Uned 2.1.3.b

Question 1

Beth yw ffactorau risg o ran iechyd, llesiant a gwydnwch

Answer 1

• Ymwnued a risg neu debygrwydd unigolyn o cael glefyd
• Clefyd y galon a chlefyd cronig yr afu yw enghraifft

Question 2

Beth yw glefydau sy’n cyfyngu ar fywyd

Answer 2

• Nad yw’n bosib gwella’n llwyr ohonyn nhw.
• Gall cael llawdriniaeth, cymryd meddyginiaeth, neu newid ffordd o fyw lleihau y symptomau ond nid yw bosib cael gwared o’r clefyd

Question 3

Beth yw marw’n gynamserol

Answer 3

Ganddyn nhw rychwant oes byrrach, o’i gymharu a’r hyn y byddai wedi bod heb clefyd

Question 4

Beth yw clefydau?

Answer 4

Mae rhestr o ffactorau risg sy’n gysylltiedig ar nhw

Question 5

Beth yw dewisiadau ffordd o fyw?

Answer 5

Enw ar dewisiadau sydd yn effeithio eich fordd o fyw

Question 6

Term dewisiadau ffordd o fyw

Answer 6

Rhaid ystyried anghydraddoldebau mewn iechyd a llesiant sy’n gallu cyfyngu ar allu pobl i ddewis

Question 7

Beth yw ffactorau risg addasadwy?

Answer 7

Bod gan unigolyn y gallu gweithredu i’w atal neu i’w rheoli

Question 8

Beth yw gordewdra?

Answer 8

Fesur indecs mas y corff uchel yn dangos bod person yn pwyso mwy na phwysau iach mewn perthynas a’i daldra

Question 9

Beth yw risgiau cysylltiedig efo gordewdra?

Answer 9

• Iselder a huna barch isel
• Pwysedd gwaed uchel
• Colestrol uchel
• Diabetes Math 2
• Clefyd y galon
• Canser y fron a chanser y coluddyn
• Stroc
• Osteoarthritis

Question 10

Beth yw effeithiau posibl ar fywyd pob dydd efo gordewdra?

Answer 10

• Mynd yn fyr eich anadl yn hawdd
• Chwysu mwy
• Poen yn y cymalau a’r cefn
• Teimlo’n flinedig
• Cael anhawster bod yn weithgar yn gorfforol

Question 11

Beth yw llai o symudedd?

Answer 11

Llai o allu i symud o gwmpas yn rhwydd. Lleihau gallu person i wneud tasgau pob sydd

Question 12

Beth yw risgiau cysylltiedig efo llai o symudedd?

Answer 12

• Iechyd meddwl gwael
• Unigrwydd ac ynysigrwydd
• Clefyd cardiofasgwlar
• Stroc
• Arthritis
• Osteoporosis
• Cwympo
• Toresgyrn
• Canser

Question 13

Beth yw effeithiau posibl ar fywyd pob dydd efo llai o symudedd?

Answer 13

• Magu pwysau, neu gollir chwant bwyd a colli pwysau
• Hylif yn ymgasglu yn y traed a’r coesau
• Rhwymedd
• Croen sensitif fel briwiau
• Doluriau gwasgu
• Colli cryfder y cyhyrau
• Blino’n haws

Question 14

Beth yw unigrwydd ac ynysigrwydd cymdeithasol?

Answer 14

Teimlo wedi eich datgysylltu neu ar wahan neu bod ar wahan oddi wrth rwydweithiau cymdeithasol a chymunedol

Question 15

Beth yw risgiau cysylltiedig efo unigrwydd ac ynysigrwydd cymdeithasol?

Answer 15

• Lleisant corfforol, meddyliol a cymdeithasol gwael
• Diffyg gweithgarwch corfforol
• Iechyd meddwl gwael
• Clefyd y galon
• Pwysedd gwaed uchel
• Stroc
• Dementia

Question 16

Beth yw effeithiau posibl ar fywyd pob dydd efo unigrwydd ac ynysigrwydd cymdeithasol?

Answer 16

• Diffyg cysylltiadau cymdeithasol a deallusol
• Diffyg ymarfer corff
• Bwyta gormod nru dim digon
• Ysmygu
  -Yfed mwy o alcohol na’r canllawiau argymelledig
• Methu a gofalu am hylendid personol

Question 17

Beth yw camddefnyddio alcohol a sylweddau?

Answer 17

Camdefnyddio unrhyw sylweddau sy’n newid y meddwl ac sy’n cael effaith negyddol ar iechyd, llesiant ac ar gyfrifoldebau

Question 18

Beth yw risgiau cysylltiedig efo camddefnyddio alcohol a sylweddau?

Answer 18

• Pancreatitis
• Canserau
• Clefyd yr afu/iau
• HIV ac AIDS
• Hepatitis

Question 19

Beth yw effeithiau posibl ar fywyd pob dydd efo camddefnyddio alcohol a sylweddau?

Answer 19

• Cyfog
• Pen tost/cur y pen
• Bod yn fwy hyderus sy’n arwain a ymddygiad dy’n peri risg, damweiniau, cwympo a gwrthdaro
• Dadhydradiad
• Cyfradd curiad y galon uchel
• Pwysedd gwaed uchel
• Methu ag astudio neu fynd i weitho
  -Patrymau cysgu gwael
  -Brechau ar y croen

Question 20

Beth yw clefydau heintus?

