Sjúkdómar í meltingarveg

Question 1

4 góðkynja sjúkdómar í ristli

Answer 1

• Sarpabólga,
• Chron’s
• Colitis ulverosa (sáraristilbólga)
• Volvulus (snúningur)

Question 2

Hvaða aðgerð er gerð ef það verður rof á sörpum í bráðrisarpabóglu?

Answer 2

Hartmans aðgerð þar sem hluti ristills er fjarlægður og sett tímabundið stoma eða skolun.

Question 3

Hverjar eru ábendingarnar fyrir aðgerð vegna Chron’s? (6) eru þær algengar?

Answer 3

Ekki algengar, meðferðin er fyrst og fremst lyf.
Ábendingar ef:
-magacolon (risaristill), -blæðing, -rof,
-þrenging, -fistill við önnur líffæri,
-æxlisvöxtur.

Question 4

Flokkun gillinæðar (4)

Answer 4

1 gráða = sársaukalaus blæðing.
2 gráða = blæðing, gengur út við hægðalosun, bruni.
3 gráða = blæðing, gengur út við hægðal., vandaál með hreinlæti.
4 gráða = Föst úti.

Question 5

Hvaða skurðaðgerðir eru gerðar við rifu (fissure) á endaþarmsopi? (2)

Answer 5

1. Dilatation (víkkun á endaþarmsopi)

2. Sphinceteromy (skorið í hringvöðvann)

Question 6

Hvaða aðgerðir eru gerðar við endaþarmssigi? (framfalli)

Answer 6

-Aðgerðir um spöng (einfaldari en ekki eins góður langtímaárangur)

-Aðgerðir um kvið (meiri áhætta á fylgikvillum)
(endaþarmurinn saumaður, festur með neti eða hlutabrottnám á bugaristli)

Question 7

Hvar verður oftast garnastífla og hvenær er orðin þörf á skurðaðgerð vegna hennar?

Answer 7

• Algengust í mjógirni.
• Yfirleitt er ekki þörf á skuðaðgerð og annað reynt fyrst, ef engin framgangur og grunur er um drep í görn er gerð aðgerð.

Question 8

Einkenni (5) og meðferð (2) botlangabólgu?

Answer 8

Einkenni:

• Verkir, byrja við nafla og færist í neðri hægri fjórðung.
• Lystarleysi, ógleði, hiti, uppköst/niðurgangur.

Meðferð:

• Aðgerð þar sem botlanginn er tekinn.
• Sýklalyfjagjöf og botlanginn “kældur” og tekinn seinna. (ef hann er spurninn eða ef einstaklingur er á blóðþynningu)

Question 9

Hvernær telst einstaklingur vera komin í sjúklega ofþyngd?

Answer 9

Þegar BMI er komið yfir 30.

*(kjörþyngd 18,5-25, yfirþyngd 25-30)

Question 10

Hverjar eru 3 algengustu ofþyngdar aðgerðinar?

Answer 10

1= Magahjáveita (hluti af maganum heftaður, tengdur framhjá skeifugörninni og við smágirnið. Maginn verður um5-10 ml)

2 = Maga ermi (partur tekinn af maganum)

3 = Maga band (sett band sem fyllt er með vöka utan um magann, hægt að minnka og bæta við í það)

Question 11

Hverjar eru algengustu ástæður blæðinga frá efrihluta meltingarvegs? (5)

Answer 11

90% = magabólgur, ætisár eða mallory-weiss rifur.
10% = t.d. magakrabbamein eða vélindabólgur.

Question 12

Hver eru orsakir (5) og einkenni magabólgna?

Answer 12

Orsakir: helibactor pylori, NSAID, áfengi, reykingar, sterar.

Einkenni: Epigastrial verkur, sviði, eymsl, uppþemba, ógleði, uppköst, blóðuguppköst.

Question 13

Hvað eru mallory-weiss?

Answer 13

Rifur í slímhúð vélinda og maga. Myndast einkum eftir kraftmikil uppköst, krampa eða hósta.

Question 14

Af hverju stafa æðahnútar í vélinda?

Answer 14

Stafa af portæðarháþrýsting oftast vegna skorpulifur.

Question 15

Hverjar eru meðferðinar við blæðingu frá meltingarveg?

Answer 15

• Speglun (hægt að dæla inn lyfjum, setja þrýsting á og brenna, lazer, binda fyrir æðahnúta)
• TIPSS aðgerð ef speglun dugir ekki.

Question 16

Helstu orsakir blæðinga frá neðanverðum meltingarveg (5)?

Answer 16

60% Ristilpokar
13% Ristilbólgur,
11% Gillinæð eða endaþarmssprunga
9% Krabbamein,
3% Æxlisvöxtur.

Question 17

3 staðreyndir.. kirtilfrumukrabbamein í ristli, enaþarmi eða í endaþarmsopi.

Answer 17

• 3 algengasta krabbam. af öllum.
• Matarræði hefur mikið að segja, t.d. ruatt kjöt.
• Skimun mikilvæg!

Question 18

Hvernig aðgerðir eru gerðar á kirtilfrumukrabbamein í ristli, enaþarmi eða endaþarmsopi?

Answer 18

Stig 1-3 = brottnám hluta ristils og eitilberandi vef.

Stig 4 = Brottnám, tengja framhjá æxli, stóma, stoðnet (líknandi meðferð)

Question 19

Hvaða meðferð er gerð við flöguþekjubrabbam. við endaþarmsop?

Answer 19

• Fyrsta meðferðin er lyf og geislun.

- Ef það dugar ekki þá er gerð staðbundið brottnám í skurðaðgerð með breiðari skurðbrún.

