ritli og er mjög mikilvægt – þess vegna mælum við með brjóstamjólk
  • Nýburar hálf berskjaldaðir fyrir sýkingum þar sem þau hafa ekki þessi ónæmisviðbrögð með þssum mótefnum en aþu veikjast oft síður af veirupestum síðusu mánuði vegna mótefna sem þau fá frá móður í rauninni
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Hvaða þættir geta haft áhrif á ónæmiskerfið?

A
  • Erfðir
  • Aldur
  • Kyn
  • Næring
  • Saga um sýkingar
  • Bólusetningar
  • Umhverfið
  • Streita
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

Hver er algengasta dánarorsök barna undir 5 ára?

A

Sýkingar

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Skv WHO her vannæring undirliggjandi orsök í hversu mörgum % dauðsfalla baran yngri en 5 ára?

A

45%

Getur verið bæði orsök og afleiðing

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Ofnæmiskerfið getur bæði verið vanvirkt eða ofvirkt, hvað er átt við með því?

A

Vanvirkni
- Af völdum lyfja, sjúkdóma eða búið að fjarlægja líffæri, alvarlegur bruni

Ofvirkni
- Ofnæmi - Einstaklingar sýna óeðlilega mikla svörun.
- Frjóofnæmi, astmi, útbrot, IgE
- Sjálfsofnæmi - Þegar ónæmisfrumur ráðast gegn eigin vefjum og líffærum. Liðagigt, Lupus, reaction eftir sýkingar (tímabundið ástand).

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

Til eru 4 gerðir ofnæmisviðbragða hjá börnum, hverjar eru það?

A

Type I
- Staðbundið eða tekur til allra líkamskerfa (localized or systemic)
Type II
- Bundið við ákveðna vefi (tissue-specific)
Type III
- Sértæk ónæmiskerfisviðbrögð (immune-complex)
Type IV
- Tafið viðbragð

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Barn með ofnæmi týpa 1, hvernig eru almenn og alvarleg einkenni?

A

Almenn einkenni s.s.
- vot augu
- hvæs
- hnerri
- útbrot

Alvarleg einkenni s.s.
- Anaphylactic viðbrögð
- Einstaklingur með væg viðbrögð getur allt í einu sýnt bráð viðbrögð

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

Hversu mörg börn greinast með gigt á ári á Íslandi?

A
  • 9-12 börn greinast með gigt á ári á Íslandi
  • Hjá meira en helmingi barna sem greinast með gigtsjúkdóm hverfur sjúkdómurinn
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Hver eru helstu einkenni gigtar hjá börnum?

A

Helstu einkenni eru verkir, bólga og hiti í liðum sem leiðir af sér stífleika, skerta hreyfigetu og bólga og jafnvel skemmd í liðum.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Hver er meðferð hjá börnum með sjálfsofnæmissjúkdóma?

A

Sterar eru stór partur af meðferð þeirra

Frumuhemjandi lyf
- Metothrexat

Líftæknilyf
- Virkar ekki á alla sjúklinga en 60% gjörbreyta líðan og færni
- Hindra skemmdir og geta grætt skemmdir
- Remicade
- Kineret
- Rituximap og.fl.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

Hverjar eru aukaverkanir stera?

A

o Bæling ónæmiskerfis
o Vökvasöfnun
o Systemiskur vandi: t.d.hypokalemía, , hypereglycemia, magaóþægindi, hyperglycemia
* Alltaf að setja á Nexium eða omeprasol
o Skert athafnaþrek
o Sálfélagslegar afleiðingar
o Hafa áhrif á vöxt

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

Hvernig er hjúkrun barna með gigt?

A
  • Viðhalda hreyfifærni
  • Stuðla að jákvæðri líkamsímynd
  • Stuðla að góðir næringu
  • Meta og meðhöndla aukaverkanir lyfja
  • Meta og meðhöndla bólgur í liðum
  • Meta og meðhöndla verki (króniska)
  • Samhæfa þjónustu við barn og fjölskyldu
  • Góð samvinna við skólann
19
Q

Hvernig er hjúkrun ónæmisbældra?

A

Koma í veg fyrir almennar sýkingar
- Einangrun
- Steril vinnubrögð við meðhöndlun allra íhluta
- Örverusnautt fæði

Viðhalda raka og teygjanleika húðar

Viðhalda næringu

Fylgjast með aukverkunum sýklalyfja
- Sveppasýkingar í munni og perineal svæði
- Niðurgangur, Clostridium diff

Fræðsla til foreldra og stuðningur

20
Q

Frá hausti “hvaða ári” bjóðast bæði drengjum og stúlkum bólusetning gegn HPV með Gardasil.

