8. Ewaporaty Flashcards
(18 cards)
Co to ewaporaty?
- Osady pochodzenia chemicznego, utworzone z łatwo rozpuszczalnych minerałów, które wytrącają się z roztworu wodnego w czasie jego odparowania.
- Tworzą często charakterystyczne następstwo skał zwane cyklotemami
Jak powstają ewaporaty?
- Wskutek silnego parowania wody morskiej
(zatok, lagun, zamkniętych mórz) lub słonego jeziora w klimacie suchym i gorącym - Wytrącają się z gęstszych, przesyconych solami wód na dnie zbiorników
Gdzie powstają ewaporaty?
- środowiska morskie - płytkie i rozległe zatoki w klimacie suchym i ciepłym oraz głębsze partie silnie zasolonych zbiorników
- słone jeziora
- sebkha
Co to sebkha?
- Równina nadmorska regresywnego wybrzeża w strefie suchego i ciepłego klimatu, - Okresowo zalewana przez sztormy lub chwilowe ingresje morskie (w pozostałych odcinkach czasu obszar lądowy)
Jakie są proporcje istniejących soli a jakie teoretycznych?
- teoretycznych: NaCl (większość), K, Mg, CaSO4
- istniejące: CaSO4 (większość), NaCl, K, Mg
Jakie są główne skały ewaporatów?
Węglany:
- dolomit - CaMg[CO3]2
Siarczany:
- anhydryt - CaSO4
- gips - uwodniony anhydryt
- polihalit
- halit - NaCl
Podaj sekwencje ewaporacji wody morskiej?
- 0% ewaporacji -> brak osadów chemogenicznych
- 50% ewaporacji -> powstają węglany: CaCO3 i CaMg(CO3)2 (dolomit)
- 80% ewaporacji -> powstają siarczany: anhydryt i gips
- 90% ewaporacji -> halit NaCl
- > 95% ewaporacji -> powstają sole Mg i K
Jakie są czynniki kontrolują procesy sedymentacji ewaporatów morskich?
- klimat
- szer. geo. - 15-30o
- duże parowanie
- niewielka wilgotność
- hydrologia basenu
- wielkość dopływu wody morskiej do basenu
- ilość solanki wpływającej do basenu
- czas pobytu solanek: proporcje pomiędzy ilością wody wpływającej i wypływającej z basenu sedymentacyjnego
Jakie są typy basenów ewaporacyjnych?
- głębokowodne w głębokich basenach sedymentacyjnych
- płytkowodne w płytkich basenach sedymentacyjnych
- płytkowodne w głębokich basenach sedymentacyjnych (przesiąkanie wód z głębokiego zbiornika do płytkiego przez skały)
Scharakteryzuj ewaporaty płytkowodne morskie
- mają bezpośredni kontakt z morzem
- lateralne następstwo facji
- stosunkowo nieduże miąższości
Scharakteryzuj ewaporaty płytkowodne lądowe (słone jeziora)
- brak bezpośredniego połączenia z morzem
- jeziora przybrzeżne stanowią z reguły część szerszej strefy razem z sebkhą itd.
- mogą być epizodyczne, okresowe lub stałe
Jakie jest następstwo facji dla morskich ewaporatów płytkowodnych?
Skały chlorkowe - krystalizuje halit, sole K-Mg są rzadkie, powstają głównie w wyniku procesów diagenetycznych
/\
|
Skały siarczanowe - krystalizuje gips, który podczas diagenezy ulega przekształceniu w anhydryt
/\
|
Skały węglanowe - dolomity lub zdolomityzowane wapienie, laminowane, mikrytowe, brak skamieniałości lub maty glonowe
Czym są przybrzeżne saliny?
- rozległe, płytkie zbiorniki
- przenikanie wód słonych prze porowate skały od strony morza
- dominacja facji siarczanowych
- okresowe wahania poziomu wód i typu sedymentacji (obecność mułów organicznych i mat glonowych)
- brak bezpośredniego połączenia z morzem
- jeziora przybrzeżne stanowią z reguły część szerszej strefy razem z sebkhą itd
- mogą być epizodyczne, okresowe lub stał
Dokładniej scharakteryzuj Sebkhę
- stosunkowo niewielkie, płytkie zbiorniki
- dominuje sedymentacja siarczanowa
- cykliczna sedymentacja o niewielkiej miąższości (1-2 m)
- zazębianie się facji lądowych (piaski eoliczne i stożki napływowe)
- współcześnie tworzą się w Zat. Perskiej, Teksasie, NE Afryka
- tworzą się w strefach o niewielkich pływach
Jak się wytrąca gips i anhydryt w zależności od T i S?
Wraz ze wzrostem T i S lepiej wytrąca się anhydryt
Scharakteryzuj ewaporaty głębokowodne
- powstają z wielkich ilości solanek w dużych zbiornikach morskich
- zbiorniki przeważnie mają założenia tektoniczne
- cechują się pionową i poziomą ciągłością na dużej przestrzeni
- duże miąższości osadów, wykształcenie w postaci cyklotemów
- w częściach brzeżnych zbiorników pojawiają się turbidyty i redeponowane osady płytkowodnych ewaporatów
- sole wytrącają się głównie z toni wodnej opadając w postaci tzw. „pelagicznego deszczu”
Jakie jest następstwo facji dla głębokowodnych ewaporatów płytkowodnych
Skały chlorkowe - silna rekrystalizacja halitu
/\
|
Skały siarczanowe - diageneza gipsu do anhydrytu
/\
|
Skały węglanowe - dolomity lub zdolomityzowane wapienie, laminowane, mikrytowe
/\
|
Osady klastyczne - czarne iły lub mułki środowisko anoksyczne wskazujące na stagnację wód
Jakim procesom diagenetycznym ulegają ewaporaty?
- Nasycone roztwory reagują z uprzednio powstałymi minerałami:
- anhydryt + K, Mg –> polihalit
- minerały potasowe –> sylwin
- aragonit/dolomit – magnezyt
- Redukcja siarczanów przez bakterie
- Dehydratacja gipsu do anhydrytu podczas pogrążania osadów
- Rehydratacja anhydrytu do gipsu podczas wynoszenia osadów
