Lota 2 - veirur Flashcards
(183 cards)
1
Q
Parvoveiran er þekkt sem….
A
- Veikin
2
Q
Hvernig lítur Parvoveiran út?
A
Margflata DNA án hjúps
3
Q
Hvernig smitast Parvo veiran?
A
Úðasmit og frá móður til barns
4
Q
Hver eru einkenni Parvo veirunnar
A
Hiti, hor, höfuðverkur, útbrot (aðallega í andliti)
5
Q
Hvernig greinum við Parvo veiruna?
A
Mótefnamælingum IgM og IgG mótefni
6
Q
Parvoveiran B19 fjölgar sér í…
A
Forstigsfrumum rauðra blóðkorna
7
Q
Parvoveira B19 veldur…
A
Fóstursýkingum
8
Q
Hvernig greinum við Parvoveiru B19?
A
Leit í blóði með PCR
9
Q
Hvernig líta papillomaveirur út?
A
Tvíþátta, hringlaga DNA og er margflata án hjúps
10
Q
Hvernig smitast papillomaveirur?
A
Bein/óbein snerting
11
Q
Papilloma veirur eru…
A
Vörtuveirur
12
Q
Nefndu staði sem HPV (Human papilloma virus) smitar
A
- kynfæravörtur (condyloma acuminata)
- vörtur í munnholi og öndunarfærum
- vörtur í húð > upphleyptar, flatar, á fótum
13
Q
Hvernig líta Polyomaveirur út?
A
Tvíþátta hringlaga DNA og margflata hylki án hjúps
14
Q
Hvar liggja Polyomaveirur í dvala eftir frumsýkingu?
A
Í nýrum og eru skyldar út í þvagi
15
Q
Hvernig smitast Polyomaveirur?
A
Gegnum öndunarveg
16
Q
JCV (John Cunningham Virus) - polyomaveira
A
- leggst á taugar
- veldur progressive multifocal leykoencephalopathy
- aðallega þekkt í AIDS sjúklingum
17
Q
Hvernig greinum við John Cunningham Virus - JCV (polyomaveirur)?
A
Með PCR í blóði/Mænuvökva
18
Q
BK-Veira (polyomaveira)
A
- veldur þvagfærasýkingu og nýrnaskemmdum
- alvarlegasta sýkingin í nýrnaígræðslum
19
Q
Hvernig greinum við BK-Veiruna? (Polyomaveira)
A
Með PCR í blóði/þvagi
20
Q
Hvernig líta Pox veirur út?
A
Tvíþátta DNA og flókin bygging með hjúp. Eru harðgerðar og stórar veirur
21
Q
Hvaða sjúkdómum valda Pox veirur?
A
- stórubólu
- apabólu
- frauðvörtum (malluscum contagiosum)
- kúabólu
- milker´s nodes
- sláturbólu (Orf)
22
Q
ORF-sláturbóla (poxveira)
A
- í sauðfé og geitum
- smitar stundum menn
- stakt mein á hendi eða framhandlegg
23
Q
Frauðvörtur / Molluscum contagiosum (poxveira)
A
- geta vaxið í nokkra mánuði
- eru ekki “vörtur”
24
Q
Bólusóttarveira (poxveira)
A
- smitar ekki á meðgöngutíma
- aðeins í mönnum
- byrjað að bólusetja hér uppúr 1800
- síðasti faraldur í Vestmannaeyjum 1939-40
- útrýmt í heiminum 1980
25
Hvernig líta herpesveirur út?
**Línulaga** tvíþátta **DNA** með margflata hylki. Eru líka **með hjúp sem þær "stela" frá innrikjarnahimnu frumunnar**
26
Herpes Simplex 1 og 2: frumsýking
Smitast í slímhúð / rofa á húð með snertingu eða úða - oft einkennalaust
27
Herpes smiplex 1 og 2: dvali
Veiran ferðast með taugum að taugarenda og legst þar í dvala
28
Herpes simplex 1 og 2: endurvakning
Veiran ferðast niður taugina og fjölgar sér á yfirborði húðar > +/- einkenni
29
Hverjar eru helstu sýkingar af völdum HSV1 og 2?