Answer 20

Achosi gan ffactorau fel bacteria a firysau sy’n gallu lledaenu o’r naill berson i’r llall

Question 21

Beth yw risgiau cysylltiedig efo clefydau heintus?

Answer 21

• Pertussis: Effeithio ar yr ysgyfaint ac anadlu, achosi niwmonia, anawsterau anadlu a ffitiau sy’n gallu bod yn farworol i fabanod
• Polio: Ymosod ar nefrau yn yr asgwrn cefn a gwaelod yr ymennydd.

Question 22

Beth yw effeithiau posibl ar fywyd pob dydd efo clefydau heintus?

Answer 22

• Afiechyd
• Cael trafferth anadlu
• Rhedlif o’r trwn
• Twymyn
• Teimlo’n oer
• Blinder
• Tisian
• Chwydu
• Poen yn y cymalau
• Colli chwant bwyd

Question 23

Beth yw ysmygu?

Answer 23

Mewnanadlu tybaco

Question 24

Beth yw risgiau cysylltiedig efo ysmygu?

Answer 24

• Canserau
• Clefyd cardiofasgwlar
• Clefyd fasgwlar perifferol
• Clefyd rhwystrol cronig i’r ysgyfaint
• Niwmonia

Question 25

Beth yw effeithiau posibl ar fywyd pob dydd efo ysmygu?

Answer 25

- Y croen heneiddio'n gynamserol - Pesychu - Anawsterau anadlu - Dillad, gwallt a'r anadl yn drewi o fwg sigarets - Danedd wedi'u staenio - Ffrwythlondeb is

Question 26

Beth yw rhyw anniogel?

Answer 26

Cael rhyw gyda pherson arall heb defnyddio dull atal cenhedllu neu gondom

Question 27

Beth yw risgiau cysylltiedig efo rhyw anniogel?

Answer 27

- Beichiogrwydd heb ei gynllunio - Heintiau cysylltiad (STI) - HIV ac AIDS

Question 28

Beth yw effeithiau posibl ar fywyd pob dydd efo rhyw anniogel?

Answer 28

- Anghysur neu boen yn ardal yr organau cenhedu - Poen wrth basio wrin - Lympiau neu dyfiant ar y croen - Brechau - Poethelli - Doluriau

Question 29

Beth yw ffactorau risg anaddasadwy?

Answer 29

Risgiau yno a does dim modd gwnued dim amdanyn nhw

Question 30

Beth yw mwy o risg o glefyd y galon?

Answer 30

Clefyd coronaidd y galon yw pan fydd sylweddau brasterog sydd wedi cronni yn y rhwydweliau coronaidd yn atal neu'n rhwystro cylfenwad gwaed y galon

Question 31

Beth yw risgiau cysylltiedig efo mwy o risg o glefyd y galon?

Answer 31

- Pwysedd gwaed uchel - Colestrol uchel - Gordewdra - Diffyg gweithgarwch corfforol - Deiet gwael - Diabetes math 2

Question 32

Beth yw effeithiau posibl ar fywyd pob dydd efo mwy o risg o glefyd y galon?

Answer 32

- Gallu effeithio ar allu i yrru car, mynd i waith ac mynd ar wyliau

Question 33

Beth yw colestrol uchel?

Answer 33

Gormod o sylwedd brasterog o'r enw colestrol yn y waed. Angen colestrol i helpu'r corff i weithio

Question 34

Beth yw risgiau cysylltiedig efo colestrol uchel?

Answer 34

- Culhau rhydwelia - Clefyd cardiofasgwilar -Tolchenni gwaed -Stroc - Angina

Question 35

Beth yw effeithiau posibl ar fywyd pob dydd efo colestrol uchel?

Answer 35

- Gallu byw a cholestrol uchel heb fod yn ymwybodol - Pwysedd gwaed uchel - Gordewdra - Diffyg gweithgarwch corfforol

Question 36

Beth yw pwysedd gwaed uchel?

Answer 36

Pwysedd gwaed person yn uwch na'r lefel argymelledig

Question 37

Beth yw risgiau cysylltiedig efo pwysedd gwaed uchel?

Answer 37

- Clefyd cardiofasgiwlar - Stroc - Anewrysm - Dementia fasgiwlar

Question 38

Beth yw effeithiau posibl ar fywyd pob dydd efo pwysedd gwaed uchel?

Answer 38

- Ddim yn wybod ond yn cyd fyw a cyflyrau eraill fel gordewdra a diffyg gweithgarwch corfforol - Addasu ffordd o fyw ac cymryd meddyginiaeth a mynd i apwyntiadau rheolaidd

Question 39

Beth yw diabetes math 2?

Answer 39

Corff yn methu metaboleiddio glwcos. Canlyniad hyn yw lefelau uchel o glwcos yn y waed, gallu wneud niwed i organau'r corff dros gyfnod o amser

Question 40

Beth yw risgiau cysylltiedig efo diabetes math 2?

Answer 40

- Problemau iechyd meddwl - Clefyd cardiofasgiwlar - Stroc - Clefyd y llygaid - Niwed i'r nerfau sy'n cynyddu'r risg o orfod torri rhan o'r corff i ffwrdd

Question 41

Beth yw effeithiau posibl ar fywyd pob dydd efo diabetes math 2?

Answer 41

- Gorfod pasio wrin yn fwy aml, teimlo'n sylchedig, colli pwysau, golwg aneglur, briwiau neu glwyfau sydd ddim yn wella - Rhaid addasu fordd o fyw ac efallai cymryd meddyginiaeth a mynd i apwyntiadau rheolaidd