Hvernig greinum við og skýrum við mun á velferðarkerfum?

Question 1

Tvær meginleiðir til að meta velferðarkerfi

Answer 1

Samanburður útgjalda - útgjaldagreining

Samanburður einkenna, umfangs og gæða réttindakerfa og kannað hvort markmiðum þeirra hafi verið náð

Question 2

Útgjaldagreining - hvaða útgjöld er verið að tala um?

Answer 2

Útgjöld til hins opinbera

Útgjöld til almannatrygginga, heilbrigðismála, menntunar og félagslegrar þjónustu

Útgjöld til einstakra viðfangsefna velferðarkerfisins

Hærri útgjöld > öflugt velferðarkerfi

Question 3

Greiningarlíkön

Answer 3

Flokka fyrirbæri eftir sameiginlegum einkennum

Question 4

Fyrirvarar - greiningarlíkön

Answer 4

Verður að vera meiri munur á milli flokka en á milli fyrirbæra sem eru flokkuð saman

Flokkunin er einföldun, ekkert velferðarkerfi fellur fullkomlega að þeim flokki sem það er talið tilheyra

Flokkunin er ekki markmið í sjálfu sér heldur tæki til að þróa kenningar

Question 5

Richard Titmuss (1907-1973)

Answer 5

Breskur fræðimaður sem var með þríflokkun sinni á velferðarkerfum

Takmörkuð, atvinnutengd, festabundin

Question 6

Takmörkuð réttindakerfi

Answer 6

Hið opinbera tekur á sig framfærsluábyrgð fyrir þengana ef fjölskyldan og markaðurinn bregðast

Ríkið er öryggisvörður í neyðartilvikum, eða umsjónaraðili öryggisnetsins í þjóðfélaginu sem tryggir öllum lágmarksframfærslu

Lífskjaratryggingar takmarkast við fólk sem býr við framfærsluneyð og aðstoðin er veitt á svipuðum forsendum og fátækraaðstoð fyrri tíma

Question 7

Atvinnutengd réttindakerfi

Answer 7

Vísar einkum til skipulags í anda Bismarcks, algeng á meginlandi Vestur-Evrópu

Einstaklingar vinna sér inn réttindi í tengslum við starfsferil sinn með iðgjaldagreiðslum

Er ólíkt hinum tveimur og því er EKKI rökrétt að líta á það sem eins konar millistig hinna kerfanna

Question 8

Festabundin réttindakerfi

Answer 8

Beinist að öllum borgurunum og stýrist af formlegri skuldbindingu ríkisvaldsins til að veita öllum borgurum mannsæmandi kjör

Felur í sér umtalsvert hlutverk fyrir hið opinbera í mótun lífskjara þegnanna

Tengjast gjarnan markmiðum um jöfnun lífskjara í þjóðfélaginu, bæði hvað snertir velferðarforsjána og öflun tekna til að standa straum af kostnaði við hana

Question 9

Gösta Esping Andersen

Answer 9

Danskur félagsfræðingur sem endurskilgreindi kerfi Titmuss með hliðsjón af umfangi réttinda sem einstaklingum eru veitt

Tengir ólíkt skipulag og ólík markmið velferðarforsjár við pólitíska hugmyndafræði

Question 10

Hvað gerði Gösta Esping Andersen? (5)

Answer 10

Hann skoðaði ellilífeyriskerfi, sjúkratryggingar og atvinnuleysistryggingar

Hann mældi og bar saman:

Takmarkanir aðgengis að réttindum
Áhrif atvinnu á rétt
Lengd bótatímabila
Upphæðir bóta miðað við laun
Víðfeðmi almannatrygginga og félagslegrar þjónustu

Question 11

Með því að skoða kerfin, mæla og bera saman skapaði Gösta Esping Andersen…

Answer 11

Mælikvarða á örlæti réttindanna

Question 12

Mælikvarði á örlæti réttindanna

Answer 12

Gefur sér að þar sem einstaklingum séu veittir möguleikar á að draga fram lífið óháð vinnuframlagi á markaði þar séu þegnaréttindin mest

Question 13

De-commodification

Answer 13

Frelsi frá lífsbjargarskilyrðum markarðsaflanna

Question 14

Íhaldssamt kerfi

Answer 14

Í Þýskalandi, Frakklandi, Austurríki og Ítalíu

Markmið að viðhalda fjölskyldunni sem grunneiningu samfélagsins, ríkið grípur aðeins inní ef fjölskyldan bregst að hrófla sem minnst við stéttaskiptingunni

Tryggt gegn helstu áhættum: veikindum, elli og örorku og atvinnuleysis

Réttindi atvinnutengd og ávinnast á grundvelli iðgjaldagreiðslna - bætur endurspegla fyrri tekjur viðkomandi og viðhalda tekjuskiptingu og stéttaskiptingu

Starfsstéttir hafa gjarnan sína eigin tryggingasjóði

Question 15

Frjálslynt kerfi

Answer 15

Bandaríkin, Kanada og Ástralía (Bretland)

Mikilvægt að koma sem flestum til starfa

Forsjá mjög takmörkuð

Aðstoð þarfamiðuð - könnun á þörf og stuðningi haldið svo naumum að alltaf sé mun betra fyrir þiggjandann að stunda launaða vinnu - áhersla á einstaklingshyggju, sjálfshjálp og markaðshyggju

Æskilegast að menn vinni sig sjálfar út úr vanda sínum

Þeir sem ekki eru vinnufærir eiga lífsbjörg sína undir fjölskyldu sinni eða velvilja hjálpsamra meðborgara

Hlutverk hins opinbera í lágmarki - lítil jöfnunaráhrif

Question 16

Kerfi jafnaðarmanna

Answer 16

Skandinavía - Holland

Altækur réttur til félagslegs öryggis

Áhersla á mannsæmandi lágmarkslaun fyrir alla, atvinnuþátttöku, markvissa uppbyggingu almannatrygginga og félagslegar þjónustu

Áhersla á jöfnun lífskjara

Almannatryggingar fjármagnaðar með skattfé

Áhersla á að komið væri í veg fyrir það að velferðarforsjá hins opinbera væri veitt sem ölmusa

Á sjöunda áratugnum var mikil áhersla á að auka örlæti réttarkerfanna og gera bótatekjurnar fullnægjandi fyrir fólk í millistéttum

Question 17

Gösta Esping Andersen var gagnrýndur

Answer 17

Of mikil einföldun

Það var mikið tekist á um hvaða lönd ættu heima í hvaða líkani

Gagnrýndur fyrir karllægni og ekki tekið tillit til fjölskyldna

Að greiningarlíkanið hans væri miðað eingöngu við vinnandi karla og að konur, fjölskylda og börn væru ekki inn í greiningunni

Question 18

Greiningarlíkan Diane Sainsbury

Answer 18

Dæmi um einn af fjölmörgum fræðimönnum sem hafa litið til áhrifa kyns og fjölskyldustöðu við smíði greiningarlíkana

Question 19

Fyrirvinnuskipan og einstaklingsskipa velferðarréttinda: Greiningarlíkan Diane Sainsbury

Answer 19

Question 20

Fyrirvinnuskipan og einstaklingsskipan velferðarréttinda á Íslandi: Greiningarlíkan Diane Sainsbury

Answer 20