Frá Alþýðutryggingum til almannatrygginga

Question 1

Fyrsta frumvarpið um alþýðutryggingar

Answer 1

1887

Question 2

Lög um styrktarsjóði handa alþýðufólki nr. 29/1890 árið…

Answer 2

1890

Question 3

Lög um alþýðutryggingar samþykkt (fyrstu lög síns eðlis)

Answer 3

1936

Question 4

Árið 1936 var komið á..

Answer 4

Almennum tryggingum fyrir borgara og Tryggingastofnun Íslands stofnsett

Question 5

Frumvarp um almennan ellistyrk

Answer 5

1909

Question 6

Þrátt fyrir stofnun Lífeyrissjóðs Íslands 1936 var lífeyrir áfram greiddur af…

Answer 6

Sveitarfélögum

Question 7

Greiðslur frá Lífeyrissjóð Íslands hófust

Answer 7

1946

Question 8

Jón Blöndal sagði (1942) um alþýðutryggingarnar (1936)

Answer 8

…markar þessi löggjöf án efa eitthvert stærsta sporið í íslenskri félagsmálalöggjöf fyrr og síðar

Question 9

Ólafur Thors forsætisráðherra ríkisstjórnar sjálfstæðis- og alþýðuflokks sagði árið 1946…

Answer 9

“Ríkisstjórnin hefur með samþykki
þeirra þingmanna, er að henni standa,
ákveðið að komið verði á á næsta ári svo
fullkomnu kerfi almannatrygginga,
sem nái til allrar þjóðarinnar, án tillits til
stétta eða efna-hags að ísland verði á
þessu sviði í fremstu röð
nágrannaþjóðanna.”

Question 10

Árið 1946 bættist til viðbótar við slysa-, sjúkra-, lífeyris- og atvinnutryggingar

Answer 10

Fjölskyldubætur til barnamargra fjölskyldna, sjúkradagpeningarm slysabætur til alls launafólks, fæðingarstyrkur, ekkjubætur og barnalífeyrir

Greiðsla meðlaga falin Tryggingastofnun ríkisins og stofnuninni var falin yfirstjórn allra sjúkrasamlaga

Aðrar helstu breytingar voru þær að greiðsla elli- og örorkubóta var flutt frá sveitarfélögunum til Tryggingastofnunnar

Question 11

Lífeyristrygginar skv. 1946 löggjöfinni

Answer 11

Allir 67+ ára fá rétt til ellilífeyris sem er föst upphæð

Þrjú verðlagssvæði

Reglur um skerðingu eftir því sem aðrar tekjur ellilífeyrisþegans hækkuðu

Frestun á töku lífeyris leiddi til 5% hækkunar fyrir hvert ár sem var frestað

Fastur nefskattur var lagður á almenning til að fjármagna lífeyrinn

75% örorkulífeyrir varð jafnhár ellilífeyri

Úthlutun og greiðsla var færð frá sveitarfélögum til Tryggingastofnun ríkisins

Question 11

Þrjú verðlagssvæði í 1946 löggjöfini

Answer 11

Stærra þéttbýli

Minna þéttbýli

Sveitir

Question 11

Reglur um skerðingu eftir því sem aðrar tekjur ellilífeyrisþegans hækkuðu

Answer 11

Fyrirmynd frá Nýja Sjálandi

Einkennandi fyrir íslenska löggjöf

Question 12

1963

Answer 12

Lífeyrir úr sjálfstæðum lífeyrissjóðum skyldi framvegis
vera „viðbótarlífeyrir“ og því ekki lengur skerða hinn almenna
lífeyri almannatrygginga (1974 skylda fyrir launþega; 1980
skylda fyrir alla launþega)

Landið gert að einu verðlagssvæði

Question 13

1972

Answer 13

lágmarkstekjutrygging fyrir þau sem höfðu aðeins bætur
almannatrygginga til að lifa af- í reynd varð hluti lífeyris
almannatrygginganna þar með aftur tekjutengdur hér á landi

Question 14

1992

Answer 14

Elli- og örorkulífeyrir (Beveridge-lífeyririnn) á ný tekjutengdur með beinum hætti (lágtekjumiðaður)

Fari aðrar tekjur lífeyrisþega yfir ákveðið mark (til dæmis vegna
atvinnutekna) þá byrjar grunnlífeyririnn að skerðast eftir ákveðnum
reglum og fellur að lokum niður að fullu fari ofangreindar tekjur yfir
visst hámark (aftur líkt Nýja Sjálandi og Ástralíu ólíkt
Norðurlöndunum)

