Hoorcollege 2 – Jeugdhulp en Kinderbescherming

Question 1

Kinderbeschermingsrecht is onderdeel van het privaatrecht, maar heeft alle basiskenmerken van publiekrecht:

Answer 1

• Primair verticale relaties tussen de procesdeelnemers.
• De overheid die ingrijpt en vergaande middelen kan inzetten waarmee de rechten van burgers worden ingeperkt. Kinderbeschermingsrecht gaat niet om straffen, maar om beschermen

Question 2

Positie van de overheid:

Answer 2

Positieve verplichting: Kinderen de noodzakelijke bescherming bieden tegen alle vormen van fysieke of mentale mishandeling, nalaten etc.

Negatieve verplichting: Ouderlijke rechten en vrijheid van ouders en kinderen om samen op te groeien zonder dat iemand zich daarin mengt respecteren.

Lastig om een goede balans te vinden tussen de positieve en negatieve verplichting.

Vals negatief: Ten onrechte oordelen dat ingrijpen niet nodig is, vaak om ouders nog een kans te geven.

Vals positief: Ten onrechte oordelen dat ingrijpen nodig is, vaak om het risico op een gezinsdrama te willen uitsluiten.

Question 3

Uitgangspunten kinderbescherming:

Answer 3

Belang van het kind:
- Bij alle maatregelen die het kind betreffen vormt het belang van het kind een eerste overweging.
- Concretisering bedreiging en doelstelling.
- Inschatting effect op het kind (Micro- en macroniveau).

Ultimum remedium (Laatste redmiddel):
- Serieuze ontwikkelingsbedreiging.
- Alle mogelijkheden in het vrijwillig kader moeten zijn uitgeput of zijn overwogen.

Zo licht mogelijk:
- Streven naar de minst ingrijpende oplossing.
- Herstellen van ‘normale’ gezinsverhoudingen.

Question 4

Omvangrijke wetswijzigingen op 1 januari 2015:

Answer 4

• De Jeugdwet (Ter vervanging van de Wet op de Jeugdzorg).
• De Wet herziening kinderbeschermingsmaatregelen.

Sindsdien kent het kinderbeschermingsrecht 2 mogelijkheden:
- Gezagsbeperking (Ondertoezichtstelling/uithuisplaatsing)
- Gezagsbeëindiging

Question 5

Aard van de maatregel: ondertoezichtstelling

Answer 5

o Gezagsbeperkende maatregel (Ouders houden gezag, maar dit wordt beperkt).
o Opgelegd aan minderjarige (0-18 jaar).
o Gedwongen begeleiding door een jeugdbeschermer, die (schriftelijke) aanwijzingen kan geven aan kind en ouder.

Question 6

Doel van de maatregel: ondertoezichtstelling

Answer 6

o Hulp en steun aan kind en ouder: Wegnemen ontwikkelingsbedreiging.
o Versterken gezinsband.
o In specifieke gevallen: Toewerken naar zelfstandigheid.
 Bv. 16- of 17-jarigen die al langere tijd uit huis geplaatst zijn.

Question 7

Cumulatieve gronden voor de maatregel: ondertoezichtstelling

Answer 7

o Er is sprake van een ernstige ontwikkelingsbedreiging.
 Open norm die uitdrukking geeft aan ultimum remedium gedachte, zodat dit per zaak los kan worden bepaald.
 Mogelijkheid van schade is onvoldoende, maar schade hoeft nog niet te zijn ingetreden.
 Geeft op casusniveau meer zeer beperkt houvast ten aanzien van de vraag wanneer ingrijpen gerechtvaardigd is.

o Noodzakelijke hulp wordt niet of onvoldoende geaccepteerd.
 Grens tussen vrijwillig en gedwongen kader.
 Rechtmatigheidstoets
 Hulpverlening moet passend zijn.

o Gerechtvaardigde verwachting dat ouders binnen een aanvaardbare termijn de verzorging en opvoeding weer kunnen dragen.
 Gaat om de periode van onzekerheid die het kind kan overbruggen over de vraag in welk gezin hij zal opgroeien.
 Hoe jonger het kind, hoe korter de aanvaardbare termijn.
 Bij een kale OTS is per definitie aan deze verwachting voldaan.
 Bij een OTS met uithuisplaatsing moet een termijn worden gesteld en verwachting worden uitgesproken.

