Ithreacha

Question 1

Cad é ithreacha?

Answer 1

Sraith thanaí d’ábhair ar dromchla an domhain

Question 2

Na 5 príomhchuid in ithir?

Answer 2

1. Ábhar mianrach
2. Aer
3. Orgánaigh bheo
4. Uisce
5. Húmas

Question 3

Mínigh abháir mianrach?

Answer 3

Na mianraí atá le fáil san ithir. Tagann siad ó carraigeacha briste síos m.sh aolchloch

Question 4

Déan cur síos ar an aer san ithir?

Answer 4

Bíonn sé ar fáil idir mionpíosaí mianrach. Tá ocsaigin agus nitrigin sa aer, riachtanach chun fás plandaí

Question 5

Cad a dhéanann uisce i gcomhair ithir?

Answer 5

Cabhraíonn sé mionpíosaí ithreach a ghreamú le chéile. Bíonn mianraí sa uisce

Question 6

Cad é orgánaigh bheo sa ithir?

Answer 6

Ainmhithe, cosúil le péist talún, sa ithir. Cabhraíonn na micrórgánaigh plandaí marbh a athrú go húmas

Question 7

Cad é húmas + cad a dhéanann sé?

Answer 7

Abhair organach dorcha san ithir. Déanta as thaisí ainmhí agus plandaí marbh. Déanann sé an ithir torthúil

Question 8

Na factóirí chun ithir a déanamh?

Answer 8

Aeráid, ábhar neamhscagach, fásra, orgánaigh bheo, an tírdhíreach, am

Question 9

Cén tionchar a bhfuil ag aeráid ar an déanamh de ithir?

Answer 9

Bíonn tionchar ag teocht agus titim bháistí ar an ráta síonchaiteamh

Question 10

Cén tionchar a bhfuil ag ábhar neamhscagtha ar an déanamh de ithir?

Answer 10

Tá tionchar ag an gcineáil carraige ar chruthú an ithir. Má ta an carraig + neamhscagadh, tógann sé níos faide ithir a dhéanamh

Question 11

Cén tionchar a bhfuil ag fasra ar an déanamh de ithir?

Answer 11

Nuair a fhaigeann fásra bás, bristear síos é ag déanamh húmas

Question 12

Cén tionchar a bhfuil ag orgánaigh bheo ar an déanamh de ithir?

Answer 12

Cabhraíonn miocrorgánaigh le briseadh síos phlandaí agus ainmhithe marbh chun húmas a chruthú

Question 13

Cén tionchar a bhfuil ag tírdhíreach ar an déanamh de ithir?

Answer 13

Talamh ard = Níos fuaire/fliche, chruthaíonn sé ithir fluich. Ní bhíonn mórán plandaí agus ní bhíonn a lán húmas

Question 14

Cén tionchar a bhfuil ag am ar an déanamh de ithir?

Answer 14

Tógann sé suas go 400 bliain chun 1cm a chruthú

Question 15

Céard atá in ithir?

Answer 15

Tá ithir le fáil i sraitheanna. Glaotar leaslínte ar na sraitheanna seo. Bíonn 3 leaslínte

Question 16

Déan cur síos ar leaslíne O?

Answer 16

Dromchla na hithreacha. Tá easair (waste) plandaí ann. Déantar húmas sa chiseal seo

Question 17

Déan cur síos ar leaslíne A?

Answer 17

An bharrithir. Fhaigtear an méid is mó húmas anseo. An méid is mó órgánaigh beo anseo

Question 18

Déan cur síos ar Leaslíne B?

Answer 18

An fho-ithir. Níos eadroime i dath mar tá níos lú húmas. Píosaí déanta as mháthaircharraig

Question 19

Déan cur síos ar Leaslíne C?

Answer 19

Ciseal is ísle, nó an mhathaircharraig. Déanta as caithníní carraige

Question 20

An tionchar atá ag ithir ar an bhfásra?

Answer 20

Má tá an ithir uisce a choimead, bíonn réimse leathan d’fhásra. Má tá ithir aigéadach, bheadh réimse beag d’plandaí

Question 21

Cá dtagann húmas ó?

Answer 21

Bhruscar plandaí. Má ta a lán dhuillsilteacha bíonn níos mó húmas agus bíonn ithir thorthúil

Question 22

Déan cur síos ar ithir mac acmhainn?

Answer 22

Tá ithir an-tabhachtaí, Togann sé de-ocsáid carbóin steach ón atmaisféar. Cabhraíonn sé glanadh uisce.

Question 23

Cén saghas acmhainn é ithir?

Answer 23

Neamh-inathnuaite, úsáidtear é níos tapúla ná atá sé á dhéanamh

Question 24

An toradh de damaiste a dhéanamh go dtí an ithir?

Answer 24

Creimeadh ithir, fairsingiú fasaigh, truailliú ithir agus cailiúnt torthúlacht ithir

Question 25

Cén fáth gur tharlaíonn creimeadh ithir?

Answer 25

Róbarraíocht (overcropping) agus róinnilt (overgrazing)

Question 26

4 modhanna eagsúla chun ithir a chaomhnú?

Answer 26

1. Leasúcháin Orgánaigh 2. Rothlú barraí a chleachtadh 3. Ainmhí nua a thógaint isteach 4. Treabadh comhrianach (contour ploughing)

Question 27

Déan cur síos ar láisteadh (leeching)?

Answer 27

In áit le a lán báisteach, gluaiseann an uisce trí an ithir ag tógaint húmas/miaraí leo. Bíonn an ithir fágtha neamhthorthúil

Question 28

Na 4 príomh ithreacha in Éireann?

Answer 28

1. Ithir Dhonn 2. Ithir Mhóinteach 3. Ithir Phodsail 4. Gléírigh

Question 29

Déan cur síos ar ithir dhonn?

Answer 29

An ithir is coitiana in Éireann. Le fáil in áit a bhí clúdaithe le oighearsuth. Ithir torthúil. Úsáidithe chun barraí a fhás agus le haghaidh fás féar. Crainn dhuillsilteacha a bhí ann, a lán húmas dhéanta ann.

Question 30

Déan cur síos ar ithir phodsail?

Answer 30

Le fáil in aít fluich + fuar. Clúdaithe le foraoise bhuaircíneach (conferious). Níl sé an-torthúil. Tarlaíonn a lán láisteadh. Ar fáil ar thalmh ard m.sh Corciagh.