Toets 23/5 Flashcards
(138 cards)
1
Q
Wat zijn de kenmerken van de burgerij?
A
- zeer rijk
- industrieel
- denken liberaal
- aanhangers van het kapitalisme
2
Q
Wat is het kapitalisme?
A
een economisch systeem dat gekenmerkt wordt door het privaatbezit van de productiemiddelen, de prijsvorming op de vrije markt en door een vrije distributie van goederen, en dat als doel heeft het verwerven van zo’n groot mogelijke winst voor de ondernemer
3
Q
Wat zijn productiemiddelen?
A
alles wat bijdraagt tot het eindproduct
4
Q
Welke beroepen zitten in de middenklasse?
A
- priesters
- landbouwers met eigen grond
- kleine zelfstandigen
- ambtenaren
5
Q
Wat is de toestand van de arbeiders in de fabrieken?
A
- zeer lage lonen
- zeer lange werktijden
- vrouwen- en kinderarbeid
- slechte werkomstandigheden
6
Q
Wat zijn de gevolgen van de toestand van de arbeiders in de fabrieken?
A
- slechte woon- en leefomstandigheden
- het analfabetisme
- het alcoholisme
- hoge criminaliteit
7
Q
Wat zijn de oplossingen voor het sociale vraagstuk?
A
- het utopisch socialisme
- het marxisme
- het sociaal-katholicisme
8
Q
Wat is het utopisch socialisme?
A
Men streeft naar een wereld waar iedereen gelijk is.
9
Q
Wie zijn de vertegenwoordigers van het utopisch socialisme?
A
- Robert Owen: gemeenschapssocialisme
- Charles Fourier: landbouwgemeenschappen
- Pierre Proudhon: anarchisme
10
Q
Wat betekent gemeenschapssocialisme?
A
leven in kleine gemeenschappen waar alles gemeenschappelijk is
11
Q
Wat betekent anarchisme?
A
geen regels of wetten
12
Q
Wat is een synoniem voor het marxisme?
A
het wetenschappelijk socialisme
13
Q
Wie zijn de grondleggers van het marxisme?
A
- Karl Marx
- Friedrich Engels
14
Q
Wat is het uitgangspunt van de leer van het marxisme?
A
De mens wordt volledig bepaald door zijn sociaal milieu, en het sociaal milieu wordt volledig bepaalt door het arbeidsproces.
15
Q
Wat zou er in het verleden gebeurd zijn volgens de leer van het marxisme?
A
Ooit heeft men het privaatbezit van de productiemiddelen ingevoerd
-> 2 klassen: bezittende klasse <-> bezitloze klasse
-> klassenstrijd
16
Q
Wat zou er in het heden (+/- 1850) gebeuren volgens de leer van het marxisme?
A
- bezittende klasse wordt altijd maar kleiner en rijker
- bezitsloze klasse wordt altijd maar groter en armer
17
Q
Wat zal er in de toekomst gebeuren volgens de leer van het marxisme?
A
- wereldrevolutie -> dictatuur van het proletariaat
- kapitalisme wordt vervangen door collectivisme -> klassenloze maatschappij
18
Q
Wat waren de geschriften van het marxisme?
A
- Das Kapital
- Het Communistisch Manifest: vereenvoudiging van das Kapital
19
Q
Waarvoor pleitten de katholieken begin 19de eeuw?
A
voor liefdadigheid en paternalisme
20
Q
Wat is paternalisme?
A
de ondernemer moet een goede vader zijn voor zijn arbeiders
21
Q
Wat is het gevolg van de aanvankelijk negatieve houding van de Kerk tegenover de arbeidersbeweging (men beschouwde het als een ‘ongewettigd’ emancipatiestreven)?
A
een deel van de arbeiders keren zich af van de Kerk in de 19de eeuw
22
Q
Waarvoor pleitten de katholieken nadat een deel van de arbeiders zich heeft afgekeerd?
