Jeugdrecht in de praktijk Inleiding & Hoofdstuk 1 – Familierecht

Question 1

Jeugdrecht omvat:

Answer 1

1. Het familierecht (Afstamming, minderjarigheid, ouderlijk gezag)
2. Vrijwillige jeugdhulp
3. De kinderbescherming
4. Het jeugdstrafrecht

Question 2

Historische ontwikkelingen in het Nederlandse jeugdrecht:

Answer 2

Gelijktijdig ontstond een systeem van kinderbescherming en een apart jeugdrechtsysteem rond 1900, tegen de achtergrond van de ‘sociale kwestie’.
- Er was oog voor verpaupering van gezinnen (Industrialisatie en urbanisatie).

Reactie: Roep om actief staatsoptreden ter bescherming van het kind. Dit leidde tot de Kinderwetten in 1901.

Question 3

Kinderwetten:

Answer 3

Kinderbescherming en jeugdstrafrecht: Bescherming en gepaste sanctionering van kinderen.

Question 4

EVRM

Answer 4

Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden. Aangenomen in 1950.

Uitspraken van het Europees Hof voor de rechten van de mens speelden een grote rol in de ontwikkeling van de mensenrechten in Europa, vooral voor rechten voor kinderen. Dit werd versterkt door de aanname van het IVRK.

Question 5

IVRK:

Answer 5

Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind. Aangenomen in 1989. Meest omvattende mensenrechteninstrument.

Question 6

4 algemene principes IVRK

Answer 6

1. Alle kinderen hebben recht op alle rechten en vrijheden die in het verdrag worden genoemd, zonder discriminatie van welke aard ook.
2. Bij alle maatregelen betreffende kinderen vormen de belangen van het kind de eerste overweging.
3. Alle kinderen hebben recht op leven, overleven en ontwikkeling.
4. Alle kinderen hebben het recht om hun mening te geven en te participeren in beslissingen die hen betreffen, in overeenstemming met hun leeftijd en rijpheid.

Question 7

Kinderombudsman

Answer 7

Onafhankelijk instituut dat de ontwikkeling van de rechten van het kind controleert

Question 8

Familierecht

Answer 8

Rechtsverhouding tussen personen op het gebied van families en relaties, zowel verticaal al horizontaal.

Verticale relaties: Afstamming en ouderlijk gezag.
Horizontale relaties: Huwelijk en geregistreerd partnerschap.

Question 9

Afstammingsrecht:

Answer 9

Regelt afstamming tussen ouders en kinderen. Benoemt wie volgens de wet familie van elkaar is. Dit recht geeft het kind een rechtsbetrekking tot zijn familie.

Afstammingsrecht is een dwingend recht: Het staat vast, er is geen ruimte om dingen op dit gebied naar eigen inzicht te bepalen of regelen.

Question 10

Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) heeft in Nederland een rechtstreekse werking:

Answer 10

De rechterlijke macht moet alle wetgeving en bestuur direct aan het EVRM toetsen.

Nederlanders kunnen bij de rechter tegen beslissingen van de overheid bepalingen uit het EVRM inroepen.

Question 11

Moeder door geboorte:

Answer 11

De vrouw uit wie het kind is geboren is voor de Nederlandse wet de juridische moeder met alle rechten en plichten die daarbij horen.

Geldt ook als bij de bevruchting genetisch materiaal van anderen is ingebracht. Een draagmoeder wordt bijvoorbeeld gezien als juridische moeder. De wensmoeder kan alleen juridische moeder worden via adoptie.

Question 12

Vaderschap van rechtswege

Answer 12

De vader van een kind is de man die op het moment van de geboorte getrouwd is/geregistreerd partnerschap heeft met de vrouw uit wie het kind is geboren.

Hij wordt gezien als de biologische vader.

Als het kind wordt geboren voor het huwelijk/partnerschap, dan is er geen vaderschap van rechtswege. De man moet het kind dan erkennen.

Question 13

Moederschap van rechtswege:

Answer 13

Sinds 2014, voor de tweede moeder. Hiervoor gelden 2 voorwaarden:
- Er moet sprake zijn van een formele relatie van de ‘meemoeder’ of ‘duomoeder’ met de geboortemoeder op het moment van de geboorte van het kind.
- Het kind moet zijn verwekt door kunstmatige inseminatie met een onbekende donor.
Dit is niet nodig voor juridisch vaderschap.

Question 14

Ouder door erkenning:

Answer 14

Erkenning staat los van biologisch vaderschap. Het schept een juridische relatie tussen de man die het kind erkent en het kind. Sinds 2014 kan dit ook voor vrouwenparen.

Verschil met ouderschap van rechtswege: Toestemming van de moeder is vereist. Als dit niet kan, kan vervangende toestemming door de rechter worden gegeven.

