Allt Flashcards
(116 cards)
1
Q
Sveppir og Frumdýr vefur
A
Hornvefur
2
Q
Malassezia
A
-Gersveppur
-Fitusækinn sveppur og sækir í fiturríkari húð
-Litbrigðamygla og hárslíðurbólga
-Rauðar bólur/blettir / flösuþref einkennist af roða og hreistum með eða án kláða – kringum nef, bakvið eyru og í hársverði (jafmvel á bringubeini og baki.
3
Q
greining Hárslíðurbólga og flösuþref
A
venjuleg klínísk greining
4
Q
Greining litbrigðamygla
A
límbandspróf: skrapa í blett glært límband á gler
5
Q
Candida Útlitsgerð
A
Gersveppur
6
Q
Candida greining
A
Strokpinni (útaf sýking er oft rök), nudda vel í heiluna og satellite útbrotin
7
Q
Candida einkenni
A
Rauð útbrot eða roðahella, kláði og “satellite” bólur
8
Q
Candida sýking
A
Húðfellingar, kringum kynfæri og nára
9
Q
Hvaða bakteríur framleiða lípíð A
A
Gram neikvæðar (bleikar)
LPS inniheldur lípíð A sem er eitrað ef það losnar:
Hiti, bólga, æðavíkkun, lost
10
Q
Lóðréttur flutningur
A
Frá móðurfrumu til dótturfrumu við skiptingu
11
Q
Láréttur flutningur
A
Erfðaefni fer frá einni frumu til annarrar af sömu eða annarri tegund. Þrjá leiðir: Ummyndun, veiruleiðsla og tengiæxlun
12
Q
Veldur Ónæmisvakaflökt (antigenic drift) minni eða meiri breytingu á sýkli?
A
Minni
13
Q
Veldur Ónæmisvakaskipti(antigenic shift) minni eða meiri breytingu á sýkli?
A
Miklum
14
Q
Nýgengi
A
Fjöldi nýrra tilfella á tilgreindu tímabili per skilgreindan fjölda einstaklinga
15
Q
Algengi
A
Fjöldi tilfella sem eru í tilgreindu þýði (á tilgreindu tímabili eða tímapunkti)
16
Q
Beta-laktam lyf:
A
Óvirkja ensímsem tengir NAG og NAM(amínósýrur í frumuvegg)
Bakteríur drepast vegna osmósu
Algengast =>Beta laktam lyfið Penicillin af gerðinniMethicillin
17
Q
Vancomycin:
A
Notað á bakteríur sem mynda beta-laktamasa
Lyfið hindrar tengingumilli amínósýra í Peptidoglycan
Bakteríur drepast vegna osmósu
,,Drug of last resort“
18
Q
Aminoglycoside lyf:
A
Gentamycin
Streptomycin
Bindast 30S, breyta lögun þess og valda mislestri á mRNA
19
Q
Tetracyclin:
A
Binst 30S og hindrar bindingu aminoacyl-tRNA
20
Q
Erythromycin:
A
Binst 50S, festir ríbósómið og hindrar þannig próteinlengingu
21
Q
Sýklalyf sem hafa áhrif á frumuhimnuna
A
Polymyxin
Amphotericin B
22
Q
Polymyxin
A
Skemmir frumuhimnu baktería
23
Q
Amphotericin B
A
Skemmir frumuhimnu sveppa
Binst við ergósteról
24
Q
Súlfalyf:
A
- áhrif á efnaskipti
- Hliðstæð PABA (myndar fólínsýru)
-Súlfalyf keppast um bindistað á ensíminu sem hvatar myndun fólinsýru
-hafa að lokum áhrif á myndun kjarnsýra
25
Lyf sem hafa áhrif á myndun kjarnsýra
Rifampin
Quinolón
26
Rifampin
Binst RNA-polymerasa
Hindrar þannig myndun RNA
27
Quinolon
Hindrar DNA gyrasa baktería
28
Beta laktamasi
- Beta-laktamasi er ensím búið til af bakteríum sem brýtur niður beta-laktam lyf með því að ráðast á beta-laktam hringinn
- Margir stafýlókokkar mynda beta-laktamasa
- Beta laktamsi getur ekki brotið niður methiccilin eða cloxacillin
- Ef bakteríur mynda beta-laktamasa þá getum við ekki notað beta-laktam lyf og þá er oft gripið til Vancomycin lyfja
29
Veirulyf
Veirur Nýta sér starfsemi annarra frumna
Komast inn í frumur með því að bindast viðtaka
Þessi lyf innihalda hliðstæður þessara bindla
**Bindast viðtaka í stað veirunnar
Hindrar þannig innkomu veiru**
30
Mismunandi leiðir fyrir sýklalyfjaþol
-Hindra að lyfið komist inn
-Dæla lyfinu út
-Gera lyfið óvirkt
-Breyta bindistað lyfsins
-Finna aðra leið til þess að nota efnið sem lyfið hefur áhrif á
31
Allar bakteríur hafa það sameiginlegt að hafa:
- Frumuhimnu,
- slímlag,
- frymi (umfrymi),
- ríbósóm
- kjarna!
