ZAMKNIĘCIE: STAROŻYTNY POGLĄD NA ŚWIAT Flashcards
(3 cards)
Starożytność, ściślej: Grecja sama, wytworzyła olbrzymi zasób najróżnorodniejszych koncepcji
filozoficznych:
filozofię systematyczną i krytyczną, dogmatyczną i sceptyczną, dualistyczny i
monistyczny pogląd na świat, idealizm i realizm, wariabilizm i inwariabilizm, teizm, ateizm i panteizm,
logikę pojęć i logikę zdań, w filozofii przyrody mechanizm
i dynamizm, w teorii poznania empiryzm i aprioryzm, sensualizm i racjonalizm, w etyce moralizm i
hedonizm. A ostatni okres, gdy kultura grecka złączyła się z rzymską z jednej, a z wschodnią z drugiej
strony, nauczył (pod wpływem Rzymu) traktować filozofię z punktu widzenia potrzeb życiowych oraz
(pod wpływem Wschodu) rozwinął mistykę, teocentryczną metafizykę, ekstatyczną teorię poznania,
transcendentną etykę.
Koncepcje stworzone przez starożytność zostały już na zawsze typami i wzorami dla następnych epok.
Wieki średnie posługiwały się stale starożytnymi ideami, a wieki nowe zaczęły się od powrotu do idei
starożytnych. Jednakże późniejsze epoki nie były li tylko naśladowaniem Greków. Bo też Grecy nie
wyczerpali filozoficznych możliwości. Umysłowość starożytnych miała swoistą postawę i poza
wykreślone przez nią granice nie wyszła.
postawa starożytnych
Postawa ta była najpierw obiektywistyczna. Myśl starożytnych była zwrócona ku rzeczom zewnętrznym,
przeżycia wewnętrzne były dla niej objawem wtórnym, odbiciem rzeczy zewnętrznych. Mimo analizy
epistemologiczne starożytna filozofia poza ten obiektywizm nie wyszła.
Po wtóre, postawa starożytnych była intelektualistyczna. We wszystkich dziedzinach życia i kultury
osnową dla nich była myśl, wola zaś i uczucie były zawsze niesamodzielnymi funkcjami, wtórnymi
wobec intelektu i od intelektu niższymi.
Po trzecie, była uniwersalistyczna. W oczach starożytnych jednostka była od ogółu zależna i od ogółu
mniej cenna. Dotyczyło to zarówno rzeczy jak ludzi, zarówno bytu jak poznania. Prawda ogólna dla
starożytnych była doskonalsza od jednostkowej. Po czwarte, była to postawa finitystyczna. Starożytni pojmowali świat jako skończony; nieliczni tylko
myśliciele stanowili wyjątek. Co więcej, starożytni mieli skończoność za doskonalszą od
nieskończoności; nieskończoność była dla nich równoznaczna z nie-określonością i chaosem. Od tego
przekonania nie odstępował bodaj żaden rodowity Grek, i ci, co wypowiadali się za nieskończonością
przyrody, mieli to za jej niedoskonałość. Nie istniał więc dla Greków dualizm świata skończonego i
nieskończonego. Cele życiowe, jakie stawiała ich etyka, były skończone i osiągalne. Poznanie było
procesem skończonym i założeniem dochodzenia prawdy było, że w nieskończoność rozumować
niepodobna.
Te cztery właściwości były źródłem starożytnego poglądu na świat. Jeśli nawet zdarzały się odchylenia
od zasadniczej postawy, to były zbyt słabe, by wytworzyć pogląd na świat innego typu. Wprawdzie
zetknięcie się z poglądami Wschodu, jakie dokonało się pod koniec starożytności, zachwiało tradycyjną
postawą myśli greckiej, ale i ono nie zdołało jej przezwyciężyć. Zmiany postawy dokonali dopiero
myśliciele chrześcijańscy. Choć w niezmiernej ilości spraw korzystali z helleńskiej filozofii, ale -
przezwyciężyli obiektywizm, intelektualizm, uniwersalizm, finityzm starożytny. Toteż pojawienie się
chrześcijaństwa, będące bez znaczenia dla rozwoju nauk szczegółowych, w dziejach filozofii było datą
przełomową.