Question 20

Hvað eru carinoid æxli (krabbameins kýli)?

Answer 20

• Hægvaxandi illkynja æxli vaxið frá innkirtlum.
• Algengast að þau komi í botlanga 50%
• Einkenni oft svipuð og í botlangabólgu.

Question 21

Hvað er gert í ARP (abdominal perineal resection) og fullnaðarbrottnámi ristils?

Answer 21

ARP = bugaristill, endaþarmur og endaþarmsop tekið.
Farði í gegnum kvið og spöng. Endaristilstóma.

Fullnaðarborttnám = allur ristillinn og hluti af endaþarm tekið. Stóma eða innri poki á eftir. Helsta ábending eru bólgusjúkdómar.

Question 22

Rof á vélinda 2 staðreyndir og einkenni.

Answer 22

-Sjaldgæft um 1 tilfelli á ári,
-Um 20% dánartíðni
Einkenni: brjóstverkur, verkur aftur í bak eða vinstri öxl, uppköst og mæði.

Question 23

Hvaða meðferðir og aðgerð er hægt að gera vegna bakflæðis?

Answer 23

• Almenn ráð (hætta reykja, drekka, sofa með hátt undir höfði)
• Lyf.
• Nissen fundoplication aðgerð = efsti hluti magans saumaður umhverfis vélinda eins og kragi.

Question 24

Hverjir eru áhættuþættir fyrir kirtilfrumu vs flöguþekju krabbameini í vélinda?

Answer 24

Kirtilfrumu = Afleiðing langvarandi bakflæðis.
Offita, reykingar.

Flöguþekju = áfengi , tóbak , HPV, nítrít.

Question 25

Hver er meðferðin við vélindakrabbameini?

Answer 25

Skurðaðgerð! annaðhvort líknandi eða læknandi.

Er hægt að fjarlægja æxlið með speglun eða stundum þarf brottnám á vélinda (að hluta eða öllu)

Question 26

Hverskonnar krabbemin er algengast í maganum?

Answer 26

90% eru kirtilfrumukrabbamein.

Question 27

Hvað er fimmta algengasta krabbamein í heiminum?

Answer 27

Magakrabbamein.

Question 28

Hverjir eru helstu áhættuþættir magakrabbameins? (6)

Answer 28

• Helicobacter pylori.
• Eldur en 40 ára
• Reykingar
• Matarræði,
• Blóðflokkur A
• Ofþyngd

Question 29

Hver er munurinn á magabrottnámi og hlutabrottnámi?

Answer 29

Magaborttnám = þegar æxlið er í efrihluta, maginn fjarlægður og smágirnið tengt upp í vélinda.

Hlutabrottnám = þegar æxlið er í neðrihluta, neðri hluti maganns fjarlægður og smágirnið tengt upp.

Question 30

Hver er skilgreiningin á bráðum kviðverkjum?

Answer 30

Kviðverkir sem byrjuðu síðustu 48 klst.

Question 31

Hver er munurinn á visceral og sómatískum verkjum?

Answer 31

Visceral = kveisukenndur, colic. djúpir dreifðir verkir sem er erfitt er að staðsetja.

Sómatískir = stingandi, stöðugir og staðbundnir.

Question 32

Hvaða 4 flokka er hægt að skipta bráðum kviðverkjum í?

Answer 32

1. Rof á görn (skyndilegur stöðugur verkur)
2. Obstruction á hollífæri (colic, visceral verkur)
3. Bólga í intraabdominal líffæri (stöðugur, sómatískur verkur)
4. Ischemia (blóðþurrð) = Slæmur verkur.

Question 33

Hvaðan geta extraabdominal verkir komið? (5)

uppruni annarstaðar en í kviðarholi

Answer 33

• Kviðvegg,
• Þvag og kynfæri,
• Efnaskiptavandamál, (ketósýring)
• Vandamál í brjóstholi,
• Eitranir.

Question 34

Hver er munurinn á blunt og penetrating áverkum?

Answer 34

Blunt (óbeinir) = fall, blíslys, verður ekki rof á húð.

Penetrating (beinit) = hnífsstunga, skotsár, eitthvað fer inn.

Question 35

Hvaða íffæri eru það sem verða oftast fyrir hnjaski við kviðarholsáverka? (2)

Answer 35

Milta og lifur, oft lífshættulegar blæðingar.

óalgengari nýru, þarmar, briskritill, aorta

Question 36

Fylgikvillar lifrartauma (3)

Answer 36

• Skaði á gallvegi og gallvökvi kemst í kviðarholið = biloma.
• Skaði á gallrás.
• Ef brennt er fyrir blæðandi æðar sem liggja til lifrarinnar gæri komið drep.

Question 37

Er nauðsynlegt að fjarlægja milta eftir áverka?

Answer 37

Nei! non-operative meðferð gildir í dag eða viðgerð á milta ef hægt.
Milta er einungis fjarlæt ef það er ekkert annað hægt að gera.

Question 38

3 aðferðir við að laga rof á ristli

Answer 38

• Primer viðgerð,
• End colostomia,
• Primer viðgerð og loop-ileostomia.

Question 39

Hvaða æðar er algengast að fari í sundur við penitrating tauma, blunt trauma og við háorku trauma?

Answer 39

Penetrating = getur nánast hvaða æð sem er farið í sundur.

Blunt = æðarnar ofarlega í kviðarholi.

Háorku = aortan algengust.

Question 40

Hverjar eru ábendingar á skurðaðgerð eftir skaða á nýrum?

Answer 40

90% eru meðhöndluð án aðgerðar.

Ábending ef:
-Skaði er á æðum, ásamt lágþýsting. -Reyna að gera við annars brottnám.