- frunsur (oftast á andliti eða við kynfæri)
- augnsýkingar
- sýking í MTK (Heila og heilahimnubólga)
- nýburasýkingar
- aðrar sýkingar í húð
30
Hvernig greinum við HSV?
- ræktun (strok úr sári)
- PCR (greinir milli 1 og 2)
- mótefnamælingar
31
Hver er meðferðin við HSV?
Acyclovir
32
Varicella zoster er kölluð...
Hlaupabóluveiran
33
Varicella zoster (hlaupabóla) leggst í dvala í...
Einu taugahnoði
34
Hvernig smitast Varicella zoster? (Hlaupabóla)
Með öndunarúða eða úr útbrotum hlaupabólu eða ristils
(Meðgöngutími um 2 vikur og er smitandi 2 dögum áður en einkenni koma fram)
35
Hvernig greinum við Varicella zoster? (Hlaupabóla)
- veiruræktun eða PCR frá stroksýni
- blóðsýni í mótefnamælingar IgM og IgG
36
Hvaða veira er sú fyrsta til að vera tengd krabbameini í mönnum?
Epstein Barr (EBV) veiran
37
Hvernig smitast Epstein barr? (EBV)
Með munnvatni
38
Hvað sýkir EBV
sýkir munn og kok og svo B lymphocyta
39
Hvaða sjúkdómi veldur Epstein barr veiran? (EBV)
Einkirnissótt
40
Einkenni einkirningssóttar
-eitlastækkanir á hálsi
-mikil hálsbólga
-miltis og lifrarstækkanir
-brengluð lifrarpróf
- þreyta, hiti og hitatoppar oft yfir langan tíma
41
Hvernig greinum við Epstein barr veiruna? (EBV)
Með mótefnamælingu og PCR
42
Hvernig smitast Cytomegaloveira? (CMV)
Með líkamsvessum, munnvatni, þvagi, brjóstamjólk, sæði, seyti í leggöngum (líka blóð og líffæragjöf)
43
Hver er skæðasta fósturskemmandi veiran?
Cytomegaloveiran
44
Hvernig greinum við cytomegaloveiru?
- PCR og ræktun
- mótefnamæling
45
Hvernig líta Adenoveirur út?
Margflata DNA veira án hjúps
46
Adenoveirur fjölga sér í...
Koki, augum og meltingarvegi og fara svo til eitla
47
Hverjir eru helstu sjúkdómar Adenoveiru?
- hálsbólga
- lungnabólga
- augnslímuhimnubólga
- blæðandi blöðrubólga
- iðrakvef
- eyrnabólga
- eitlabólgur í kvið
- legháls- og þvagrásarbólga
- háls- og augnslímuhimnubólga
- bráð öndunarfærasýking
48
Hver gæti verið algeng ástæða veiru í börnum?
Adenoveirusýking
49
Hvernig greinum við Adenoveirur?
- PCR
- flúrskinsmerkt mótefni í öndunarfærasýnum og ræktum
- mótefnamæling í blóði
50
Hvernig lítur Lifrarbólga A út?
Margflata RNA veira án hjúps
(Er picornaveira og skyld Entero-, Rhino-, Polioveirum)
51
Hvernig smitast Lifrarbólga A?
Saur-munn smitleið (er stöðug í umhverfi og getur borist með mat)
52
Hver eru helstu einkenni Lifrarbólgu A?
- gula
- slappleiki
- ógleði
- lystarleysi
- hiti
53
Hvernig lítur Lifrarbólga B út?
Margflata DNA veira með hjúp (er eina DNA lifrarbóluveiran)
54
HBsAg
Yfirborðsmótefnavaki (er prótein á yfirborði og binst hýsilfrumu)
55
HBcAg
Er innra antigen veiru, er ekki sér í blóði, en er í kjarna lifrarfruma
56
Anti-HBs
Mótefni gegn próteini í veiruhylki sem **gefur upplýsingar up fyrri sýkingu**
57
Anti-HBc
Mótefni gegn HBcAg
58
Einstaklingur með lifrarbólgu B sýkingu er mjög líklegur til að fá...