32
Hvaða frumulíffæri finnast í bakteríum
Frymiskorn
Frymisgrind
Svipur (sumar)
Festiþræðir (sumar
33
Veirum raðað eftir þoli frá næmum upp í mjög þolnar:
- Veirur með hjúp
- Veirur án hjúps
34
Bakteríum raðað eftir þoli frá næmum upp í mjög þolnar:
- Gram jákvæðar
- Gram neikvæðar
- vefjaþolhjúpar
- Berklabakteríur
- Grómyndandi
35
Sveppum og sníkjudýrum raðað eftir þoli frá næmum upp í mjög þolnar:
- sveppir
- virk frumdýr
36
Örverum raðað eftir þoli frá næmum upp í mjög þolnar:
Veirur með hjúp
Gram-jákvæðar bakteríur
Veirur án hjúps
Sveppir
Gram-neikvæðar bakteríur
Virk frumdýr
Vefjaþolhjúpar
Berklabakteríur
Bakteríur sem mynda gró
37
Hitastig
Kuldakærar => 15°C
Kuldasæknar => 20-30°C
**Miðlungshitakærar => 20 45°C okkar hitastig**
Hitakærar => 55-65°C
Ofurhitakærar => 80-100°C
38
Autoklavering
121°C í 12-15mín (dauðhreinsandi)
39
Hvað veldur barkaloksbólgu?
S. pneumoniae og H. influenzae – Hib
40
Pediculus humanus capitis – Höfuðlúsin
- Berst með snertingu, fötum
Næring
- Sýgur blóð úr hársverði kláði vegna ofnæmisviðbragða gegn munnvatni lúsarinnar
41
Höfuðlús lífslengd
Lifir í 30 daga og verpir allt að 300 eggjum á þeim tíma
Nitin (eggið) við hársrót
– klekjast eftir 7-10 daga lús fullþroska á 2 vikum
42
Höfuðlús greining
- Lús á labbi í hársverði
- Lúsakambur
- Ef lús finnst leita í öllum fjölskyldumeðlimum
43
Höfuðlús meðferð
Meðhöndla bara þá sem eru með lifandi lús
Sjampó
Nix
44
Phthirus pubis: flatlús
- Smit við kynlíf, sjaldnar með fötum eða rúmfötum
- Pubis hár, stundum holhönd, augabrúnir, skegg
- Ber ekki sjúkdóma
- Meðferð: Tenutex
45
Schistosoma – Sundmannakláði
- Sundmannakláði er í raun “slys” fyrir lifrurnar, þ.e. þær fóru í rangan hýsil.
- Schistosoma sem veldur sundmannakláða er til á Íslandi en EKKI sem sýkir innri líffæri manna (blóð)
- Húðsmit með lifrum
- Oft einkennalaust ef fáir ormar – ef margir ormar = alvarlegir sjúkdómar (lifur, nýru ofl)
46
Schistosoma – Sundmannakláði - greining
Saur-, og/eða þvagsýni
47
Echinococcus – Sullaveiki - Sullaormur
- Ekki landlægur – “útrýmt”
- Smitleið:
Hundur borðar kindainnefli með sullablöðrum verða til fullorðnir ormar í maganum á hundinum ormarnir losa egg Hundur kúkar ekki berst í menn og hringrás heldur áfram
- Sýkir innri vefi, oftast lifur
- Meðferð: lyf eða skurðaðgerð
48
Algengasti sveppur í lungum
Aspergillus fumigatus
49
Hvað veldur litbrigðamyglu?
malassezia
50
Hvaða sveppur veldur hvítri skán í munnholi?
candida
51
Toxoplasma smitleið
Egg úr kattasaur
Kjöt
Fylgjublóðgjafir
52
Einkenni toxoplasma
Heilbrigðir: Oft einkennalaust, eitlastækkanir, hiti, þreyta
Ónæmisbældir: Einkenni frá MTK eða augum, sjaldan önnur líffæri
53
Toxoplasma sýking
Vefjasýking
Langlifir vefjaþolhjúpar => krónísk sýking
54
Heimkynni njálgs
Hægri hluti ristils
55
Spítalasýkingar
MÓSA
C. jeikeium
Klebsiella pneumoniae venjulega ekki ofurmeinvirka
Stenotrophomas maltophilia
Legionella
Enterokokkar
C. difficile
Nóró veira
56
Vegglaus gram jákv baktería
mycoplasma
57
Hvaða baktería veldur blæðandi þörmum ?