A
Men pleit voor het corporatisme: nauwe samenwerking tussen werkgevers en werknemers binnen dezelfde beroepssector met als voorbeeld de middeleeuwse gilden
-> geen succes, uitz: Boerenbond
23
Q
Wat gebeurde in 1891?
A
de publicatie van de encycliek Rerum Novarum door paus Leo XIII
24
Q
Wat was de inhoud van Rerum Novarum?
A
- kritiek op marxisme
- kritiek op het kapitalisme
- de oplossing
-> zie fragment
25
Wat is imperialisme?
streven naar zoveel mogelijk macht
26
Hoe zijn de Verenigde Staten ontstaan?
- 13 Britse kolonies komen in opstand en roepen de onafhankelijkheid uit (1776)
- zij vormen een federale republiek
27
Op welke manieren groeide de VS?
- in oppervlakte
- bevolking
- economie
28
Waardoor groeide de VS in oppervlakte?
- aankoop (bv. Louisiana, Alaska)
- oorlog (bv. Californië)
- verdrag (bv. met GB)
29
Waardoor was er een groei van de bevolking in de VS?
- demografische revolutie
- migratie
30
Waardoor was er een groei van de economie in de VS?
- ontdekking van goud
- ontstaan industriële revolutie
31
Wat was de oorzaak van de Burgeroorlog van de VS (1861-1865)?
de tegenstelling tussen Noord en Zuid:
- Noorden (= republikeinen): industrie, tegen slavernij, voor protectionisme, sterker centraal gezag
- Zuiden (= democraten): landbouw (plantages), voor slavernij, voor vrijhandel, zwak centraal gezag
32
Wat was de aanleiding van de Burgeroorlog in de VS?
- de verkiezing van de republikein Abraham Lincoln tot president
- 11 zuidelijke staten zonder zich af en vormen de Geconfedereerde Staten
33
Wat is een confederatie?
= losse statenbond
34
Hoe verliep de Amerikaanse Burgeroorlog?
- bloedige en moderne oorlog
- Noorden wint, maar enkele dagen na de wapenstilstand wordt Lincoln vermoord
35
Wat zijn de gevolgen van de Amerikaanse Burgeroorlog?
- de unie wordt hersteld
- gelijke rechten voor blank en zwart
MAAR:
- economisch niet ontvoogd
- segregatie
- Ku Klux Klan: WASP-ideaal (White Anglo Saxon Protestant)
36
Van waar naar waar verschuift de politieke en economische macht van de Verenigde Staten, na de Burgeroorlog?
- van het zuiden
- naar het noordoosten
37
Hoe beleefden de Verenigde Staten een grote economische expansie?
- aanleg van transcontinentale spoorwegen
Gevolg: Indianenoorlogen (Wounded Knee)
- Massaproductie in reusachtige ondernemingen (taylorisme)
38
Waarom komt de arbeidersbeweging in de VS niet echt van de grond?
- tegenkanting van de werkgevers en justitie
- voldoende werkkrachten door massa weinig veeleisende immigranten
- arbeiders vormen slechts een minderheid van de bevolking
39
Wat is de Monroe-leer?
geformuleerd door president James Monroe (aanvankelijk staan de VS negatief tegenover de Europese kolonisatie):
- Europese mogendheden worden ervoor gewaarschuwd zich niet langer met de aangelegenheden van het Amerikaanse continent bezig te houden ('Amerika aan de Amerikanen')
- in ruil zullen de VS zich afzijdig houden van de Europese politiek
40
Bespreek het Amerikaans imperialisme vanaf 1890.
- VS nemen de rol van Europese kolonisten over (Cuba, Filippijnen, Panama)
- bij uitbreken van WOI vestigen zij economisch imperialisme over Amerikaanse continent
- zij grijpen in wanneer zij hun belangen ergens bedreigend achten
41
Wat is het doel van het Russische imperialisme?
ijsvrije havens
42
Welke uitbreiding van het Russische tsarenrijk is er in het zuiden?