Lifrarkrabba
59
Meðgöngutími lifrarbólgu B er...
6v-6m
60
Hver eru helstu einkenni Lifrarbólgu B?
Vanlíðan, lystarleysi, ógleði, uppköst, kviðverkir, gula, dökkt þvag, ljósar hægðir, lifur stækkuð og aum
61
Hvernig smitast Lifrarbógla B?
- með blóði
- með kynmökum
- með náinni snertingu
- í fæðingu
62
Hvernig lítur lifrarbólga C út?
Margflata RNA veira með hjúp
63
Meðgöngutími lifrarbólgu C er allt að....
30 ár!
64
Hvernig smitast lifrarbólga C?
- blóðborið smit
- meðal sprautuefnaneytenda
- frá móður til barns
65
Hvernig lítur lifrarbólga D út?
Gormlaga RNA veira með hjúp
66
Lifrarbólga D finnst aldrei nema...
Með lifrarbólgu B
67
Ef einstaklingur er smitaður af lifrarbólgu B og D saman þá eru meiri líkur á...
Lifrarkrabba
68
Hvernig greinum við lifrarbólgu D?
PCR
69
Hvernig lítur lifrarbólga E út?
Margflata RNA veira með hjúp
70
Hvernig smitast lifrarbólga E?
Með saur-munn leið, oft vatnsborin en einnig með illa elduðu svínakjöti
71
Hvernig líta picornaveirur út?
Margflata RNA veirur án hjúps
72
Enteroveirur og Rhinoveirur eru hluti af...
Picornaveirum
73
Rhinoveirur sýkja...
Efri öndunarfæri (hnerri, nefrennsli, höfuðverkur, slappleiki, hósti) - mjög smitandi!
74
Enteroveirur fjölga sér í...
Meltingarvegi (og geta svo borist þaðan með sogaæðakerfi til eitla og svo út í blóðrás og til ýmissa líffæra)
75
Hvernig greinum við enteroveirur?
Með veiruleit (ræktun og PCR)
76
Hvað fellur undir Non-Polio enteroveirur?
Enteroveirur aðrar en mænusótt
77
Hvaða veirur eru með algengustu veirusýkingum manna um allan heim?
Non-polio enteroveirur
78
Hvaða veira er ein algengasta orsök hita í ungbörnum?
Non-polio enteroveiran
79
Non-polio enteroveirur sýkja...
- MTK
- hjarta
- vöðva
- meltingar-og öndunarveg
- bris
- húð og slímhúðir
- augu
- nýbura
80
Enteroveirur (ekki non-polio) valda...
Mænusótt
81
Hvað er Rubella líka kölluð?
Rauðir hundar
82
Hvernig lítur rubella út? (Rauðir hundar)
Margflata RNA veira m/hjúp
83
Rubella (rauðir hundar) sýkja...
Efri öndunarvegi (berst svo til eitla og þaðan út í blóðið)
84
Hvað er einkennandi við rubellu? (Rauðir hundar)
Útbrot, flatir rauðir flekkir
85
Hvenær er einstaklingur smitandi af rubellu? (Rauðum hundum)
2 vikum áður en útbrot koma fram
86
Rubella er mjög hættuleg...
Fóstri á fyrsta trimester (veldur fósturskemmdum)
87
Hvernig greinum við Rubellu? (Rauðir hundar)
Með mótefnamælingum - IgG og IgM
88
Bólusett er fyrir rubellu við hvaða aldur? (Á Íslandi)
1 1/2 árs aldur og 12 ára aldur
89
Hvernig líta retróveirur út?
Margflata RNA veira með hjúp
(en eftir sýkingu er RNAið umritað í DNA sem er bætt inní DNA hýsilsins - og því ekki hægt að drepa veiruna nema að drepa hýsilfrumuna)
90
Hvað smitar HTLV 1 og 2? (Human-T-lymphotropic virus)
Smitar lymphocyta (er því tengt við krabbamein í mönnum)
91
Hver í heiminum finnst HTLV? (Human T-lymphotropic virus)
Í Japan og Karabíahafinu
92
Hvernig greinum við HTLV? (Human T-lymphotropic virus)
Með mótefnamælingu
93
HIV (human immunodeficiency virus) fjölgar sér í...