Question 15

Ellilífeyrir á Íslandi

Answer 15

Rétt til ellilífeyris eiga þeir sem eru 67 ára eða eldri, hafa átt lögheimili hér á landi eða hafa starfað í öðru EES landi í a.m.k. þrjú almanaksár frá 16 til 67 ára aldurs

Fullan rétt eiga þeir sem hafa verið búsettir hér á landi a.m.k. 40 ár frá 16 til 67 ára

Sé um skemmri tíma um að ræða greiðist í hlutfalli við búsetutíma

Réttindi geta áunnist við 65 ára aldur gegn varanlegri lækkun

Question 16

Megineinkenni ellilífeyris frá TR

Answer 16

Náði óvenju snemma til meirihluta þjóðarinnar

Lífeyrirsgreiðslur lágar og lægri en í hinum norrænu löndunum

Nútímalegt lífeyriskerfi 1946

Borgaralegur réttur til lágmarks ellilífeyris (citizenship rights-
Beveridge) m/lágtekjumiðun (nema 1960-72)

Svo bætast við einnig atvinnutengd lífeyrissjóðkerfi (work-
related- Bismarck)

Question 17

Lífeyrissjóðakerfið til viðbótar við lífeyri almannatrygginga

Answer 17

Glósaði á blað

Question 18

Þrískipt kerfi lífeyristrygginga

Answer 18

Lífeyriskerfi almannatrygginga (gegnumstreymikerfi)

Lífeyrissjóðirnir eru söfnunarsjóðir (byggðir á iðgjöldum starfandi fólks og mótframlagi atvinnurekanda)

Viðbótalífeyrissparnaður (einstaklingsbundinn lífeyrissparnaðarreikningur)

Question 19

Áskoranir sem felast í því að þjóðir eldast skv. Stefáni Ólafssyni

Answer 19

Færri á vinnualdri > fleiri á eftirlaunaaldri

Atvinnuþátttaka eldri íbúa mikil hérlendis

Lífeyrisgreiðslur hafa hækkað - veita betri tekjuvernd

Question 20

Örorkulífeyrir

Answer 20

Örorkumat 75% eða meira veitir rétt til greiðslu örorkulífeyris og tengdra greiðslna

1. sept 2025 eiga að taka gildi ný lög um örorku- og endurhæfingarlífeyri (starfsgetumat í stað örorkumats, hærri frítekjumörk fyrir endurhæfingarlífeyrisþega og meiri sveigjanleiki varðandi tekjumörk og hluta lífeyri)

Question 21

Upphaf slysatrygginga

Answer 21

Fyrstu tryggingarnar í flestum iðnríkjunum

1903: Byrjaði sem lög um lífsábyrgð sjómanna á þilskipum

1925: Allir sjómenn, flestir verkamenn (ekki landbúnaðar eða flutninga og samgöngumenn)

1936: Atvinnusjúkdómar koma inn

1947: Hærri bætur og stærri hópar

Question 22

Slysatryggingar 2024: Hverjir eru tryggðir (5) og fyrir hverju (4)?

Answer 22

Launafólk til og frá vinnu
Íþróttafólk 16+
Iðnnemar
Björgunarfólk
Slysatrygging við heimilisstörf þegar þess er óskað á skattframtali

-Sjúkrakostnaður
-Dagpeningar
-Örorkubætur
-Dánarbætur

Question 23

Upphaf sjúkratrygginga

Answer 23

1897: Fyrsta frjálsa sjúkrasamlagið stofnað 1911: Lög um sjúkrasamlög (opin fyrir fullhrausta einstaklinga 15-40 ára sem áttu mini hreina eign en 5.000 kr.) 1936: Ákveðið að í hverjum kaupstað skyldi stofna sérstakt sjúkrasamlag (16-67 ára höfðu rétt og skyldu til að vera í samlaginu) 1947: Teknar upp sjúkrabætur (sjúkradagpeningar) greiddir konum og körlum 16-67 ára sem verða fyrir tekjumissi vegna veikinda - giftar konur áttu ekki rétt nema ef mennirnir þeirra gátu ekki séð fyrir þeim (greiðslur hefjast hjá launþegum frá og með 11. veikindadegi en annars frá og með 6. sjúkraviku 1947: Í lögunum er gert ráð fyrir að komið verði á fót almennum heilsugæslustöðvum en framkvæmd laganna var frestað 1951: Hugmyndin um heilsugæslustöð gekk ekki upp og ákveðið að stofna sjúkrasamlög allstaðar og þar með voru allir landsmenn sjúrkratryggðir 1975: Tryggingahlutfall orðið 100% 1990: Sjúkrasamlög lögð niður og starfsemin falin Tryggingastofnun (markmið síðan 1947)