E. coli!
58
Algengasta bakterían í ihlutum
S. epidermidis
59
Bacillus cereus
Matareitrun eða eitrun + sýking
Sýkingar í blóði, lungum ofl.
60
Barnaveiki
- C. diphteriae veldur barnaveiki
- Exótoxín sem er skráð af bakteríuveiru inn í bakteríunni, á stóran þátt í meinvirkni
- Öndunarfærasmit
- Gráleit skán yfir slímhúð í koki.
61
Mest læknandi kynsjúkdómurinn
Trichomonas vaginalis
Sníkjudýr!
62
Hvaða bakteríur mynda gró
Clostridium
Bacillus
63
Hvað eru börn bólusett fyrir?
Stífkrampa C. tetani
Pneumokokkar
Berklar
Kíghósti – Bordatella pertussis
Hib
Neisseria meningitidis
Barnaveiki – C. diphtericum
64
Yersinia enterocolitica
Iðrasýkingar (aðallega)
Smit oftast með kjöti, mjólk og vatni
Svín, nagdýr og húsdýr eru hýslar þannig þetta er súna
Greinist öðru hvoru frá fólki með niðurgang á Íslandi
65
hvaða stofn e. coli var það sem olli því að margir dóu vegna flutninga á fræjum frá Egyptalandi
E.coli O104:H4
66
Bakteríur sem sýkja bein
S. aureus
H. influezae
Syphillis (sárasótt) lokastigið
Treponema
67
Stig í syphilis
1. smitandi sár, eitlastækkanir.
2. útbrot og condylomalata, flensueinkenni, smitandi.
3. Gumma og bólguviðbrögð valda einkennum frá hjarta, mtk, beinum og líffærum, ekki smitandi
68
Latent syphilis
Smitandi í byrjun, einkennalaus, secondary syphilis köst möguleg
69
Erfiðustu þvagfærasýkingarnar
E. coli
Klebsiella pneumoniae
ESBL
Beta-lactam ónæmi
70
Hvaða Enterobacteriaceae "flæðir yfir" ætið þegar hann er ræktaður?
Proteus
71
Jákvætt PCR próf í lekanda
Ef jákvætt: fá nýtt sýni til ræktunar/næmisprófa fyrir meðferð
Vegna sýklalyfjaónæmis!
72
Pertussis - kíghósti
Mjög smitandi!
Meðferð: Bóluefni
Toxín: Pertussis toxín (A-B exotótoxín)
73
Einkenni kíghósta
Fyrst vægt kvef vaxandi hósti, slímsöfnun og slæm hóstaköst
Eftir 1-2 vikur færast einkennin yfir í vöxt með áköfum hóstaköstum með einkennandi soghljóðum
Önnur einkenni: hnerri, nefrennsli,hiti
74
Greining kíghósta
Panta sérstaka kíghóstaræktun
PCR MIKILVÆGASTA greiningaraðferðin
Nefkoksstrok, ræktun á kvefstigi
Vex hægt og er mjög matvönd
75
IgG
**Langtíma minni ónæmiskerfisins** . Framleitt seinna en IgM. Lækkar yfirleitt með tímanum en er alltaf til staðar og gefur ónæmiskerfinu færi á að bregðast hratt við sýkli sem búið er að mynda IgG mótefni gegn.
76
IgM
**Almennt fyrsta mótefnið sem er myndað eftir sýkingu/bólusetningu.** Hækkar skarpt í byrjun en fjarar svo út og er greinanlegt nokkrum vikum eftir að sýkingu/bólusetning er yfirstaðin.
77
EBV greining
mótefni og PCR
78
Cytamegaloveira
Algeng og oftast einkennalaus
Getur valdið meðfæddum göllum ef móðir sýkist á meðgöngu
Er skæðasta fósturskemmandi veiran
Fyrirburafæðing, vansköpun, líkamlegur/andlegur vanþroski, heyrnaskerðing
79
Adenoveirur einkenni
- Margskonar sjúkdómar
T.d. hálsbólga, lungnabólga, o.fl.
- Öndunarfæri
- Getur valdið eyrnabólgu
- Kveisa (algeng ástæða kveisu í börnum)
Uppköst og niðurgangur
80
Adenoveirur smitleiðir
Milli einstaklinga :
- Úðasmit, snertismit, saur-munn smit
- Kveisa => saur-munn smit
- Blöðrubólga með blæðingum => veiran kemur blóðleiðina, en ekki um þvagfæri
81
Greining adenoveira
PCR
82
Áhættuhópar adenoveira
Ónæmisbældir
83
Hvaða lifrarbólgur smita með nálum og kynlífi?