Question 15

Erkenning is niet mogelijk wanneer:

Answer 15

o Moeder of kind (vanaf 12 jaar) geen toestemming geeft
o Het kind al 2 ouders heeft
o De man vanwege te nauwe verwantschap geen huwelijk met de moeder mag sluiten (broer, vader, oom van de vrouw)
o De man nog geen 16 jaar is

Question 16

Ouder via gerechtelijke vaststelling

Answer 16

Partners die geen juridisch ouder willen zijn. Geldt voor het
vaderschap ook voor een man die overlijdt voordat hij het kind heeft erkend.

De geboortemoeder kan in principe tegen de wil van degene die het betreft via de rechter het juridisch ouderschap afdwingen.

Question 17

Ouderschap via adoptie:

Answer 17

Alle gevolgen die de Nederlandse wet aan het ouderschap verbindt zijn ook van toepassing op ouders die door adoptie een kind krijgen.

Question 18

Gevolgen van het juridisch ouderschap:

Answer 18

• Het ontstaan van een familierechtelijke betrekking tussen het kind, zijn ouders en bloedverwanten.
• Gezag over het kind of hierom kunnen vragen.
• Recht op (en plicht tot) omgang met het kind.
• Onderhoudsplicht: Kosten dragen voor de verzorging en opvoeding tot het kind meerderjarig is (tot 21e jaar).
• Kinderen zijn erfgenamen.
• Rechtsgevolgen: Familienaam, nationaliteit, fiscaal (erf- en schenkbelasting), sociale zekerheid en diverse procesrechtelijke gebieden.

Question 19

Nederlandse adopties moeten aan verschillende voorwaarden voldoen:

Answer 19

• Adoptie moet in het belang van de jeugdige zijn.
• Op het moment van het adoptieverzoek moet vaststaan dat het kind niets meer van zijn biologische ouders in de rol van ouders te verwachten heeft.
• Een kind mag alleen worden geadopteerd zolang het onder de 18 jaar is.
• De mening van het kind speelt ook een rol: Boven de 12 jaar mag een kind zelf laten weten hoe hij/zij over adoptie denkt (kan eventueel ook bij kinderen jonger dan 12).
• Grootouders mogen hun kleinkind niet adopteren.

Question 20

Eisen voor biologische en beoogde adoptiefouders:

Answer 20

Biologische ouders:
o Adoptie gaat niet door als de biologische ouders er negatief tegenover staan (Behalve bij mishandeling, verwaarlozing of wanneer er niet/nauwelijks in gezinsverband is samengeleefd).
o De biologische moeder moet op het moment van adoptie minimaal 16 jaar zijn.
o De biologische moeder mag op het moment van adoptie niet meer het gezag over het kind uitoefenen.

Adoptiefouders:
o Adoptiefouders moeten minimaal 18 jaar ouder zijn dan het kind dat ze willen adopteren.
o Adoptiefouders moeten al minimaal 3 jaar samenwonen.
o Het kind moet al minimaal een jaar bij hen thuis wonen en door hen worden verzorgd en opgevoed voordat adoptie plaatsvindt.

Question 21

Adoptie over landsgrenzen heen verloopt volgens de volgende stappen:

Answer 21

• Adoptiefouders dienen een verzoek in.
• Raad voor de Kinderbescherming voert onderzoek uit naar de geschiktheid van de ouders.
• Wanneer adoptiefouders geschikt worden bevonden, moeten zij een verplichte voorlichtingscursus over de gevolgen van adoptie volgen.
• Minister moet beginseltoestemming geven.
• Adoptiefouders gaan via een bemiddelingsbureau op zoek naar een adoptiekind.

Question 22

Adoptie is pas mogelijk na:

Answer 22

1 jaar (bij 2 adoptiefouders) of 3 jaar (bij 1 adoptiefouder) zorg en
opvoeding voor het kind.

Question 23

Iedereen in Nederland mag adopteren:

Answer 23

(Niet-)getrouwde stellen, homostellen etc.

Question 24

Minderjarigheid en ouderlijk gezag:

Answer 24

Minderjarigen staan onder gezag van hun ouders of voogd. Voor
het recht zijn jongeren nog niet volledig zelfstandig. Ouders/voogd hebben zeggenschap over opvoeding en verzorging, financiële zaken en juridische handelingen.

Question 25

Ouderlijk gezag

Answer 25

heeft alleen betrekking op minderjarige kinderen, eindigt als het kind 18 is.

Question 26

Handelingsonbekwaam:

Answer 26

Minderjarigen kunnen niet zelfstandig in het juridisch verkeer optreden of zelfstandig dure artikelen aanschaffen.

Question 27

Handlichting

Answer 27

De rechter kan een minderjarige op diens verzoek en met toestemming van ouders voor bepaalde rechtshandelingen handelingsbekwaam verklaren.

