Dorastanie - adolescencja (Początek 9-12 lat Koniec - 18-20 lat) Flashcards
(36 cards)
1
Q
tożsamość indywidualna
A
- dojrzewanie biologiczne
- uzyskiwanie emocjonalnej stabilności
- zaakceptowanie zmieniającego się ciała i płciowości
- wybór własnych celów życia
- określenie wartości
- ustalenie przekonań, zainteresowań, hierarchii potrzeb, sposobu myślenia
2
Q
tożsamość społeczna
A
określenie przez jednostkę grupy, do której chce należeć, z którą się identyfikuje i o której akceptację zabiega
3
Q
Zadania okresu adolescencji
A
- dojrzewanie intelektualne, emocjonalne i społeczne
- budowanie własnej filozofii życia
- poszukiwanie osobistej i społecznej autonomii
- poszukiwanie tożsamości płciowej
- poszukiwanie tożsamości grupowej i osobistej
- akceptacja zmieniającego się siebie
4
Q
Wymiar społeczny
A
- uzyskanie emocjonalnej niezależności od rodziców
- przygotowanie do budowy związku
5
Q
Wymiar ekonomiczny
A
- osiągnięcie niezależności ekonomicznej i znajdowanie satysfakcji w samospełnianiu się poprzez profesję
6
Q
- System rodzinny
Czynniki wyznaczające jakość:
A
- Status socjoekonomiczny
- poziom wykształcenia rodziców
- struktura rodziny - role i normy obowiązujące
- specyficzny system wartości, filozofii, stylu życia
- styl socjalizacji preferowany przez opiekunów oraz system kar i nagród
- styl komunikacji między rodzicami oraz między rodzicami a dziećmi
7
Q
Rówieśnicy
A
dziewczynki częściej deklarują przyjaźń z chłopcami, niż odwrotnie
8
Q
Zmiany biologiczne
A
- zintensyfikowanie gospodarki hormonalnej
- Rozwój pierwszorzędowych cech płciowych
- Pojawienie się drugorzędowych cech płciowych
- Związek między relacjami w rodzinie a tempem dojrzewania płciowego - gorsze relacje → szybsze dojrzewanie
- niski status społeczno-ekonomiczny → późniejsze dojrzewanie z powodu złego odżywiania
9
Q
Zmiany psychiczne (psyche)
A
- 11-12 rok - Pojawia się zdolność do myślenia formalnego - hipotetyczno-dedukcyjnego - swobodna i oderwana od rzeczywistości refleksja, rozwiązywanie problemów. Zdolność do wyobrażania sobie sytuacji, której nie przeżył.
- Myślenie o przyszłości
- Znaczna labilność emocjonalna
- Spora dysproporcja miedzy rzeczywistym znaczeniem pewnych sytuacji, a uczuciami, jakie wywołują w nastolatku
- Bunt - wyraz gniewu i niezadowolenia
- Niestałość motywacji - krótkotrwały wysiłek wkładany w zmianę
10
Q
Zmiany społeczne (polis)
A
- Nabierają na znaczeniu relacje z rówieśnikami - na ich jakość wpływają doświadczenia wyniesione z domu
- Rodzice i nauczyciele
- Od 15-16 roku życia spada przywiązanie do rodziców, lecz na dalszych etapach adolescencji ponownie rośnie
- wzrost liczby sprzeczek na pierwszym etapie dorastania - spowodowane czynnikami biologicznymi (hormony) jak i psychospołecznymi (zmiana ról społecznych)
- wyrażanie niezgody → uruchomienie procesu indywidualizacji i separacji
11
Q
2 podkategorie grup rówieśniczych:
A
klika - typowa dla wczesnego okresu dorastania - 4-6 silnie związanych ze sobą osób tej samej płci, duża spójność i wysoki poziom intymności
paczki - połączenie się klik, zróżnicowane płciowo
12
Q
Związki preintymne
A
- nietrwałe, gwałtowność uczuć, podatność na czynniki zakłócające
13
Q
Istota kryzysu adolescencyjnego
A
Określenie siebie jako istoty społecznej, funkcjonującej i współpracującej z innymi ludźmi według przyjętych lub wypracowanych norm i wzorów
14
Q
Kształtowanie się tożsamości
Najważniejszym okresem jest dorastanie - szczególnie druga faza - 16/17 - 20 lat
A
James Marcia - “Status tożsamości” - 2 etapy:
- Doświadczanie kryzysu / bycie w kryzysie - aktywne poszukiwanie alternatyw działań (eksploracji) różnych ze względu na cel i leżące u ich podstaw wartości
- Podjęcie decyzji i dokonanie wyboru idei / obszaru działania ważnego dla jednostki ze względu na jej potrzeby i plany życiowe → podejmowanie zobowiązania
15
Q
Eksploracja
A
- rozpoznawanie możliwości działania w coraz to nowych obszarach → rozpoznanie swoich ind. zasobów, zasobów otoczenia i relacji łączących jednostkę z innymi ludźmi oraz poznawanie tego, jak widzą ją inni
