An Farraige

Question 1

Conas a bhfuil an líne chósta ag athrú?

Answer 1

Creimeadh agus ag leagadh síos ábhar agus iompar ábhar ó áit go háit. Tarlaíonn seo go léir de bharr tonnta

Question 2

Cathain a bhíonn tonnta?

Answer 2

Nuair a sheideann gaoth dromchla farraige bhíonn tonnta

Question 3

Cad iad na riail de bharr láidreacht na tonnta?

Answer 3

Gaoth láidir = Tonnta mhór
Gaoth lag = Tonnta beag
Bhíonn tonnta níos mó má bhfuil réim fhada

Question 4

Cad is brí le ‘réim’?

Answer 4

An fhad a thaistealaíonn tonn thar

Question 5

Mínigh borruisce?

Answer 5

Na tonnta a ritheann suas an trá

Question 6

Mínigh cúlchaise?

Answer 6

Na tonnta a ritheann síos an trá

Question 7

Mínigh tonnta tógála?

Answer 7

Má bhíonn borruisce níos láidir ná cúlchaise, tarlaíonn sil-leagain d’ábhar

Question 8

Mínigh tonnta scriosach?

Answer 8

Má bhíonn cúlchaise níos láidir ná borruisce, tarlaíonn creimeadh agus bíonn ábhair tógtha

Question 9

Na 4 saghas creimeadh farraige?

Answer 9

1. Gníomh hiodrálach
2. Comhbrú Aer
3. Scríobchaiteamh
4. Cnaí

Question 10

Mínigh gníomh hiodrálach?

Answer 10

Fórsa na uisce ag briseadh carraig agus na tonnta ag buaileadh i gcoinne an cósta

Question 11

Mínigh comhbhrú aeir?

Answer 11

Tá aer sa carraigeacha. Nuair a bhuaileann na tonnta i gcoinne na carraig tá brú breis ar an carraig, phléascann an aer, pléascann an carraig

Question 12

Mínigh scríobchaiteamh?

Answer 12

Nuair a bhíonn na carraig/cloch atá san uisce buailte i gcoinne an chósta agus bristear na carraig sin

Question 13

Mínigh cnaí?

Answer 13

Bhuaileann na carraig atá san uisce le chéile, déantar iad níos lú

Question 14

2 tírgnéithe déanta ó creimeadh?

Answer 14

1. Aill
2. Ba & Ceanntír

Question 15

Cad é aill (cliff) le sampla?

Answer 15

Aill is ea fána ghéar a bhíonn ag an gcósta m.sh Aillte an Mhothair, Clár

Question 16

Conas a foirmíonn aill?

Answer 16

Bíonn poll bheag déanta sa charraig de bharr creimeadh.
Eiríonn an poll níos mó agus titeann charraig a bhí ag gobadh amach. Culaíonn agus éiríonn sé níos airde

Question 17

Cad é ba (bay) & ceanntír le sampla?

Answer 17

Ba is ea oscailt leathan ar an gcósta. Ceanntír is píosa talamh a ghobann amach sa fharraige m.sh Ba Beanntraí

Question 18

Cén fáth a foirmíonn ba & ceanntír?

Answer 18

Tarlaíonn sé de bharr meascán de charraig crua agus charraig bog

Question 19

Conas a foirmíonn ba & ceanntír?

Answer 19

Bíonn creimeadh déanta níos tapúla ar an charraig bog, agus déanamh oscailt, sin ba. Ta ceanntír atá fágtha ag gobadh amach

Question 20

Mínigh na chéimeanna síobadh Feadh Cladaigh?

Answer 20

1. Tagann borruisce isteach ar fiar (slant)
2. Bogann cúlchaise ualach suas an trá
3. Tugann cúlchaise roinnt ábhair léi le fána an trá
4. Bogtar ualach ar an chladach go fiarlánach

Question 21

2 tírgnéithe sil-leagain?

Answer 21

1. Goba gainimh & Murlach
2. Tambaló

Question 22

Cad é goba gainimh le sampla?

Answer 22

Píosa talamh a bhíonn ceangailte don phríomhtír ag taobh amháin m.sh Tra Mhór, Phórt Láirge

Question 23

Conas a foirmíonn goba gainimh?

Answer 23

Nuair a athraíonn an S.F.C (Síobadh Feadh Cladaigh), cailleann sé a gcuid fuinneamh agus sil-leagtar ábhair an-tapa. Bailíonn an ábhar agus cruthaíonn gob

Question 24

Conas a fhoirmíonn múrlach?

Answer 24

Má leanann sé ag fás is féidir leis dul trasna sé an bá ar fad agus foirmíonn ar loch taobh thiar den loch. Glaotar múrlach ar an loch seo

Question 25

Cad é tambaló le sampla?

Answer 25

Gob gainimh a cheanglaíonn an mórthír le oileán m.sh Binn éadair

Question 26

Conas a foirmíonn tambaló?

Answer 26

Fhásann gob gainimh amach ón mórthír go dtí go mbuaileann se le oiléan, ag ceangail leis an mórthír

Question 27

Na 3 slí chun cosaint an chósta ón farraige?

Answer 27

1. Ballaí mara 2. Bolláin/Armúr Carraige 3. Gradhanna

Question 28

Mínigh ballaí mara le sampla?

Answer 28

Ballaí concréite chun cosaint an chósta ón farraige. Nuair a bhriseann na tonnta an ballaí, cailltear an fuinneamh, tá níos lú creimeadh déanta m.sh An Leacht, Co. An Chláir

Question 29

Mínigh bolláin le sampla?

Answer 29

Cuirtear bolláin ag bun aill. Cailltear na tonnta fuinnimh, bíonn níos lú damáiste déanta ar an chósta m.sh Eochaill Co. Chorcaí

Question 30

Mínigh Gradhanna le sampla?

Answer 30

Ballaí ísle déanta as adhmaid a thógtar go dronuilleacha leis an cládach (shore). Laghdaíonn siad S.F.C mar stopann siad gainimh ag bogadh m.sh Trá Mhór, Port Láirge

Question 31

3 úsáid i gcomhair an farraige?

Answer 31

1. Caiteamh Aimsire 2. Iompar 3. Soláthar Bia

Question 32

Mínigh an farraige mar chaiteamh aimsire?

Answer 32

Is féídir an fharraige agus na tránna le haghaidh snámh, iascaireacht etc.

Question 33

Mínigh an farraige mar iompar?

Answer 33

Is féidir long an farraige a úsáid mar modhanna iompar

Question 34

Mínigh an farraige mar soláthar bia?

Answer 34

Cuirtear iasc bia ar fáíl dúinn

Question 35

Cad a raibh an cás stáidéir i gcomhair farraige?

Answer 35

Ros Láir

Question 36

2 buntaistí de chósta Ros Láir?

Answer 36

1. Ceantair mór tursóireacht 2. Tránna gainimh sabháilte

Question 37

3 measair cosaint i gcoinne an farraige ar an trá?

Answer 37

1. Ballaí mara 2. Gaineamh breise curtha ar an trá 3. Bolláin