Bv. bij een medische beslissing, psychiatrische dwangopname of hoorrecht van minderjarigen.

Question 28

Hoorrecht:

Answer 28

Minderjarigen moeten vanaf 12 jaar in alle zaken betreffende het gezag die hen rechtstreeks raken door de rechter in de gelegenheid worden gesteld om hun mening kenbaar te maken.
De rechter dient dit mee te nemen en uit te leggen waarom en in hoeverre zijn beslissing aansluit/afwijkt van de wensen van de minderjarige.

Question 29

Informele rechtsgang

Answer 29

Een minderjarige kan zelfstandig de rechter verzoeken een beslissing te namen over gezag, omgang of benoeming van een bijzondere curator.

Question 30

Gezagsrecht is een dwingend recht:

Answer 30

Niet ter vrije bepaling van ouders of andere betrokkenen.

Er is wel vrijheid over de invulling en uitoefening van het gezag.

Er gelden publiekrechtelijke bepalingen: Leerplichtwet, kinderbeschermingsmaatregelen etc.
Hier moeten ouders zich aan houden.

Ouderlijk gezag kan alleen worden beperkt of afgenomen met een maatregel van de kinderbescherming of door de kinderrechter.

Maximaal 2 ouders per kind kunnen gezag hebben.

Question 31

In de laatste decennia hebben er 3 grote veranderingen plaatsgevonden wat betreft gezag:

Answer 31

• Minderjarigen hebben een prominentere rechtspositie gekregen en het belang van het kind is leidend.
• Het gezagsrecht is stapsgewijs losgekoppeld van het huwelijk.
• De kring van personen die gezag over het kind kunnen krijgen is uitgebreid.

Question 32

Gezag

Answer 32

heeft betrekking op opvoeding en verzorging van de minderjarige, het bewind over zijn vermogen en zijn vertegenwoordiging in burgerlijke handelingen.

Question 33

Wie mag geen gezag hebben?

Answer 33

• Minderjarigen
• Personen die onder curatele staan
• Personen wiens geestvermogens zodanig zijn verstoord dat ze niet in staat zijn om gezag te kunnen uitoefenen

Question 34

Er zijn 3 verschillende juridische verhoudingen wat betreft gezag:

Answer 34

1. Ouders hebben een formele relatie: Getrouwde ouders krijgen het gezag automatisch (van rechtswege). Geldt ook voor ouders met geregistreerd partnerschap.
2. Ouders hebben geen formele relatie: Alleen moeder krijgt door de geboorte het gezag. Als vader ook gezag wil, moet moeder hiervoor toestemming geven en moet vader het kind erkennen. Ouders dienen samen een verzoek tot gezamenlijk gezag in.
3. Ouder en niet-ouder: Dagelijkse verantwoordelijkheid voor opvoeding wordt uitgeoefend door 1 ouder en bv een nieuwe partner/familielid. De andere persoon kan samen met (met toestemming van) de ouder het gezamenlijk gezag over het kind verkrijgen.

Question 35

Voogdij

Answer 35

Als het kind geen ouders heeft of als zij het gezag niet kunnen uitoefenen, oefent een voogd het gezag uit. Kan op 3 manieren worden verkregen:
1. Van rechtswege: Als een ouder samen met een niet-ouder het gezag uitoefent en de ouder overlijdt.
2. Door benoeming door een ouder: Ouders kunnen voogden benoemen, voor als zij bv. overlijden.
3. Door de rechter worden benoemd.

Question 36

Gezag na scheiding

Answer 36

Regels hierover verschillen per land. Alle EU-landen erkennen dat kinderen recht hebben op een persoonlijke relatie en rechtstreeks contact met beide ouders, zelfs als deze in
verschillende landen wonen.

Question 37

In Nederland houden beide ouders gezag na een scheiding.

Answer 37

Co-ouderschap: Beide ouders nemen een evenredig deel van de verzorging en opvoeding van de kinderen op zich. Hierbij geldt de verplichting om ook na de scheiding de band tussen kind en andere ouder te bevorderen.

Ouders moeten een ouderschapsplan opstellen: Afspraken over de verdeling van opvoedings en verzorgingstaken, de omgangsregeling, manier waarop ouders contact hebben en informatie aan elkaar doorgeven en betaling van de kosten voor het kind.

Kan worden gedaan via bemiddeling of via de rechter.

Question 38

Eenhoofdig gezag:

Answer 38

Wordt alleen toegewezen op grond van het klemcriterium: Er moet aannemelijk worden gemaakt dat het kind bij gezamenlijk gezag klem of verloren zal raken tussen de ouders en dat hier niet snel verbetering in zal komen.

Ook mogelijk in het geval van ernstige ziekte of stoornis van een van de ouders of vanwege een geschiedenis van mishandeling, als het in belang is van het kind.