16
Q
Zobowiązanie
A
- podjęcie decyzji dotyczących dalszych poczynań w życiu, wzięcie na siebie odpowiedzialności za bliskie i dalekie konsekwencje tych decyzji
- zaangażowanie w jakieś zajęcie i świadome zainwestowanie energii w określony obszar praktyczny
- podjęcie pracy, założenie rodziny,
lub mentalny
- wybór ideologii, światopoglądu - świadomość konsekwencji podejmowanych decyzji i gotowość ich przyjęcia oraz zgoda na nie
17
Q
Na zmiany statusu tożsamości wpływa jakość społecznego otoczenia jednostki:
A
- Pozwolenie na eksperymentowanie (eksplorację)
- Tworzenie młodym ludziom okazji do dokonywania wyborów
- Zachęcanie do wyborów, przy oczekiwaniu gotowości do ponoszenia za nie odpowiedzialności
18
Q
Zmiany mogą mieć charakter:
A
- progresywny - na wyższy poziom tożsamości,
- stagnacji - zatrzymanie na obecnym poziomie z powodu braku okazji do eksploracji albo braku możliwości zobowiązania
- regresji - do poziomu niższego
19
Q
Tożsamość rozproszona
A
- 12-14 lat
- zaskoczenie pojawiającymi się zmianami w budowie i fizjologii ciała
20
Q
Tożsamość nadana/lustrzana
A
- poszukiwanie idei, nadającej sens aktywności nastolatka, pomagającej zapanować nad poczuciem chaosu oraz poszukiwanie ludzi, którym może zaufać
- jednostka przyjmuje za swoje czyjeś standardy oceniania, reguły postępowania, wybory zawodowe, przekonania religijne, bez ich weryfikowania
- skłonność do idealizowania osób i grup, z którymi się identyfikuje
21
Q
Tożsamość moratoryjna (odroczona)
A
- Rozczarowanie będące rezultatem dokonanego wcześniej wyboru
- czas aktywnego, samodzielnego poszukiwania czegoś zgodnego z potrzebami i wartościami
- częste zmiany upodobań, próbowanie siebie w różnych rolach, relacjach i okolicznościach
- istotne ze strony otoczenia jest zapewnienie akceptacji i bezpieczeństwa
22
Q
Tożsamość osiągnięta - dojrzała
A
- Podjęcie zobowiązania dotyczącego tego, kim nastolatek chce być i co chce w życiu robić
- scalenie zgromadzonych doświadczeń i posiadanych atrybutów
- świadomość zasobów i ograniczeń własnych oraz środowiskowych
- poczucie ciągłości w czasie i przestrzeni
- akceptacja siebie i realistyczna samoocena, niezależna od okoliczności i sądów innych
23
Q
Dwucykliczny model - Luyckx
A
Cykl 1. - cykl formowania zobowiązania
- 2 naprzemienne procesy:
1. eksperymentowanie (eksploracja wszerz) - rozpoznawanie możliwości działania w coraz to nowych obszarach
2. uczenie się podejmowania zobowiązań (podejmowanie) - podejmowanie decyzji co do obszarów zaangażowania
Poczucie pomieszania, zamętu, licznych wątpliwości egzystencjalnych i niepewności
Cykl 2. - cykl ewaluacji zobowiązania
- eksploracja wgłąb - rozpoznanie wartości tych obszarów, co do których jednostka podjęła już wstępne decyzje w poprzednim cyklu.
- Identyfikacja - pewność co do słuszności i pewności dokonanego wyboru - zidentyfikowanie się z wyborem
24
Q
Efektem jest uzyskanie dojrzałej tożsamości
A
- bogate i zróżnicowanie doświadczenie, dojrzałość w podejmowaniu decyzji dotyczących własnego życia i siebie
25
**3 przenikające się procesy:**
1. eksploracja alternatyw działania i rozpoznanie zasobów własnych i otoczenia
I faza adolescencji
- Wiele zróżnicowanych doświadczeń jest dodawanych do już posiadanych struktur umysłowych (asymilacja I)
- później nowe doświadczenia wypierają niektóre stare elementy (asymilacja II)
II faza - eksploracja wgłąb
- weryfikacja wcześniej dokonanych wyborów
- modyfikacja starych struktur umysłowych (akomodacja I i akomodacja II)
2. Naprzemienne podejmowanie i weryfikowanie decyzji oraz ocena skutków podejmowanych wyborów - szukanie sensu decyzji
3. Proces konstruowania swej tożsamości metodą krok po kroku - po kolei podejmowanie decyzji i ocena jej słuszności, podejmowanie kolejnej decyzji i tak dalej
26
Tożsamość negatywna
Powstaje w wyniku czasowej identyfikacji młodej osoby z istniejącymi w danej społeczności wzorami postaw, ról, wartości, uważanych za niepożądane lub godne potępienia.