A

2023

21
Q

Hvaða ár bættist hlaupabóla við bólusetningar?

A

2020

22
Q

Hverniger þáttaka í almennum bólusetningum búin að vera á Íslandi?

A

Þáttakan er búin að vera viðeigandi og hefur aukist milli ára í flestum bólusetninugum

23
Q

Til að fá hjartónæmi í bólusetningum þarf þáttakan að vera yfir hversu mörg %?

A

90%

24
Q

Ný rannsókn sýndi fjölda í % á íslandi sem hlinntir eru bólusetningum, hveru mörg % eru það?

A

97%

25
Q

Hver er helsta ástæðan afhverju fólk fór ekki með barnið sitt í bólusetningu?

A

Fólk gleymdi að panta bólusetningu

26
Q

Hvert er hlutverk hjúkrunarfræðinga í að stuðla að bólusetningum

A

Fylgja eftir bólusetningum
- SMS kerfi
- Eftirfylgnikerfi

Halda vel utanum skráningu

Fræða og upplýsa um mikilvægi og ávinning bólusetninga

Getum séð hvort barn sé bólusett eða ekki, fylgjadt með því

27
Q

Klínísk einkenni veiru- og bakteríusýkinga og smitsjúkdóma barna og hvað er algengast?

A
  • Hiti (algengast)
  • Þróttleysi
  • Slappleiki
  • Verkir
  • Minnkuð matarlist
  • Ógleði/uppköst/niðurgangur
28
Q

Hvað er hiti?

A
  • Er ekki sjúkdómur heldur oftast einkenni undirliggjandi sjúkdóms
  • Er eitt algengasta klíníska einkenni sem hjúkrunarfræðingar fylgjast með hjá börnum
  • Er eitt af varnarviðbrögðum líkamans
  • Er algeng ástæða fyrir komu barna á bráðamótöku
29
Q

Hver er algengasta ástæðan fyrir hækkuðum hita hjá börnum?

A

Veirusýkingar eru algengasta (algengari en bakteriu) ástæða hækkaðs hita hjá börnum
- Einnig bakteríusýkingar, bólgur, einhverskonar trauma og þurrkur
- Hærri hiti í veirusýkingu en bakteríusýkingu
- Hiti er samt auðveldlega hækkaður hjá börnum þurfum að taka tillit til þess

30
Q

Hvað stýrir hitanum?

A
  • Hypothalamus – hitastýrikerfi líkamans
  • Líkaminn leitast við að viðhalda þeim hita sem hypothalamus segir til um. Setur Set point sem líkaminn gerri allt til að viðhalda þeim hita
  • Við veikindi endurstillist hypothalamus
31
Q

Afhverju hækkar hitinn?

A

Þetta gerist þannig að veirur og bakteríur og aðrir vakar vekja upp ónæmisviðbragð þannig að nautrofilar og monocytar virkjast, monocytar breytast í magrofaga sem ráðast á óboðna gest. Við það fara magrofagar að framleiða pyrogen sem losnar í blóðrásina og þau eru interferon oftast fara með blóðrásinni til hypothalamus sem tryggir þá í raun framleiðslu á losun prostoglandin sem endurstillir hypothalamus. Prstaglandin segir hækka hita líkamans í 38,5 til að verjast gegn sýkingu og hitinn hækkar

32
Q

Hvað gerist svo þegar líkaminn bregst við sýkingu?

A

Sympatíska taugakerfið örvast
- Æðasamdráttur perifert -> hitatap minnkar
- Efnaskiptahraði eykst og sækir í glycogen byrgðir líkamans
- Aukinn vöðvasamdráttur og slökun -> skjálfti. Vöðvarnir brenna orku og myndar þannig hita og glycogen byrgðir í vöðvum
- Aukin súrefnisþörf -> aukin öndunartíðni
- Aukið blóðflæði -> hækkandi púls

Innkirtlakerfið örvast
- Aukin adrenalín framleiðsla hefur áhrif á: Aukinn efnaskiptahraða, vöðvatónus og hækkandi púls

33
Q

Barnið kemur fyrir sjónir sem? (þegar það er með hita)

A
  • fölt
  • Þreytulegt
  • Andar hraða
  • Hraðari púls
  • Kaldir útlimir
  • Heitt centralt
  • Er með skjálfta
34
Q

Hver er ávinningur hita?