Eitilfrumum
94
HIV vex best í....
CD4+ T lymphocytum
(fækkun á CD4+ T lymphocytum veldur ónæmisbilun því lymphocytarnir hjálpa frumum)
95
HIV sjúklingar eru smitandi...
Allan tímann, en mismikið
96
Hvernig greinum við HIV?
- mótefnamælingar
- PCR (til að fylgjast með árangri meðferðar)
97
Hverjar eru helstu smitleiðir HIV?
- blóðblöndun
- milli sprautuefnaneytenda
- kynmök
- frá móður til barns
98
Noroveirur og Sapoveirur falla undir...
Calici veirur
99
Hvernig líta caliciveirur út?
Margflata RNA veirur án hjúps
100
Hvernig smitast caliciveirur?
Saur-munn smitleið
101
Meðgöngutími caliciveira er...
24-48klst
102
Aðaleinkenni caliciveira er...
Uppköst og niðurgangur
103
Hvernig greinum við Caliciveirur?
Með PCR í saursýnum
104
Hvernig smitast Astroveirur?
Saur-munn smitleið
105
Meðgöngutími astroveira er...
4-5 dagar
106
Astroveirur valda aðallega...
Niðurangi
107
Hvernig líta Rotaveirur út?
Margflata RNA veirur án hjúps
108
Hvernig sýkingum valda rotaveirur?
Iðrakveisu í mönnum og dýrum (sýkja þarmatotur smágirnis)
109
Af hverju stafar niðurgangur af völdum rotaveira?
Af minnkuðum hæfileika garnanna til að frásoga glúkósa og sölt
110
Meðgöngutími rotaveira er...
1-3 dagar
111
Helstu einkenni rotaveira er...
- uppköst
- hiti
- niðurgangur
- kviðverkir
- þornun
112
Hvernig smitast rotaveira?
Með saursmiti (hreinlæti og eftirlit með vatnsmengun mikilvægir þættir í fyrirbyggingu)
113
Hvernig líta Orthomyxoveirur (inflúens) út?
Hjúpuð RNA veira í 8 bútum
114
Í hjúp Orthomyxoveira (inflúens) eru...
2 glýkóprótein (Hemagglutinin og Neurominidase) sem ákvarða stofn veirunnar
115
Inflúensa A finnst í...
Mörgum tegundum fugla og dýra
116
Inflúensa B finnst...
Einungis í mönnum
117
H1N1 olli hvaða sjúkdómi?
Spænska veikin
118
H1N1 pan09 veldur
Svínaflensu (2009)
119
H5N1 og H7N9 valda...
Fuglaflensu (2009 og 2013)
120
H3N2
Hong Kong inflúensan
121
Mótefnavakaflökt (antigenic drift) hjá A og B stofnum inflúensu
Smábreytingar innan stofna vegna minniháttar stökkbreytinga (skiptir um amínósýrur í H og N). Stofn verður aðeins ólíkur undangengnum stofni á hverju ári
122
Mótefnavakaskipti (antigenic shift) hjá A stofnum
Talið geta átt sér stað þegar 2 ólíkir stofnar inflúensuveiru A (t.d. Stofn úr fuglum og stofn úr mönnum) sýkja sömu frumuna. Veirunar geta þá skipst á erfðaefnisbútum og út kemur blandaður lífvænlegur stofn með eiginleika frá báðum stofnum
123
Hvernig smitast inflúensa A og B?
Með öndunarúðasmiti
124
Hver er meðgöngutími inflúensu a og B?
1-2 dagar (Smitandi á meðan)
125
Hver eru helstu einkenni inflúensu A og B?
Snögg hitahækkun, beinverkir, höfuðverkur, öndunarfæraeinkenni, hiti
126
Stórfaraldrar inflúensu ganga þegar...