- naar de Indische Oceaan
- gevolg: conflict met Groot-Brittannië
43
Welke uitbreiding van het Russische tsarenrijk is er in het oosten?
- naar de Grote Oceaan
- gevolg: conflict met Japan:
Russisch-Japanse oorlog -> Rusland verliest:
het is de eerste nederlaag van een westerse staat tegen een niet-westerse staat
44
Waarom hadden de Verlichtingsideeën weinig invloed in het 19de eeuwse Rusland?
- lijfeigenschap (slavernij) bleef nog lang bestaan, waardoor boeren volledig afhankelijk waren van hun landheer
45
Waartoe leidde de grote ongelijkheid tussen de bevolkingsgroepen in Rusland?
tot opstanden (hard onderdrukt door de dictatuur van de tsaar)
46
Wat is kolonisatie?
het streven naar het verwerven van zoveel mogelijk kolonies om de eigen economische, politieke en culturele macht te vergroten
47
Wat zijn kolonies?
wingewesten gelegen buiten het eigen grondgebied
48
Waarom kolonies?
- economisch: grondstoffen + afzetgebied
- politiek: meer macht + prestige
- wetenschappelijk: ontdekkingsreizen naar binnenland
- religieus: missionering (verspreiding v. geloof)
- cultureel: blanke beschaving naar rest van wereld brengen
49
Hoe wijzigde het karakter van de kolonisatiebeweging rond 1850?
voor 1850:
- vooral specerijen, goud en zilver
- alleen de kustgebieden
- bevolking behandeld als slaven
na 1850:
- alle mogelijke landbouwproducten en grondstoffen
- heel het land
- scholing en loon voor plaatselijke bevolking
50
Hoe was de houding tegenover de gekoloniseerde volken?
- vreemde mengeling van paternalisme, racisme, medelijden en bewondering
- alle Europeanen waren ervan overtuigd dat zij superieur waren aan de niet-blanken (ook al hadden de meeste nog nooit een vreemdeling ontmoet)
- kranten en boeken sterkten hen in die overtuiging
51
Wat deed de Engelse ontdekkingsreiziger Samuel Baker?
- verkende Centraal-Afrika
- samen met zijn vrouw Florence, een Hongaarse die hij per opbod op Turkse slavenmarkt had gekocht
52
Wat was de koloniale tentoonstelling van 1897 (Tervuren, België)?
- nabootsing van Congolese dorpen, bewoond door 100 Congolezen
- Congolezen werden als attractie tentoongesteld
- 10 000 bezoekers keken vanop afstand
- ze gooiden bananen en snoep naar de Congolezen
- conservatieve krant La Gazette waarschuwde tegen contact met zwarten
- een Antwerpenaar die bloedbroeder werd met een Afrikaan zou een menseneter zijn geworden
53
Wat was de belangrijkste kolonie van Groot-Brittannië in Azië?
India:
- rijkste, grootste kolonie
- werd keizerrijk
54
Wat was de belangrijkste kolonie van Groot-Brittannië in Afrika?
Kaapkolonie:
- gekregen in Congres van Wenen
- voordien woonden er Boeren/Afrikaners
- deze trekken naar noorden van Zuid-Afrika
- stichten daar 2 kolonies: Transvaal en Oranje Vrijstaat
- Engelsen gaan in oorlog met Boeren + gebruiken concentratiekampen
- Engelsen krijgen heel Zuid-Afrika
55
Wat was de belangrijkste kolonie van Groot-Brittannië in Oceanië?
Australië:
- werd gebruikt als gevangenis
- rijke kolonie na ontdekking van goud
56
Wat was de belangrijkste kolonie van Groot-Brittannië in Amerika?