27
**Korzyści z przyjęcia tożsamości negatywnej:**
1. Przezwyciężenie rozproszenia - odzyskanie poczucia spójności, tożsamości
2. Zyskiwanie autonomii względem rodziców czy szkoły - wspiera proces uniezależniania się od rodziców, nauczycieli i rówieśników
3. Kształtowanie się gotowości do obdarzania akceptacją “złych” i “innych” - okazja do solidaryzowania się z ludźmi napiętnowanymi przez dorosłych czy rówieśników
4. Zyskiwanie dojrzałego stosunku do norm obyczajowych i prawnych
28
**Czynniki przyczyniające się do utrwalania tożsamości negatywnej:**
1. Stosowanie przez dorosłych zbyt dotkliwych i dalekosiężnych sankcji - wzmocnienie negatywne
2. Strukturalne bezrobocie dotykające młodych, niezachęcające do sensownego planowania życia
3. Dyskryminacja na tle rasowym lub narodowościowym - przybranie tożsamości negatywnej jest wyrazem buntu
29
**Zaburzenia łaknienia**
1. Anoreksja - utrzymywani wagi ciała poniżej 85% wagi należnej
2. Bulimia - powtarzające się epizody objadania się i stosowanie zachowań kompensujących - wymioty, środki przeczyszczające, intensywne ćwiczenia
3. Niespecyficzne zaburzenia jedzenia - część objawów anoreksji lub bulimii
4. Jedzenie kompulsywne - brak kontroli nad ilością spożywanego pokarmu, szybkie jedzenie, pochłanianie dużych ilości pokarmu bez uczucia głodu
5. Ortoreksja - obsesyjna uwaga na punkcie jakości jedzenia, wyboru właściwych produktów
6. Anarchia jedzeniowa - zaniechanie jedzenia właściwych posiłków na rzecz jedzenia małych porcji w nieregularnych odstępach czasu. Jedzenie w pośpiechu, fast foody
7. Bigoreksja - obsesyjne zaabsorbowanie wyglądem zewnętrznym i muskulaturą ciała
30
**Depresja młodzieńcza**
Przyczyny:
1. Przemiany na poziomie biologicznym
2. Zamęt tożsamościowy
3. Mało stabilny obraz samego siebie
4. duża zmienność nastrojów
5. Niska samoakceptacja
31
**Symptomy zespołu presuicydalnego**
1. Zawężenie funkcji psychicznych- ciągłe przeżywanie lęku, niepokoju, zagrożenia
2. Utrzymywanie się przekonań o mniejszej wartości i poczucia niewydolności - dominowanie postawy rezygnacyjnej i wycofywanie się
3. przejawy skłonności do kierowania agresji przeciwko sobie
4. Skłonność do ucieczki przed rzeczywistością i trudnościami w świat marzeń oraz do rozważań ma temat śmierci i samobójstwa, jako formy rozwiązania trudnej sytuacji
32
**Czynniki chroniące:**
1. Poczucie kontroli osobistej
2. adekwatny styl atrybucji przyczyn zdarzeń
3. zdolność do adekwatnej ekspresji emocji oraz ich kontrolowania
4. wykorzystanie konstruktywnych strategi radzenia sobie w trudnych sytuacjach
5. wsparcie społeczne
33
Uzależnienie od alkoholu i narkotyków
1. W okresie adolescencji wzrasta podatność na uzależnienie
2. Sprzyja zamęt tożsamościowy - poczucie wewnętrznej pustki i brak spójności, utrata poczucia związku pomiędzy sobą z czasów dzieciństwa, a obecnym
3. Ryzyko rośnie, gdy używki dostarczają poczucia odprężenia, poprawiają nastrój, odsuwają myśli o problemach, dają większą swobodę w nawiązywaniu kontaktów czy służy uzyskaniu akceptacji rówieśników
4. Sprzyjające środowisko:
1. przyzwolenie dorosłych
2. brak stabilnej sytuacji rodzinnej
3. brak więzi z rodziną
4. reklama alkoholu w mediach
5. niechęć do szkoły
6. poczucie alienacji - trudność nawiązywania kontaktów z rówieśnikami
34
Źródła i istota wsparcia udzielanego nastolatkom
1. Istota wsparcia:
- tworzenie przyjaznego, stabilnego środowiska rozwoju
- dostarczenie narzędzi oraz informacji będących podstawą satysfakcjonującego realizowania ról dorosłości
- pokazywanie możliwych rozwiązań różnych sytuacji problemowych, konfliktowych, akcentowanie metod, które zapewniają realizację celu i są społecznie akceptowalne i służą zdrowiu i rozwojowi jednostki
35
Źródła wsparcia
1. społeczność pozarodzinna
2. kultura
3. budowanie i udoskonalanie szerokiej oraz atrakcyjnej oferty działań
4. powstrzymywanie się od pochopnego etykietowania nastolatków
5. ograniczone promowanie negatywnych modeli przez media
6. dbałość o przedstawicieli wszelkich grup mniejszościowych
7. walka z bezrobociem
8. zapewnienie dostępu do różnych form kształcenia oraz spędzania wolnego czasu
36
Efekty rozwojowe
1. Ukształtowanie dojrzałej tożsamości, sprzyjającej dalszemu rozwojowi jednostki
2. Rozpoznanie własnych zasobów, obiektywne ujęcie słabych punktów, nabycie kompetencji społecznych, wiedzy o sobie i świecie