Meiriháttarbreyting verður á H og/eða N glycogenpróteinum
127
Hvernig greinum við inflúensu?
PCR og/eða veiruræktun
128
Hvernig líta Paramixoveirur út?
Gormlaga RNA veirur með hjúp
129
Hvaða sjúkdómum valda paramixoveirur?
- mislingar
- hettusótt
- Parainflúensa 1-3
- RSV (respiratory syncytial virus)
- hMPV (human metapneumo veira)
130
Hvernig smitast mislingar (paramixoveirur)?
Með öndunarfærasmiti
131
Meðgöngutimi mislinga er... (paramixoveirur)
2-3 vikur
132
Hver eru helstu einkenni mislinga? (Paramixoveirur)
- útbrot
- hósti
- snögg hitahækkun
133
Hverjir eru fylgikvillar mislinga? (Parmixoveirur)
- barka (berkju) bólga
- bakteríulungnabólga
- risafrumulungnabólga
- skemmdir í augum
- bólgur í meltingarvegi
- hitakrampi
- heilabólga
- SSPE (heilabólga)
134
Hvernig greinum við mislinga? (Paramixoveirur)
- klínísk greining á útbrotum
- mótefnamæling
- PCR á hálsstroki eða þvagi
135
Bóluefni gegn mislingum er úr... og er gefið við hvaða aldur?
Er úr veiklaðri veiru og er gefið við 18m aldur
136
Hvernig smitast hettusótt? (Paramixoveirur)
Með úða- og snertismiti
137
Hver eru aðaleinkenni hettusóttar?
Bólgnir munnvatnskirtlar
138
Hvernig greinum við hettusótt? (Paramixoveirur)
Með mótefnamælingum í blóði og PCR á munnvatni og þvagi
139
Parainflúensa 3 er slæm í.... (paramixoveirur)
Ungbörnum
140
Hvernig greinum við Parainflúensu 3? (Paramixoveirur)
Með PCR og/eða ræktun úr nefkoksstrokum og öðrum öndunarfærasýnum
141
RSV (respiratory syncytial virus) veldur sýkingum í...
Neðri öndunarfærum
142
Hver er ein erfiðasta öndunarfærasýkingum í ungbörnum?
RSV (respiratory syncytial virus)
143
RSV getur reynst hættuleg (og banvæn) hjá...
- fyrirburum eða börnum með hjarta/lungnagalla
- ónæmisbældum
144
Hvernig smitast RSV? (Paramixoveirur)
Með úða gegnum slímhúð augna eða nefs
(Margfaldast svo í nefkokinu og dreifist í þekju öndunarvegar ýmist milli fruma eða með slími og veldur skemmdum í þekju)
145
Hvaða sjúkdómur er einkennandi fyrri RSV?
Berkjungabólga
146
Hvernig greinum við RSV?
Með PCR, ræktunum eða flúrskinslitun
147
Hvaða veira er algeng ástæða öndunarfærasýkina hjá börnum?
hMPV (human metapneumo virus)
148
Hvernig greinum við hMPV (human metapneumo virus)?
Ræktast ekki vel þannig greind með PCR eða flúrskinslitun á öndunarfærasýnum
149
Hvernig líta Coronaveirur út?
Gormlaga RNA veirur með hjúp
150
SARS-CoV-1 (coronaveira) - severe acute respiratory syndrome
- byrjaði í Kína 2002
- breiddist m.a. Út með flugferðum
151
MERS (coronaveira) - Middle east respiratory syndrome
- kom fyrst upp á Arabíuskaganum 2012
- mikill fjöldi kameldýra smitaður
- dánartíðni há (35%)
152
SARS-CoV-2 (covid 19)
- meðgöngutími 2-14 dagar
- helstu einkenni hiti, hósti og þreyta
- smitast með öndunarúða og snertismiti
153
Hvaða veirur falla undir "framandi" veirur?
- Flaviveirur
- Hantaveirur
- Filoveirur (ebóla)
154
Hvaða sjúkdómum veldur Flavi veiran?
- Dengue fever
- hitabeltisgula
- Japanese encephalitis
- West nile
- Zika veira
- Tick borne encephalitis
155
Hvað einkennir sýkingar af völdum Flavi veira?