Canada:
zij krijgen het dominionstatuut: binnenlands zelfbestuur onder de Britse kroon
57
Wat was de Britse droom?
een spoorlijn van Kaïro tot de Kaap volledig over Brits grondgebied
58
Wat was het tweepartijenstelsel in de 19de eeuw in Groot-Brittannië?
conservatieven (Tories)
+
liberalen (Whigs)
59
Wat was het tweepartijenstelsel in de 20-21ste eeuw in Groot-Brittannië?
conservatieven (Tories)
+
socialisten (Labour)
60
Wat was het voordeel van een tweepartijenstelsel?
politiek zeer eenvoudig
61
Wat was het nadeel van een tweepartijenstelsel?
sommige ideeën komen niet aan bod
62
Welke religieuze vernieuwing was er in Groot-Brittannië?
- grote religieuze opleving in de 19e eeuw
- John Henry Newman bekeerde zich tot het katholicisme
- puriteinen (anglicanisme) waren streng en sober, met een strikte interpretatie van de Bijbel
63
Wie was de belangrijkste figuur uit het Victoriaanse tijdperk?
Queen Victoria
64
Het Victoriaanse tijdperk is gekenmerkt door...
nadruk op traditionele waarden, zoals:
- vaderlandsliefde
- respect voor gezag
- soberheid
- gezin
- geloof
- taboe op elke vorm van lichamelijkheid / seksualiteit
65
Hoe zag een dag in het leven van een Victoriaan eruit?
- gewekt door stokslag op raam
- in bad (met kleed aan!)
- tanden poetsen met houtskool
- heel het lichaam moet bedekt zijn + strakke corset
- kleren wassen met de hand
- vrije tijd: naar zee gaan / sporten / tuinieren
66
Hoe kwam de Congokolonie in handen van koning Leopold II?
- Brit Henry Morton Stanley verkende in opdracht van Leopold II bekken van Congorivier en nam gebied voor koning in bezit
- Leopold II krijgt op Congres van Berlijn Congo Vrijstaat toegewezen
- winsten uit rubber- en ivoorhandel werden deels gebruikt voor openbare werken in België (Brussel, Oostende, Spa)
67
Waarom kwam er steeds meer kritiek op Leopold II?
- uitbuiting en afslachting van de plaatselijke bevolking
- grote leningen aan de Belgische staat werden niet terugbetaald
- zijn aanstootgevende levenswijze
68
Wat gebeurde er in 1908 met Congo?
Congo werd verkocht aan Belgische staat (Belgisch Congo)
-> gezondheidszorg, onderwijs en infrastructuur werden er sterk uitgebouwd
69
Hoe evolueerde Japan in de 19de eeuw?
- Japan bleef middeleeuwse maatschappij tot halfweg 19de eeuw
- met richtte zich pas naar Europa met het aan de macht komen van keizer Mutsuhito
- industrie en leger werden gemoderniseerd met steun van Groot-Brittannië en Duitsland
70
Waarom wil Japan kolonies en wat doet het?
- zelf hebben ze geen grondstoffen
- komt in conflict met China en Rusland
- later met Verenigde Staten (WOII)
71
Wat is de toestand van China?
China is zwak en wordt verdeeld door Europa
72
Waarom waren Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden bij het Congres van Wenen gedwongen om te herenigen?
- buffer tegen Frankrijk
- compensatie voor Willem I
- evenwicht bewaren in Europa
73
Waar werden de praktische problemen rond de eenmaking van Noord en Zuid geregeld (bij het Congres van Wenen)?
op de Conferentie van Londen
74
Pasten Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden samen? Ja, want....
- vormen geografisch geheel
- vullen elkaar economisch aan (N: kolonies, Z: industrie)
- ze hebben gedeeltelijk eenzelfde geschiedenis
75
Pasten Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden samen? Nee, want...
- ze hebben een verschillende godsdienst
- Zuiden 23 jaar onder Franse bezetting, Noorden maar 3 jaar
- Noorden had minachting op Zuiden
76
Wat was het voorstel van de commissie op de Conferentie van Londen?
