11-IJzerBloed Crisis Rede Flashcards
De cultureel en intellectueel klimaat in decennia voor WO I worden door Burrows beschreven als een ‘crisis van de rede’. Wat bedoelt hij?
De rationeel handelende en autonome mens (centraal in lib opvattingen midden 19eS) komt onder druk te staan.
Opkomst nieuwe filosofische en wetensch inzichten loop 19eS en fin de siecle.
- Verwerping rationalistisch mensbeeld (Schopenhauer, Nietzsche, Bergson, Freud): mens wordt bepaald door ontembare driften.
- Nietzsche: Mens wil van nature overleven ten koste van anderen (macht). Scheppen en daden stellen vergt mate van vergeten van historisch bewustzijn. Bekritiseerde deemoed en conformisme van chr traditie en burgerl moraal.
==> Kracht, jeugd, energie, mannelijkheid en strijdvaardigheid gewaardeerd en verheerlijkt. Romantiek keert terug (emoties en kracht van scheppende individu).
p385
Welke invloed had Darwin’s ‘On the Origin of Species’ op de sociaal-wetensch beeldvorming van menselijke samenlevingen?
Men beschouwde natuurwetenschappelijke theorieen als waar.
- Sociaal wetenschappers (Spencer, Kidd, Vacher de Lapouge en Ammon) nemen begrippen en inzichten over en passen deze toe op mens en maatschappij. Introduceerden concept van soc en mensel evolutie.
- Is vruchtbare voedingsbodem voor rassenleer en eugenetica (= soc-darw theorievorming) (Haeckel).
p387
Hoe zien sociaaldarwinisten de menselijke evolutie? Welke groeperingen maakten gebruik van deze opvattingen?
Menselijke evolutie (vgl natuurlijke historie) is een continue strijd tussen organismen en groepen waarbij de sterksten (beter aanpassen) overleefden en bloeiden, terwijl zwaksten ten onder gingen.
Schept sfeer van permanente crisis, waarbij enige scenario’s zijn:
- overleven/bloei
- verval/afsterven.
==> draagt bij aan versterken spanningen tussen Eur mogendheden en binnenl spanningen (klassenstrijd ook strijd om bestaan).
Groeperingen (alle pol richtingen!):
- voor-/tegenstanders vrijhandel/laissez-faire
- staatsingrijpen noodzakelijk vs tegenstanders hiervan
- imperialisten vs tegenstanders hiervan
- anarchisten
- feministen
- vredesbeweging
Tegen soc-darw: conservatieve katholieken.
p388
Het begrip degeneratie raakt rond 1900 in zwang, zowel mbt soort/individu als mbt naties. Beschrijf.
Terugval van soort/indiv/natie naar minder ontwikkelde/minder complexe toestand.
- zieken en mentaal zwakkeren zouden natuurlijke selectie ondermijnen –> stagnatie evolutieproces
- relatie degeneratie-ziekte (waanzin, alcoholisme, geslachtsziekten, misdaad. Stad is bron degeneratie/ziekten)
- geobsedeerd door angst algehele degeneratie natie –> aandacht voor mentale en fys gezondheid nat bevolking (mn Fr Derde Rijk - hygiene, volksgezondheid, sportbeoefening); nationale revitalisatie.
p389
Hoe grijpen raciale noties en die mbt de strijd om het bestaan in elkaar?
- Opkomst van pseudowetenschappelijke theorieen.
- Meer aandacht voor raciale determinatie (va jaren 60).
- Minder aandacht in geloof dat volkeren zich ontwikkelen door soc-ec verbetering.
- Verweven raken van raciale superioriteit en strijd om bestaan (Gobineau: ras is bepalend voor ontwikk (= ondergang zowel als opkomst) beschavingen; wedijver sterke/zwakke rassen ipv klassenstrijd. Vreesde opkomst massa ten koste van aristocratie. Vriend Wagner 1876).
- Verval kan worden gekeerd door raszuiverheid (Chamberlain = genaturaliseerde Duitser) –> standaardwerk raciaal antisemitisme in Dtsl.1899.
p391
Werd het raciale denken alleen door radicale nationalisten en antisemieten uitgedragen voor WO I?
Nee, ook door li en re intellectuelen. Allen bang voor aantasting nationale en raciale zuiverheid, want strijd om het bestaan in het geding.
OOK:
Intellectuele tegenstanders, steefden naar universele gelijkheid.
1911 eerste Universal Races Congress
p392
Wat is nieuw nationalisme / radicaal nationalisme / voelkisch nationalisme?
Gevolg van het idee van continue strijd om bestaan en raciale/nationale degeneratie.
O’rijk/Hong, Dtsl, Fr.
Ontwikkelde zich naast en in oppositie met off staatsnationalisme.
Staatsnationalisme: open en inclusief (reli, pol, soc) Nieuw nationalisme (findesiecle Fr en ander Eur landen): strikt etnische definitie van natie; uitsluiting groepen. Ook: antiparlementair, populistisch, tegen pol establishment.
Vb: Barres (Fr)
- Hoopte dat door esthetisch non-conformisme het opportunistische, materialistische en corrupte regime van Derde Rep aan de kaak te stellen. La Culte de Moi (moi = nationale collectief)
- Bekering tot rechts nationalisme: crises Derde Rep in jaren 80/90 (Boulanger/Dreyfuss). Deelde Boulanger’s kritiek op gematigde en pacifistische buitenl pol, te weinig toeleggen op revanche en deelde antiparlementarisme.
