Week 5 Flashcards
Wat is het verschil tussen wenselijkheidsvragen en zorgvuldigheidsvragen?
Wenselijkheidsvragen: principiële vragen over wenselijkheid van een nieuwe technologie
Zorgvuldigheidsvragen: onder welke zorgvuldigheidsvoorwaarden kan (IVF) verantwoord worden toegepast?
Wat zijn de kenmerken van zorgvuldheidsvraagstukken?
▪ Op maatschappelijk niveau is sprake van een redelijke consensus over de aanvaardbaarheid van een specifiek ethisch vraagstuk
▪ Vaak vervat in wetten en richtlijnen
▪ Concrete ethische vragen gaan over het zorgvuldig gebruik van een bepaalde technologie
▪ Onder welke voorwaarden is een technologie moreel aanvaardbaar?
Wat zijn de kenmerken van wenselijkheidsvraagstukken?
▪ Op maatschappelijk niveau is geen sprake van een redelijke consensus over de aanvaardbaarheid van een specifiek ethisch vraagstuk
▪ Wetten en richtlijnen ontbreken
▪ Concrete ethische vragen gaan over de wenselijkheid van een bepaalde technologie
▪ Willen we deze technologie wel? Onder welke voorwaarden?
Welke waarden en principes zijn relevant bij de vraag of een IVF-behandeling uitgevoerd moet worden?
Reproductieve autonomie/ voortplantingsvrijheid: de vrijheid van mensen om zelf te beslissen of ze kinderen willen en zo ja, hoe, wanneer, met wie en onder welke omstandigheden
Welzijn wensouders: geen schade toebrengen aan de wensmoeder (principe van niet-schaden)
Welzijn toekomstige kind: is de arts ook verantwoordelijk voor het welzijn/ voorkomen van schade aan het toekomstige kind? (principe van weldoen)
Richtlijn NVOG: arts niet alleen medische expert maar heeft dubbele verantwoordelijkheid voor hulpvrager én welzijn toekomstig kind want de arts draagt, causaal en intentioneel, bij aan tot stand brengen kind
Wat zijn mogelijke standaarden voor IVF?
- minimale welzijn standaard: geen medische hulp als het kind tot een bestaan wordt gebracht dat niet ‘levenswaardig’ is
- maximale welzijn standaard: je mag niet willens en wetens een kind op de wereld brengen in minder dan ideale omstandigheden
- groot risico op ernstige schade / redelijke welzijn standaard: medische hulp bij voortplanting is aanvaardbaar als het toekomstige kind een redelijke kans heeft op een leven met een redelijke levenskwaliteit (toegepast!!)
Wat is de preimplantatie genetische test (PGT) bij IVF?
Toegepast bij paren die een sterk verhoogd risico hebben op het krijgen van een kind met een ernstige genetische aandoening of een hoog risico op verlies van de zwangerschap wegens een chromosomale afwijking (sinds 1990)
Wat is het beleid voor PGT in Nl?
PGT alleen voor hoog risico op ernstige ziekten (zelfde beleid als bij prenatale diagnositek)
Hoe worden nieuwe categorieen van aandoeningen voor PGT beoordeeld?
Door de Landelijke Indicatiecommissoe PGT obv de volgende criteria:
* ernst van de ziekte: hoog risico op een ernstige aandoening
* behandelingsmogelijkheden (effectiviteit + belasting): mogelijkheden tot preventie of een curatieve behandeling biedt geen reëel of aanvaardbaar perspectief
Wat is het doel van preconceptionele dragerschapsscreening?
Niet om geboortes van kinderen met een ernstige ziekte te voorkomen, maar om wensouders in staat te stellen geïnformeerde keuzes rond de voortplanting te maken.
Wat zijn de voordelen van preconceptionele dragerschapsscreening?
▪ meer dragerparen kunnen over hun verhoogde risico worden geïnformeerd
▪ omdat de screening al voor de zwangerschap plaatsvindt, zijn er meer reproductieve handelingsopties voor wensouders
▪ met preconceptionele dragerschapsscreening kan een verhoogd risico worden aangetoond op ernstige erfelijke aandoeningen die met het huidige prenatale screeningsaanbod niet kunnen worden gevonden
Wat zijn de nadelen van preconceptionele dragerschapsscreening?