- Willem I krijgt uitvoerende + rechterlijke macht + deel van wetgevende macht
- Staten-Generaal bestaat uit twee kamers, waarvan één door koning benoemd
- ministers zijn alleen verantwoordelijk voor koning
- twee hoofdsteden: afwisselend Den Haag en Brussel
- enkele fundamentele vrijheden (bv. godsdienst)
77
Waarom had de ontevredenheid van het Zuiden bij het voorstel van de commissie geen effect?
grondwet werd zowel in Noord als in Zuid aanvaard door 'Hollandse rekenkunde' (verdraaien van cijfers)
78
Waarom was er aanvankelijk een economische crisis in de politiek van Willem I?
- verlies van kolonies
- verlies van de Franse afzetmarkt
- wegvallen van Continentale Blokkade
- enorme staatsschuld
- misoogsten als gevolg van Tambora
79
Wat is de Continentale Blokkade?
verbod op invoer van Engelse producten in Amerika
80
Welke maatregelen ondernam Willem I tegen de economische crisis?
- staatssteun aan bedrijven
- grote infrastructuur (kanaal Gent - Terneuzen)
- protectionisme
81
Wat waren de resultaten van de maatregelen die Willem I ondernam tegen de economische crisis?
vanaf 1820 een economische bloei, maar overgrote meerderheid van de zuidelijke bevolking leefde in grote armoede
82
Waarom had Willem I een vruchtbare onderwijspolitiek?
- kosteloos lager onderwijs
- lycea worden athenea
- 7 nieuwe rijksuniversiteiten (o.a. Gent)
83
Welke omstreden taalpolitiek voerde Willem I?
vernederlandsing van het VKN
84
Wat was het doel van de vernederlandsing van het VKN?
eenheid vormen
85
Waarom was bijna iedereen in het Zuiden tegen de vernederlandsing van het VKN?
- Franstalige burgerij
- clerus
- gewone volk
- Waalse bevolking
86
Wat was waren de resultaten van culturele politiek van Willem I?
- ontstaan Groot-Nederlandse beweging (olv. Jan Frans Willems)
- de taalpolitiek zorgde voor de kiemen van de latere Vlaamse beweging (de kleine groep die in het Nederlands was opgeleid, beschouwde die taal vanzelfsprekend als de cultuur- en bestuurstaal)
87
Wat was de godsdienstpolitiek van Willem I?
- wilde Kerk onder zijn macht brengen
- sloot concordaat met paus om verzet van katholieken te bedaren
- gevolg: protest van protestanten
- paste daarom concordaat niet goed toe en kreeg zo iedereen tegen zich
88
Hoe is de Belgische onafhankelijkheidsstrijd ontstaan en verlopen?
- onder invloed van Parijse Julirevolutie
- sociale opstand
- uitroeping van onafhankelijkheid
89
Wat was de houding van de grote Europese staten tov. de Belgische onafhankelijkheid?
tegen: Rusland, Pruisen, Oostenrijk
voor: Groot-Brittannië, Frankrijk
90
Wat houden de Londense Protocollen in?
- België wordt onafhankelijk en neutraal
- onschendbaarheid van grondgebied wordt gegarandeerd door GB
- zuiden moet helft van openbare schuld van VKN op zich nemen
91
Wat waren de twee fundamentele bedoelingen van de Belgische grondwet?
- het vestigen van een zo groot mogelijke vrijheid
- het vestigen van een parlementaire staat, waar alle macht toekomt aan de rijken
92
Wat is de inhoud van de Belgische grondwet?
- scheiding van de machten
- scheiding tussen Kerk en staat
93
Welke scheiding van de machten is er in de Belgische grondwet?
- wetgevende macht aan het parlement: Kamer van Volksvertegenwoordigers (+ Senaat)
- uitvoerende macht aan de regering: ministers
- rechtelijke macht aan onafhankelijke rechtbanken
94
Welke onafhankelijke rechtbanken zijn er in België?