Question 8

Grond voor de maatregel: uithuisplaatsing

Answer 8

o Noodzakelijk in het belang van de opvoeding en verzorging.

Question 9

Uitgangspunten: uithuisplaatsing

Answer 9

o Besluit en uitvoering maatregel moet consistent zijn met doel van hereniging van het gezin (Maatregel is van tijdelijke aard).
o Proportionaliteit en subsidiariteit.
o Mogelijkheid tot participeren in procedure.

Question 10

Uitvoering: uithuisplaatsing

Answer 10

o Uithuisplaatsing in een pleeggezin (Bij voorkeur in het eigen netwerk).
o Uithuisplaatsing in een residentiële setting (Open of gesloten).
 Voor een machtiging gesloten jeugdhulp zijn er verschillende aanvullende wettelijke vereisten, omdat dit kan worden gezien als vorm van vrijheidsbeneming van minderjarigen.
 Ernstige opgroei- of opvoedingsproblemen die de ontwikkeling van de jeugdige naar volwassenheid ernstig belemmeren.
 Opneming en verblijf zijn noodzakelijk om te voorkomen dat de jeugdige zich aan deze jeugdhulp onttrekt of daaraan door anderen wordt onttrokken.
 Instemmingsverklaring gedragswetenschapper.
 Voorwaardelijke machtiging gesloten jeugdhulp.

Question 11

Gronden voor de maatregel: gezagsbeëindiging

Answer 11

o Ernstige ontwikkelingsbedreiging voor het kind.
o De verwachting is NIET gerechtvaardigd dat de ouders binnen een aanvaardbare termijn in staat zijn de opvoeding te dragen.
o De ouder misbruikt zijn gezag.

Question 12

Uitgangspunten: gezagsbeëindiging

Answer 12

o In de regel volgt eerst een OTS/UHP.
 Als direct al duidelijk is dat dit niet werkt (Bv. ouders hebben meerdere kinderen die elke keer uit huis geplaatst moeten worden) kan direct gezagsbeëindiging plaatsvinden.
o Het belang van stabiliteit en continuïteit voor de ontwikkeling van het kind.
o Onzekerheid schadelijk voor ontwikkeling kind.
o Verblijft het kind op zeer jonge leeftijd in een perspectief biedend pleeggezin, dan dient duidelijkheid te bestaan over het opvoedingsperspectief
o Bij een jaarlijkse verlenging OTS zonder perspectief op thuisplaatsing blijft het kind in onzekerheid
o Zwaarwegende betekenis aan belang van continuïteit en een ongestoord hechtingsproces.
o De enkele bereidheid van de ouder om zich niet te verzetten tegen een MUHP mag niet doorslaggevend zijn in de afweging.

Question 13

Jeugdhulp:

Answer 13

Alle vormen van ondersteuning en zorg aan jeugdigen, hun ouders, stiefouders, of anderen die een jeugdige als behorende tot hun gezin verzorgen en opvoeden, met uitzondering van
pleegouders, bij dreigende opgroei- en opvoedproblemen.

Question 14

Regeerakkoord 2010:

Answer 14

Er moet een verschuiving plaatsvinden van zware gespecialiseerde (en dus dure) zorg naar lichtere vormen van ondersteuning.

Moet focus liggen op eigen kracht van gezinnen.

Moet een efficiënter en effectiever systeem van jeugdhulp ontstaan.

Question 15

Vanaf 1 januari 2015 werd de Jeugdwet ingevoerd.

In recordtijd vastgesteld: Voorstel in 2013, aangenomen 1 januari 2015).