- einkennalitlar sýkingar
- hitasóttir/útbrot/liðaverkir
- hitasóttir m/blæðingum
- skert lifrarstarfsemi / lifrarbilur
- heilahimnu/heila/mænubólga
- fæðingargallar
156
Hvar má finna hitabeltisgulu?
Í Afríku og M/S ameríku
157
Hverjir bera hitabeltisguluna?
Moskítóflugur og prímatar (apar)
158
Hver eru aðaleinkenni hitabeltisgulu?
Hiti, höfuðverkur, verkir, ógleði, gula, nýrnabilun, blæðingar í meltingarvegi
159
Hitabeltisgula veiran veldur mestum skaða og fjölgar sér í...
Lifur
160
Hver er aðalhýsill dengue fever (beinbrunasótt)?
Maðurinn (en líka moskítóflugur og apar)
161
Hver eru helstu sjúkdómseinkenni Dengue fever?
- hitasótt, útbrot, verkir, höfuðverkur, brenglað bragðskyn
- DHF (dengue hemorrhagic fever): mjög hár hiti, lifrarstækkanir, hitakrampar og blæðingar, lost > án meðferðar getur fólk dáið
- DHSS (dengue hemorrhagic shock syndrome). 2-5% deyja með meðferð en 50% án meðferðar
162
Hver er mikilvæg orsök spítalainnlagna og dauðra barna í SA Asíu?
Dengue-beinbrunasótt
163
Zika veiran er tengd hvaða sjúkdómum?
Smáheilaeinkenni og Guillan-Barré
164
Hvernig smitast zika veiran?
- moskítóflugum
- kynmökum
- blóðgjöfum
165
Hver er ein aðal orsök heilabólgu í heiminum?
Japanese encephalitis
166
Hverjir eru aðalhýslar West nile veirunnar?
Fuglar (og moskítóflugur)
167
Hvernig smitast West Nile veiran?
Með blóð- og líffæragjöfum
168
Tick borne encephalitis berst með...
Ixodes mýtlum úr fuglum og nagdýrum
169
Hvernig berast Hantaveirur?
Með úrgangi nagdýra
170
HFRS (hemorrhagic fever with renal syndroma) - Hantaveirur
Er hitasótt með nýrnaskemmdum. Er aðallega á Balkanskaga, A-Rússlandi, Kína og Kóreu
171
Nephropathia epidemica - Hantaveirur
Mildara form af HFRS og finnst í skandinavíu og víðar í Evrópu
172
HPS (hantavirus pulmonary syndrome) - hantaveirur
Alvarlegur öndunarfærasjúkdómur (dregur fólk til dauða vegna öndunarbilunar á stuttum tíma)
173
Hvaða dýr geta borið hundaæði?
- leðurblökur
- hundar
- kettir
- skunkar
- þvottabirnir
- refir
174
Hundaæði (hantaveirur) veldur...
Banvænni heila- og mænubólgu
175
Meðgöngutími hundaæðis er langur, eða..
4-12 vikur
176
Hver eru einkenni hundaæðis?
- skapsveiflur
- vatnshræðsla
- vöðvakrampar
- lömun
177
Hver er dánartala ebólu? (Filoveira)
50-88%
178
Hvernig smitast ebóla?
Með líkamsvessa en einnig með sæði
179
Meðgöngutími ebólu er...
3-16 dagar
180
Helstu einkenni ebólu veiru eru...
- höfuðverkur
- hár hiti
- mikill niðurgangur og uppköst
- útbrot
- blæðingar úr lungum, augum, meltingarvegi, nefi og tannholdi
(Sjúklingur deyr úr losti og blóðmissi á 7-16 dögum)
181
Hvernig byrjaði Vestur Afríku faraldurinn?
Með illa elduðu leðurblökukjöti sem smitaði 2 ára dreng
182
Hvað eru príon?
Smitandi prótein
183
Hver er algengasti príon sjúkdómurinn í mönnum?
CJD (Creutzfeldt-Jakob disease)