Question 24

Markmið laga um sjúkratrygginga

Answer 24

Markmið laga um sjúkratrygginga er að tryggja sjúkratryggðum aðstoð til verndar heilbrigði og jafnan aðgang að heilbrigðisþjónustu óháð efnahag samkvæmt skilyrðum laganna Einnig sér stofnunin um samninga við sérfræðinga er varðar heilbrigðisþjónustu

Question 25

Hverjir eru sjúkratryggðir á Íslandi?

Answer 25

Þeir sem hafa búið í landinu undanfarna 6 mánuði Þeir sem taka upp búsetu á Íslandi og hafa verið sjúkratryggðir í öðru EES-landi síðustu 6 mánuði og leggja fram staðsetningu -----Annars er 6 mánaða biðtími

Question 26

Meginreglur sjúkratrygginga

Answer 26

Allir tryggðir án tillits til efnahags Hinn tryggði þarf einungis að reiða út fyrir sínum hluta kostnaðar við verk/þjónustu Undantekning eru tannlæknar Almannatryggingar greiða eftir ákveðnum reglum, tryggingavernd er því mismunandi

Question 27

Kostnaðarliðir sem sjúkratryggingar ná til

Answer 27

Hjúkrun í heimahúsum Fæðing í heimahúsum Sjúkraflutningar Sjúkradagpeningar Sjúkrakostnaður – veikindi og slys erlendis Brýn meðferð erlendis Vistgjölf á stofnunum Styrkur til að kaupa á næringarefnum og sérfæði Afsláttarkort Tannlækningar barna og lífeyrisþega Endurgreiðsla v/læknis-, lyfja- og þjálfunarkostnaðar Greiðsla til sérfræðinga Greiðsla ferðakostnaðar innanlands Hjálpartæki Rannsóknir

Question 28

Sjúklingatrygging lög nr. 111/2000 Bætur fyrir líkamlegt eða geðrænt tjón í tengslum við:

Answer 28

1. Rannsóknir 2. Sjúkdómsmeðferð á sjúkrahúsi 3. Aðrar heilbrigðisstofnanir 4. Sjúkraflutninga 5. Sjálfstætt starfandi heilbrigðisstarfsmann

Question 29

Greiðslulaun skv. lögum um félagslega aðstoð nr. 99/2007 (12)

Answer 29

Mæðra- og feðralaun Barnalífeyrir Barnalífeyrir vegna menntunar Umönnunargreiðslur Makabætur og umönnunarbætur Dánarbætur Endurhæfingarlífeyrir Félagslegur viðbótarstuðningur við aldraða Heimilisuppbót Frekari uppbætur Bifreiðahlunnindi Endurgreiðsla umtalsverðs kostnaðar við læknishjálp og lyf

Question 30

Tryggingastofnun Íslands sér um framkvæmd...

Answer 30

Almannatrygginga og laga um félagslega aðstoð

Question 31

Sjúkratryggingar Íslands sjá um framkvæmd...

Answer 31

Laga um sjúkratryggingar og slysatryggingar

Question 32

Félagsmála- og húsnæðisráðuneytið er yfir starfsemi...

Answer 32

Tryggingastofnun ríkisins

Question 33

Heilbrigðisráðuneytið er yfir starfsemi...

Answer 33

Sjúkratrygginga Íslands

Question 34

Lög um atvinnuleysistryggingar nr. 12/1997

Answer 34

Launamenn og sjálfstætt starfandi einstaklingar, sem verða atvinnulausir, eiga rétt á bótum úr atvinnuleysistryggingasjóði enda séu þeir í atvinnuleit og fullfærir til vinnu Einstaklingur getur misst bótarétt sinn ef hann er ekki í virkri atvinnuleit

Question 35

Markmið atvinnuleysisbóta

Answer 35

Að tryggja launamönnum eða sjálfstætt starfandi einstaklingum tímabundna fjárhagsaðstoð meðan þeir eru að leita sér að nýju starfi eftir að hafa misst fyrra starf sitt Vinnumálastofnun sér um greiðslu og þjónustu við fólki í atvinnuleit