Uitgangspunten:

Answer 15

o De verantwoordelijkheid voor alle vormen van jeugdhulp komt bij gemeenten te liggen (Voorheen bij de Bureaus Jeugdzorg).
o Gemeenten hebben in de uitvoering van deze taak grote vrijheid gekregen om de toegang tot en de vormgeving van het lokale hulpverleningsaanbod te bepalen.
o De gemeente waar de minderjarige staat ingeschreven heeft een jeugdhulpplicht.
o Dekkend aanbod van kwalitatief goede zorg.
o Centrale toegang tot jeugdhulp is (vrijwel altijd) in handen van sociale wijkteams.
o Samenwerking met Veilig Thuis.
o Bureaus Jeugdzorg zijn opgegaan in Gecertificeerde Instellingen (GI’s).
o GI is verantwoordelijk voor de uitvoering van de jeugdbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering.
o Minderjarigen boven de 12 jaar moeten toestemming geven voor vrijwillige jeugdhulp (Tot 16 jaar ook ouders met gezag).

Question 16

Doelen Jeugdwet:

Answer 16

o Preventie, uitgaan van eigen mogelijkheden en eerder de juiste hulp op maat.
o Betere samenwerking bij de hulp aan jeugdigen en meer innovaties.
o Vermindering van de regeldruk (administratie etc).

Question 17

Besluitvorming in jeugdbeschermingszaken:

Answer 17

• Burgers/Professionals doen een melding bij Veilig Thuis/Hulpvraag sociaal wijkteam.
• Vrijwillige hulp mogelijk? Is drang noodzakelijk of is de situatie dusdanig zorgelijk dat een KB
  onderzoek moet worden gestart.
• Melding aan Raad voor de Kinderbescherming: Casusoverleg bescherming.
• Beschermingsonderzoek RvdK: RvdK wint informatie bij ouders, kind en informanten.
• De RvdK verzoekt kinderrechter een jeugdbeschermingsmaatregel op te leggen of verwijst terug naar vrijwillige hulpverlening.
• Kinderrechter beslist: Toewijzing/aanhouding/afwijzing.
• Uitvoering maatregel: GI
• Bij niet verlening maatregel: Toetsende taak RvdK.
• Bij noodzaak gezagsbeëindigende maatregel: Onderzoek RvdK.

Question 18

Drang:

Answer 18

• In beginsel vrijwillige hulpverlening waarin ouders en kind een laatste kans wordt geboden.
  o “Jullie moeten nu dit doen, anders wordt RvdK ingeschakeld”
• Apart traject of attitude gedurende verschillende jeugdhulptrajecten.
• Uitgeoefend door een wijkteammedewerker of jeugdbeschermer.
• Zorgen over zware ingrepen in het gezin zonder rechterlijke toetsing (Contactverbod,
  uithuisplaatsing, urinecontroles). Dit mag eigenlijk niet.
• Gebrek aan rechtsbescherming voor kind en ouders.

Question 19

Zorgvuldigheid van het besluitvormingsproces:

Answer 19

• Vindt er wel waarheidsvinding plaats? Wordt er wel getracht hetgeen dat daadwerkelijk is
  gebeurd te achterhalen?
• Artikel 3.3 Jeugdwet bevat een zogenoemde waarheidsplicht voor de GI en RvdK.
  o Betekent dat de feiten die in het proces aan de rechter worden voorgelegd feitelijk
  juist en volledig moeten zijn.
• Maar is dat mogelijk/wenselijk in zaken waarin er zorgen zijn over de ontwikkeling van de
  minderjarige?

Question 20

Knelpunten in het huidige systeem van jeugdhulp:

Answer 20

• De kwetsbaarste gezinnen die de hulp het hardste nodig hebben, raken verdwaald in het
  systeem van jeugdhulp.
• Rechtsbescherming schiet tekort.
• Privacy
• Noodzakelijke hulp is vaak niet of niet tijdig beschikbaar.