B,C,D
84
Hvaða lifrarbólgur smita með saur-munn smiti?
A og E
85
Hvaða lifrarbólgur valda krónískum sýkingum?
B og C
86
Hvaða lifrarbólgur valda krabbameini?
B og C
87
Hvaða lifrarbólga er aðeins með lifrarbólgu B?
D
88
Hvaða lifrarbólgur valda skorpulifur?
D
89
Flest börn fá ekki einkenni en fullorðið fólk fær einkenni.
Lifrarbólga A
90
Gangur lifrarbólgu B
Fyrirborðseinkenni
Gula
Afturbati
91
Greining lifrarbólgu B
- Breytingar á lifrargildum og mótefnamælingar
- Mótefni – HbsAg
92
HBsAg
Yfirborðsmótefnavaki – notaður í bóluefni gegn Lifrabólgu B
93
HBcAg
innri mótefnavaki (antigen) veiru, er ekki sér í blóði, er í kjarna lifrafruma
94
Anti-HBc
er mótefni gegn HBcAg í blóðri sýktra og **gefur upplýsingar um fyrri sýkingu**
95
Rubella
- Rauðir hundar
- tilkynningarskylda
- Sýkir efri öndunarveg, berst til eitla og þaðan út í blóð
Getur valdið alvarlegum fósturskaða
Óléttar konur skimaðar fyrir mótefnum
Ef ekki mótefni bólusetning eftir meðgöngu
96
Rubella meðgöngutími
2-3 vikur þar til einkenni koma fram
97
Hvenær er bólusett við rubellu?
18 mánaða og 12 ára
98
99
RSV vírus meðgöngutími
- meðgöngutími 3-8 dagar
- smitast með öndunarúða gegnum slímhúð augna eða nefs
- Berkjungabólga einkennandi
100
HIV einkenni
- Forstigseinkenni:
LAS með viðvarandi eitlastækkunum
- Almenn veikindi:
Niðurgangur, hiti, nætursviti, megrun, húðsýking
- Lokastig (alnæmi):
Tækifærissýkingar og/eða krabbi
101
HIV greining
Mótefnamælingar
PCR
Bestu prófanir er að prófa erfðaefni veirunnar
102
Hjá hvaða inflúensustofnum er antigenic drift?
Bæði A og B
103
Hjá hvaða inflúensustofnum er antigenic shift?
Bara hjá A
104
Hvaða inflúensa er bara í mönnum?
B
105
Herpes simplex 1 og 2 munur
HSV 2 algengari og erfiðari
HSV 2 sársaukafyllri
Augu: næstum alltaf 1
Heilabólga: oftast 1 en getur gerst hjá 2
HSV 2 getur valdið heilahimnubólgu
Nýburasýkingar í HSV2
Þekkja lyfið Acyclovir!
Greining með PCR
106
Hettusótt
Paramyxoveirur RNA veira með hjúp
Smitast með úðasmiti og snertismiti
30% einkennalausir
Aðaleinkenni bólgnir munnvatnskirtlar
Bólgin eistu
Eggjastokkabólga
Brisbólga
Heilahimnubólga allalgeng
Heilabólga sjaldgæf
Heyrnardeyfa eftir bólgi í heyrnartaug
107
Caliciveirur
Skiptast í noro veirur og sapoveirur
RNA veirur án hjúps
Iðrarkveisa! Uppköst og niðurgangur
Bráðsmitandi
Saur-munn smit
Spítalar og öldrunarheimili
Engin lyf
108
Veikluð veira kostir og gallar
K: betra ónæmissvar
G: Erfitt fyrir ónæmisbælda, kælivara
109
Óvirkjuð veira kostir og gallar
K: Léttara að geyma og flytja, betri fyrir þróunarlönd
G: Þarf að gefa oftar, líkaminn bregst illa við
110
Bóluefni úr veiruhlutum kostir og gallar
K: Auðvelt að flytja, hægt að gefa ónæmisbældum
G: Þarf að gefa oftar
111
Endurröðuð skyld veira kostir og gallar
K: gott ónæmissvar
G: kælivara
112
mRNA bóluefni kostir og gallar
K: Lætur líkamann gera vinnuna
G: erfitt að flytja, óþekkt skilvirkni
113
Bóluefni með endurraðaðri óskildri veiru kostir og gallar
K: gott ónæmissvar
G: erfitt að flytja
114
Sarcoptes scabei var. hominis
Kláðamaur
115
Hvað binst 30S
- **Aminoglycoside**: Gentamycin og
Streptomycin
- **Tetracyclin**
116
Hvað binst 50S
Erythromycin