▪ het risico op de terugkoppeling van dragerschap van aandoeningen die niet ernstig zijn of waarvan het klinisch beloop onzeker is
▪ dat wensouderparen voor moeilijke beslissingen kunnen komen te staan
▪ zorgen over druk op wensouders om deel te nemen
▪ minder acceptatie van mensen met een ernstige erfelijke aandoening
▪ medicalisering van de kinderwens
Wat zijn de criteria voor een ethisch kader rondom preconceptionele dragerschapsscreening?
▪ Het moet gaan om een belangrijk gezondheidsprobleem.
▪ De screening moet zinvolle uitkomsten hebben in verband met het probleem waarop het onderzoek gericht is (gezondheidswinst of handelingsopties).
▪ Er moet een betrouwbare en valide screeningsmethode voorhanden zijn met een gewaarborgde kwaliteit.
▪ Deelname aan screening moet gebaseerd zijn op geïnformeerde, vrijwillige keuze.
▪ De screening moet rechtvaardig zijn (hieronder vallen toegankelijkheid en doelmatigheid).
Ethisch kader bij medische hulp bij voortplanting
- respect voor de reproductieve autonomie /voortplantingsvrijheid
- principes van geen schade toebrengen (handen af)
- principe van weldoen (actief schade voorkomen of welzijn bevorderen) ook van het toekomstige kind!
- principe van rechtvaardigheid
Ethisch kader bij screening
- belangrijk gezondheidsprobleem
- principe van espect voor de autonomie
- principes van geen schade toebrengen en weldoen
- principe van rechtvaardigheid
Welke soorten heterozygotie zijn er?
Compound heterozygoot: op elk van beide allelen van een gen een verschillende mutatie
Dubbel heterozygoot: heterozygoot op 2 loci
Hemizygoot: maar 1 allel aanwezig
Welke vormen van Duchenne zijn er?
Twee klinische vormen:
* Duchenne Muscular Dystrophy (DMD)
* Becker Muscular Dystrophy (BMD)
Wat zijn de klinische symptomen van Duchenne?
Manifesteert zich bij jongens tussen 18 maanden tot 4e levensjaar
Laat lopen
Moeilijkheden bij het opstaan van de grond
Vaak vallen
Moeilijkheden bij het beklimmen van trappen door spierzwakte
Pseudo-hypertrofie van de kuitspieren (opzwellen spierweefsel)
Wat zijn ernstige complicaties van Duchenne?
Orthopedische vervormingen door verkorting van pezen & spieren
Verlamming ademhalingsspieren (permanente beademing op de leeftijd van 20-25 jaar)
Hartstilstand (cardiomyopathie)
Mentale retardatie (30-50%)
Levensverwachting 30 jaar
Reden overlijden: niet te behandelen of niet tijdig onderkende hartproblemen of longinfecties
Hoe erft Duchenne over?
X-linked recessief:
67% moeder draagster: dochters 50% draagsters, zonen 50% aangedaan
33% nieuwe mutatie / de novo
14% kiemcelmozaïcisme (germline mosaicism)
Wat is X-inactivatie/ lyonisatie?
PER CEL heeft de vrouw ook maar één X-chromosoom actief, de andere wordt geïnactiveerd en vormt een zogenaamde Barr body. Vindt plaats in het blastocyst stadium, alle dochtercellen in de cellijnen van die cellen hebben dezelfde X-inactivatie
Hoe wordt X-inactivatie gereguleerd?
In het X-inactivatie centrum (XIC) ligt het XIST gen Xq13-> produceert een 15 kb RNA
dit RNA vormt een soort inactiverende coating
dit RNA is noodzakelijk voor de initiatie van de inactivatie, niet voor het in stand houden
Wat zijn de pseudoautosomale regio’s?
Aan de uiteinden van het X-chromosoom zit een regio die wel actief blijft na inactivatie, komen overeen met tippen Y chromosoom. Crossing over mogelijk
Hoe werkt X-inactivatie bij meervoudige X aneuploidie?
Alle overtollige Xen worden geïnactiveerd, meerdere Barr bodies
Xpter is altijd actief
* monosoom (haploïnsufficient) in Turner females 45,X of 46,X,del(Yp)
* disoom + Y in XXY-> verklaart mogelijk het fenotype
* trisoom in XXX-> verklaart mogelijk het fenotype
Wat zijn de kenmerken van X-inactivatie?
Random in de blastocyst (mozaïek)
Dochtercellen hetzelfde activiteitenpatroon
Gecondenseerd X-chromosoom (Barr body): geen transcriptie, late replicatie
Xpter is altijd actief
In de meiose zijn beide X-chromosomen actief