- vredegerecht / politierechtbank
- rechtbank v. eerste aanleg
- hof v. assisen
- hof v. beroep
- hof v. Cassatie
95
Welke uitzondering is er op scheiding tussen Kerk en staat in België?
geestelijken van de erkende godsdiensten worden betaald door de overheid
96
Aan wie werd als eerste het koningschap van België aangeboden?
aan de hertog van Nemours
-> veto van Groot-Brittannië
97
Wat deed het Nationaal Congres van België in afwachting van een definitieve oplossing bij de keuze van het staatshoofd?
het Congres koos een regent:
baron Surlet de Chokier
98
Wie werd uiteindelijk de troon van België aangeboden?
Leopold van Saksen Coburg Gotha
99
Hoe maakt en stemt het parlement (Kamer) de wetten?
Wetsvoorstel (parlementslid) / wetsontwerp (minister)
-> inoverwegingneming door de Kamervoorzitter
-> bespreking en goedkeuring in een commissie
-> bespreking in de Kamer
-> stemming in de Kamer
-> ondertekening door de koning
-> publicatie in het Belgisch Staatsblad
100
Hoe evolueerde de Belgische staat?
- 1830: unitaire staat: 1 regering/parlement voor heel grondgebied
- 1995: federale staat: onderverdeling in deelstaten met elk eigen bevoegdheden
- streven naar confederale staat (losse statenbond)
101
Wat was het Unionisme?
de nauwe politieke samenwerking tussen katholieken en liberalen in de geest van het Monsterverbond
102
Waardoor ontstond de verzuiling?
spanningen tussen liberalen en katholieken namen toe
103
Wat is verzuiling?
een netwerk van verenigingen en organisaties binnen een zelfde ideologie
104
Bespreek de Belgische politiek tot de Eerste Wereldoorlog.
- het Unionisme
- de liberaal-katholieke tegenstelling leidt tot de schoolstrijd om het lager onderwijs
- de arbeidersbeweging
- ontstaan en groei van de Vlaamse beweging
105
Hoe kwam en groeide de arbeidersbeweging op?
- arbeidersverenigingen boden morele en financiële steun aan hun leden
- bij opheffing van Coalitieverbod (= wet le Chapelier) kreeg de arbeidersbeweging een uitgesproken politiek karakter
106
Bespreek het ontstaan en groei van de Vlaamse beweging.
De Vlaamse beweging ontstond na 1830, toen België onafhankelijk werd en de nieuwe staat volledig Franstalig was. Hierdoor werd Vlaanderen sociaal en economisch achtergesteld. Aanvankelijk was de Vlaamse beweging vooral cultureel gericht, met nadruk op het behoud en de promotie van de Nederlandse taal en cultuur. Vanaf 1870 kwam de taalstrijd centraal te staan, mede door de oprichting van cultuurfondsen als het Davidsfonds en Willemsfonds. Ophefmakende rechtszaken, zoals die van Coucke en Goethals, toonden het onrecht aan van de eentalige rechtspraak. In 1875 ontstond onder leiding van Albrecht Rodenbach en Hugo Verriest een Vlaamse studentenbeweging, de zogeheten blauwvoeterie. Een belangrijk keerpunt kwam in 1898 met de Gelijkheidswetten: wetten mochten voortaan ook in het Nederlands verschijnen. Dit werd gezien als een erkenning van het Nederlands als tweede officiële taal. De groeiende invloed van de Vlaamse beweging leidde tot een tegenreactie: de Waalse beweging, met als bekendste figuur Jules Destrée, die in 1912 een open brief aan koning Albert I schreef tegen de eenheid van België.
107
Wat is de Vlaamse beweging?
geheel van mensen, verenigingen en partijen die zich inzetten voor meer rechten voor de Vlamingen
108
Waarom zorgde de eeuwwisseling in 1900 voor zekerheden en grote verwachtingen?