- Begin jaren 90: verenigen van socialisme en nationalisme: econ protectionisme, weren immigranten –> hoopte op bredere basis verzet parl bestel. Antisemitisme neemt belangrijker plaats in zijn denken in.
- Na 1900: nationale denken verandert richting historisch en conservatief. Fransen moesten zich laten leiden door stem van de aarde en de doden. Staat tegenover decadente moderne samenleving die vervreemd is van haar verleden. Cultus verloren Elzas-Loth steeds belangrijker (grenslanden kern van Fr natie, van Latijns-Fr beschaving). Cruciaal middel van Barres om Fr natie te wekken en revitaliseren.
p394
Hoe verschilden Barres en Maurras (voorman Fr re nationalisme) van visie?
- M ijverde voor herstel vooraanstaande positie kath kerk en terugkeer monarchie, heroprichting adel en federalisering staat. ==> in antiverlichte, antirevolutionaire traditie vroege 19eS
- B streefde naar verzoening van Fr van de revolutie en Fr van de contrarevolutie. Bestreed na Dreyfuss (genationaliseerde/gerevitaliseerde) republikeinse staatsvorm niet meer.
p396
Barres’ nationalisme kwam niet voort uit bestaande rechtse Fr traditie uit kath contrarevolutie. Waar liggen de wortels voor het nieuwe fenomeen van Barres’ nationalisme?
- Fr traditionele conservatisme
- li revolutionair nationalisme van prominente intellectuelen (Michelet, Taine, Renan).
p396
De overeenkomst tussen het Dts en Fr radicale nationalisme is dat het eerder voortkwam uit een zorg over de zwakte van de nat identiteit dan een rotsvast vertrouwen in de nat superioriteit. Wat waren de grote verschillen?
Fr:
- sterk beinvloed door revanchegedachte
- cultus van verloren provincies Elzas en Lotharingen
Dts:
- Dtse eenwording is onvoltooid
- nationalistische organisaties (hadden onafhankelijke positie; vaak werd gedacht dat het instrumenten van de pol elite waren om aandacht van interne spanningen af te leiden waren)
p396
Verklaar de opkomst van de radicaalnat organisaties en wat zij stimuleerden.
Aftreden Bismarck (had monopolie nationale symbolen) 1890: - rad nationalisten konden nu kritiek leveren op overheidsbeleid
Stimuleerden:
- Dtse taal
- Dtse scholen
- Dtse immigratie
- germanisering oostelijke provincies
- bevordering oprichting kolonien
- opbouw vloot.
Ontstonden uit particulier inititatief. Bv Patriotenbund (ook: oprichting monument Volkerenslag) en Alldeutsche Verband (ADV 1891).
p397
Beschrijf de opkomst en vroege ontwikkeling van de ADV.
- 1891 opgericht
- stimuleerde
- Dtse gemeenschappen elders
- Dtse bewustzijn in Dtsl
- rol Dtse rijk als wereldmacht
- 1893 olv Ernst Hasse (nat-lib)
- 1896 populariteit stijgt door hun aanwezigheid in de media tav vlootopbouw
- weer meer leden door spanningen met GrBr en Boerenoorlog Z-Afr (1899-1902)
- ook nauwe samenwerking met rijksautoriteiten (mn Von Tirpitz)
- profiteerde van uitgebreide middelen staatspropaganda.
p397
De spanningen tussen het ADV en de rijksautoriteiten drukten zich uit in twee verenigingen: ADV en Flottenverein. Vertel hierover.
- Von Tirpitz bezorgd dat voortijdig conflict met GrBr de vlootopbouw in gevaar zou brengen –> richtte Deutscher Flottenverein (meer staatscontrole) op. Kreeg kwart mio leden (1902)
- ADV had op hoogtepunt 23.000 leden (middensegment Bildungsbuergertum). MAAR invloedrijk want:
- leden waren tegelijk ook lid van andere nationalistische partijen
- dus centrale positie in nat publieke ruimte van wilhelminisch Dtsl
- belangrijke rol bij ideologische uitwerking vh rad-nat gedachtengoed.
p397
De relatie tussen het ADV en de staat verzuurde na 1900. Waardoor?
ADV:
- scherpe kritiek op overheid inz buitenl politiek tav GrBr
- scherpe kritiek op gebrek aan steun voor Dtse gemeenschappen in Habsb rijk
- afname ledental door
- tegenwerking overheid
- einde Boerenoorlog 1902
- afname vlootenthousiasme
- crisis in ADV; leiderschap overgenomen door Heinrich Class
- ADV steeds kritischer jegens officiele politiek
- raciaal antisemitisme steeds meer deel van ideologie
- aanknopen contacten met andere racistische en antisemitische organisaties.
- def breuk regering en ADV: Tweede Marokkocrisis 1911
- ADV probeert dmv nat coalitie regeringsbeleid te beinvloeden en een agressievere nat politiek af te dwingen ter voorbereiding op de als onvermijdelijk beschouwde oorlog met Fr.
p399
Vat het voelkische gedachtengoed van de ADV samen
- natie is etnisch-linguistische entiteit, losstaand van staat
- volk is tijdloos en onveranderlijk, staat is tijdelijke constructie, die aan belangen van het volk dient te worden aangepast, niet andersom
- Duitssprekenden (Habsb, O-Eur) horen bij Dtse rijk/volksgemeenschap. Maar niet: Pools, Frans, Deens en Joods
- Slav volkeren en nat minderheden (Polen, Joden) zijn bedreiging voor Dtse volksgemeenschap (‘vloedgolven, parasieten, kankergezwellen’).
p399