Question 21

Rechtspositie van minderjarigen is veelomvattend:

Answer 21

• Mag een minderjarige rechtshandelingen verrichten (Bv. iets kopen)?
• Kunnen minderjarigen een procedure starten voor de rechter?
• Kunnen minderjarigen aansprakelijk worden gesteld voor schade?
• Hoe kan een minderjarige participeren in een gerechtelijke procedure?
• Wat geldt ten aanzien van de leerplicht?
• Mogen minderjarigen werken? En zo ja, hoeveel?
• Beslissen minderjarigen zelf over belangrijke zaken (Bv. medische behandeling)?

Question 22

In dit college: Rechtspositie = Procespositie:

Answer 22

• Wat is de formele status van de minderjarige in familierechtelijke procedures?
• Wat geldt ten aanzien van de participatie van minderjarigen in familierechtelijke procedures?

Question 23

Materiele en formele handelingsbekwaamheid:

Answer 23

• Materieel: Welke handelingen mag een minderjarige buiten het proces verrichten?
• Formeel: Wat kan en mag een minderjarige in familierechtelijke procedures?
  o Als uitgangspunt in het familierecht geldt dat minderjarigen procesonbekwaam zijn
  (Geen zelfstandige rechtsingang hebben).
  o Minderjarigen kunnen in beginsel geen procedure starten of in hoger beroep gaan.
   Waarom? Ter bescherming van het kind, want in familierechtprocedures draait het vaak om conflicten tussen ouders.
   Uitgangspunt: Minderjarigen worden vertegenwoordigd door de ouders met
  gezag, als deze de belangen van het kind niet goed behartigen, kan een
  bijzondere curator worden toegewezen.
   Bv. uithuisplaatsing: Mogelijk wil het kind dit graag, ouders willen dit meestal niet. Curator kan dan helpen.
• In beginsel wordt jongere als onbekwaam gezien en wordt door ouders vertegenwoordigd.

Question 24

Voorbeeld: Juridisch ouderschap:

Answer 24

• Minderjarigen kunnen verzoeken om erkenning van juridisch ouderschap of vernietiging van
  de erkenning.
• Die verzoeken moeten worden gedaan door een bijzondere curator.

Question 25

Voorbeeld: Gezagsrecht:

Answer 25

• Minderjarigen kunnen formeel verzoek inzake gezag & omgang doen.
• Maar kunnen wel op informele wijze (mail, brief) de rechter melden dat een beslissing is
  gewenst.

Question 26

Procespositie minderjarigen in het jeugdbeschermingsrecht:

Answer 26

• Minderjarigen kunnen geen verzoek tot ondertoezichtstelling/uithuisplaatsing of
  gezagsbeëindiging doen.
• Minderjarigen kunnen niet in hoger beroep.
• Als je minderjarigen deze mogelijkheid wel zou geven, zouden zij in principe het gezag van de ouders eigenhandig kunnen beperken.

Question 27

Uitzondering: Wanneer een OTS/UHP is opgelegd kan de minderjarige de volgende verzoeken zelfstandig doen:

Answer 27

• Beëindiging OTS
• Vervanging van de GI
• Vervanging van de gezinsvoogd
• Verkorting duur OTS

Het gezag van ouders is dan immers al beperkt, dus dan kan het geen kwaad om
minderjarigen deze mogelijkheid te bieden.

Question 28

Uitzondering: Procedure inzake de machtiging gesloten jeugdhulp:

Answer 28

• Minderjarigen zijn procesbekwaam vanaf 12 jaar en onder de 12 jaar indien in staat de
  procedure en gevolgen te overzien.
• Omdat hierbij sprake is van vrijheidsbeneming (Kinder- en mensenrechten) en deze maatregel zo kindvriendelijk mogelijk moet worden toegepast.

Question 29

Hoorrecht van minderjarigen

Answer 29

• Minderjarigen onder de 12 jaar kunnen in de gelegenheid worden gesteld om te worden gehoord.
• Minderjarigen vanaf 12 jaar moeten in de gelegenheid worden gesteld om te worden
  gehoord.