- niemand dacht aan een mogelijke oorlog tussen westerse grootmachten
- verhoudingen in de wereld leken stabiel
- men stelde hoge verwachtingen in toekomst
- op wereldtentoonstelling van Parijs werden nieuwe uitvingen getoond die het leven comfortabeler en aangenamer zouden maken
109
Welke uitvindingen werden op de wereldtentoonstelling van Parijs getoond?
- elektriciteit
- bewegend voetpad
- auto
- bewegende beelden in kleur
110
Hoe heet de periode kort voor de Eerste Wereldoorlog?
de Belle Epoque
111
Wat zijn de oorzaken van WOI?
- verstrengeling van politieke en economische factoren
- grote staten hebben elk een reden om een grote oorlog te voeren
- veralgemening van het lager onderwijs
112
Welke politieke en economische factoren veroorzaakten de Eerste Wereldoorlog?
imperialisme:
- staatsnationalisme (Frankrijk, Duitsland)
- volksnationalisme (Balkan)
- kolonisatie (GB <-> Frankrijk/Rusland/Duitsland)
113
Wat waren redenen voor Frankrijk om een grote oorlog te voeren?
- wraak voor 1870
- natuurlijke grenzen
- Elzas en Lotharingen terug
114
Wat waren redenen voor Groot-Brittannië om een grote oorlog te voeren?
- voelt zich bedreigd door groeiende Duitse vloot
- machtsevenwicht op het vaste land
115
Wat waren redenen voor Italië om een grote oorlog te voeren?
de volledige eenmaking van hun land (Dalmatië, Istrië en Zuid-Tirol)
116
Wat waren redenen voor Duitsland om een grote oorlog te voeren?
- voelt zich bedreigd door Frankrijk en Rusland
- wil een wereldpolitiek voeren
117
Wat waren redenen voor Rusland om een grote oorlog te voeren?
wil grenzen opschuiven naar het westen en ijsvrije havens
118
Wat waren redenen voor Servië om een grote oorlog te voeren?
- wil doorgang naar de Middellandse Zee via Bosnië
- droomt van een Groot-Servië
119
Wat waren redenen voor Oostenrijk-Hongarije om een grote oorlog te voeren?
- voelt zich bedreigd door Rusland, Italië, Servië en Roemenië
- wil rust in de Balkan en dat kan alleen als zij daar de baas spelen
120
Hoe groeit de dreiging van een Eerste Wereldoorlog nog meer?
- vorming van twee machtsblokken in Europa
- grondige bewapening
- toenemende spanningen tussen de machtsblokken
- Balkanoorlogen
121
Welke twee machtsblokken vormen zich in Europa?
Driebond:
- Duitsland
- Oostenrijk-Hongarije
- Italië
Triple Entente:
- Frankrijk
- Duitsland
- Groots-Brittannië
122
Welke grondige bewapening is er voor WOI?
- invoering van nieuwe uniformen
- invoering van de algemene dienstplicht (alle 18-jarige jongens moeten soldaat worden)
123
Waardoor nemen de spanningen tussen de machtsblokken in Europa toe?
- annexatie van Bosnië door Oostenrijk-Hongarije
- Marokkocrisis (Frankrijk <-> Duitsland)
124
Wat zijn de Balkanoorlogen (1912-1913)?
oorlog tegen Ottomaanse rijk om Macedonië
125
Wat is de aanleiding tot de Eerste Wereldoorlog?
de moord op de Oostenrijkse kroonprins Frans-Ferdinand in Sarajevo door een Servisch nationalist
126
Welke kettingreactie volgt er na de moord op Frans-Ferdinand?
- Oostenrijk stelt ultimatum aan Servië
- Oostenrijk verklaart oorlog aan Servië
- Duitsland verklaart oorlog aan Rusland
- Duitsland verklaart oorlog aan Frankrijk
- Groot-Brittannië verklaart oorlog aan Duitsland
- Oostenrijk verklaart oorlog aan Rusland
127
Hoe verliep de Eerste Wereldoorlog?