A

Hiti flýtir fyrir ónæmisviðbrögðum líkamans (upp að 40°C)
- Hiti eykur hreyfanleika neutrophila og lymphocyta á “átaka svæðin”

Hiti dregur úr vexti baktería og afritunar veira
- Hiti minnkar járn og zinc magn í blóði. Þessi efni eru nauðsynleg fyrir vöxt bakteróa
- Hitinn drepur bakteríurnar beint eða dregur verulega úr virkni þeirra margar bakteríur hætta að virka við 38 gráðu hita
- Hitinn hægir á afritun veira

35
Q

Hver er skaðsemi hita?

A

Hitakrampar
- Lang oftast góðkynja og litlar líkur á að það verði skaði
Ef hiti um og yfir 41°C

36
Q

Hvernig er hiti í börnum öðruvísi en í fullorðnum?

A
  • Hitastýrikerfi líkamans er vanþroskað
  • Hitastig barna er sveiflóttara en hjá fullorðnum. Skýrir hversu auðveldlega barn hitar við t.d. þegar þau eru að leika eða eru bólstruð upp í föt
  • Börn fá hitakrampa: 3% barna frá 6-3ára frá hitakrampa
  • Börn eru með þrisvar sinnum hraðari efnaskipti en fullorðnir, börn framleiða hlutfallslega meiri hita en fullorðnir og börn hafa stærra líkamsyfirborð fyrir hitatap
  • Eðlilegur hiti er oftast hærri hjá börnum en hjá fullorðnum, 6 ára þegar hitastigskerfið verður full þroskað
37
Q

Fyrir hverja gráðu af hita yfir 37 þarf líkaminn hversu mikinn aukinn vökva?

A

0,42ml/kg á klst af vökva

38
Q

Hver er meðferð við hita?

A

Meðferð:
- Halda vökva að barni
- Létta á klæðnaði
- Halda hreyfingu á loftinu
- Hitalækkandi lyf eins og paracetamolum eða ibuflam

Varast ber notast við klútaböð ein og sér
- Vegna þess að lyfin hafa áhrif, þá hættir líkaminn að reyna að halda þeim hita sem hypothlaamus setur.

Rannsóknir sýna að veikindatímabilið er styttra hjá þeim sem ekki hefur verið haft áhrif á hita með því að lækka hann (Sullivan, AAP, 2011).
*
Meðferð við hita ætti að ákvarðast út frá ávinnig og skaðsemi hita, líðan barns og annarra einkenna. Sé börn 3 mánaða og yngir með ≥ 38°C ber að taka það alvarleg

39
Q

Hvað gerist þegar nýburar veikjast?

A

Nýbura sýna ekki dæmigerða ónæmissvörun: Þau sýna
- Slappleiki
- Drekka minna, æla
- Taka apneur, ödunartíðni eykst, erfiða
- Verða þvöl
- Hiti óstöðugur (hækka ekkert endilega í hita)
- Krampar
- Seinkuð háræðafylling

40
Q

HVer er meðferð við sýkingum?

A
  • Sýkla- eða sveppalyf
  • Veirulyf
  • Stoðmeðferðir þá hitalækkandi, vökvi í æð, næringarstuðningur og verkjalyf
41
Q

Hjúkrun barna með sýkingar
Hvernig metum við einkenni?

A

o Verki
o Hita
o Næringarástand
o Þurrk
o Hvernig barnið kemur fyrir

42
Q

Hjúkrun barna með sýkingar, hvað þarf að gera?

A

Takmarka útbreiðslu sýkinga
- Einangra frá öðrum
- Þvo allt sem fer á milli herbergja, hitamæli
- Handþvottur !!!!
- Fræða foreldra um mikilvægi handþvottar

43
Q

Út á hvað gengur PEWS ?

A

Þetta er svipað og NEWS
- Að taka eftir eða greina sem fyrst alvarlegar breytingar á ástandi sjúklings og bregðast við
- Við lærum að þekkja forboðeinkennin
- PEWS skal nota samhliða klínískri ákvörðun og innsæi
- PEWS er ekki ætlað til notkunar í akút

Barnahjúkrun (18 decks)

Brainscape helps you reach your goals faster, through stronger study habits.
© 2024 Bold Learning Solutions. Terms and Conditions