- de Duitsers in het offensief
- loopgravenoorlog
- ontwikkelingen in 1917
- geallieerde overwinning
128
Wat was het oorspronkelijke plan van de Duitsers in WOI?
von Schlieffen: Duits aanvalsplan om Frankrijk te veroveren in zes weken tijd door een omsingelingsbeweging via België, daarna begint de oorlog tegen Rusland
129
Wat zijn de gebeurtenissen in het westen in 1914?
het plan von Schlieffen mislukt door de onverwachte tegenstand in Frankrijk en België: de onderwaterzetting van de IJzervlakte en de Franse tegenaanval aan de Marner
130
Welke gebeurt er in het oosten aan het begin van WOI?
een Duitse overwinning in de slag bij Tannenberg en een Oostenrijkse nederlaag in de slag bij Lemberg (Lvov)
131
Wat gebeurt er in het zuiden aan het begin van WOI?
Griekenland, GB, Servië, Roemenië
<->
Oostenrijk-Hongarije, Bulgarije, Ottomaanse Rijk
132
Hoe waren de levensomstandigheden in de loopgravenoorlog?
- kledij: dezelfde kledij, geen hygiëne
- honger: weinig eten, altijd honger
- regen, modder, koude: houten platen op modder, loopgraafvoet door water
- ongedierte: ratten, muggen, vliegen, luizen
- angst: om gedood of verminkt te worden -> shellshock
133
Hoe verliepen de militaire acties tijdens de loopgravenoorlog in WOI?
- 1915: Tweede slag om Ieper: Duits offensief; vast stramien: artillerie, infanterie(, cavalerie)
- 1916: slag bij Verdun: Duits offensief; slag bij de Somme: Engels-Frans offensief
134
Welke nieuwe wapens werden uitgevonden tijdens WOI?
- tank
- gifgas + gasmasker
- vliegtuig (voor verkenning + bombardementen): succesvolste piloot van WOI = Manfred von Richthofen
- Vlammenwerper: uitgevonden door Duitse brandweermannen
- schrapnel (artilleriegranaat gevuld met kogels die in de lucht explodeert en wijd verspreidt)
- zeemijnen en landmijnen
- Parijskanon (Duits kanon om Parijs te beschieten)
- mortier (kort loopkanon dat granaten in een hoge boog schiet)
135
Hoe kan je de verschillende soldaten in WOI onderscheiden?
- Duitse soldaten: pinhelm, later stahlhelm -> Fritz / Jerry
- Britse soldaten: platte helm -> Tommy
- Franse soldaten: bolhelm -> Poilu
- Belgische soldaten: bolhelm
136
Hoe werd de Europese oorlog een Wereldoorlog?
- GB: inschakelen van dominions
- Frankrijk: koloniale troepen om verliezen aan te vullen
- Chinese arbeiders
- Japan verklaart Duitsland de oorlog
- Gallipolli: Britse aanval op Ottomaanse Rijk met als bedoeling de doorgang naar de Zwarte Zee te veroveren
- oorlog in Afrika: verovering v.d. Duitse kolonies in Afrika
137
Welke ontwikkelingen waren er in 1917?
- oorlogsmoeheid -> muiterij
- Duitsland start onbeperkte duikbotenoorlog -> VS verklaren oorlog aan Duitsland
- 3de slag om Ieper: Engels offensief om Duitse duikboothaven in Oostende en Zeebrugge te veroveren
- November: Oktoberrevolutie in Rusland, communisten grijpen de macht olv. Lenin
138
Hoe eindigt de Eerste Wereldoorlog?
- Duits lente-offensief langs heel de frontlijn, omdat ze alle troepen v.h. oosten n.h. westen kunnen brengen
- Geallieerd slotoffensief: overal worden Duitsers geleidelijk aan teruggedreven
- In Duitsland braken overal opstanden uit, keizer werd afgezet en vluchtte naar Nederland
- Wapenstilstand op 11 november 1918 in Compiègne in treinwagon
