Hoorcollege 3 – Jeugdstraf(proces)recht

Question 1

Het jeugdstrafrecht in Nederland

Answer 1

• Geen jeugdspecifieke strafbare feiten, m.u.v. overtreding leerplicht
• Apart jeugdstrafprocesrecht (Sv Boek 4, titel II)
• Aparte jeugdsancties (Sr, boek 1, titel VIII A + Sv boek 6)
• OM-beleid: Richtlijn en kader voor strafvordering jeugd en adolescenten, inclusief strafmaten Halt

Question 2

Leerplicht

Answer 2

• Leerplicht start op de eerste dag van de maand nadat het kind 5 jaar oud is geworden
• Eindigt wanneer het kind tenminste 12 jaar naar school is geweest, of het kind 16 jaar wordt (schooljaar moet wel afgemaakt worden)

Question 3

Kwalificatieplicht

Answer 3

• Kwalificatieplicht geldt voor 16- en 17-jarigen die nog geen startkwalificatie hebben behaald
• Startkwalificatie = diploma op mbo-2 niveau, of op havo of vwo niveau

Question 4

Plicht van ouder met gezag/verzorger: school

Answer 4

kind inschrijven in school en ervoor zorgen dat hij regelmatig naar school gaat

Question 5

Plicht van kind vanaf 12 jaar school

Answer 5

regelmatig naar school gaan

Question 6

Aanpak schoolverzuim

Answer 6

OM Richtlijn voor strafvordering strafrechtelijke aanpak schoolverzuim (2017R002):
- Bij absoluut verzuim en bij luxe verzuim: vervolging ouder/verzorger –> geldboete/hechtenis
- Bij signaalverzuim: afhankelijk van casus, leeftijd en omstandigheden vervolging ouder/verzorger en/of de jongere zelf
–> geldboete/hechtenis voor ouder/verzorger
–> Halt/taakstraf/JR-maatregel/geldboete voor jongere

Question 7

IVRK: Art. 2 IVRK non-discriminatiebeginsel + GC no. 24, par. 12 –> Statusdelicten schrappen

Answer 7

Statusdelicten zijn gedragingen die niet strafbaar zijn gesteld als ze door volwassen worden begaan, bijv. schoolverzuim
Past het niet beter om het civiele jeugdbeschermingsrecht in te zetten?

Question 8

Internationaal en Europees recht

Answer 8

• Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK) + General Comment no. 24 (2019) Children’s Rights in the Child Justice System
• Richtlijnen Europese Unie, o.a. EU Richtlijn 2016/800 betreffende procedurele waarborgen voor kinderen die verdachte of beklaagde zijn in een strafprocedure
• EVRM + EHRM
• Guidelines of the Committee of Ministers of the Council of Europe on child-friendly justice

Question 9

Ratio apart jeugdstrafrechtsysteem

Answer 9

• GC no. 24, par. 2: ‘Kinderen verschillen van volwassenen in hun fysieke en psychische ontwikkeling. Dergelijke verschillen vormen de basis voor de erkenning van een lagere verwijtbaarheid en voor een afzonderlijk systeem met een gedifferentieerde, geïndividualiseerde aanpak.’
• Nederland kent al vanaf begin 20ste eeuw apart jeugdstrafrechtsysteem. Schuld en verantwoordelijkheid wel van belang (vergelding en proportionaliteit dus ook), maar voor jeugdige geldt beperkte/verminderde verantwoordelijkheid.
• Pedagogische benadering centraal (beperken schade aan kind en ruimte voor inbreng kind). Nadruk op (speciale) preventie, gedragsbeïnvloeding en resocialisatie. Sancties aansluiten op ontwikkeling en omstandigheden jeugdige (maatwerk).

Question 10

Jeugdstrafprocesrecht

Answer 10

• Afstemmingsoverleg ZSM (Zo Spoedig Mogelijk): Overleg over jeugdige verdachte, overlegpartijen: politie, RvdK, OM, JR, Slachtofferhulp
• Na aanhouding jeugdige verdachte:
  x Mededeling van zijn rechten
  x Rechtsbijstand bij politieverhoor, en in beginsel aanwezigheid
  gezag-ouders/voogd of vertrouwenspersoon
• Buitengerechtelijke afdoening
  x Politie: reprimande, geldboete of Halt (max 20 uur)
  x Officier van Justitie: OM-afdoening (o.a. taakstraf max 60 uur, geldboete, JR-maatregel max 6 mnd) of dagvaarden

Question 11

Rol Raad voor de Kinderbescherming (RvdK)

Answer 11

• OvJ moet bij RvdK inlichtingen inwinnen omtrent persoonlijkheid en levensomstandigheden jeugdige (rechter-commissaris (RC) kan dit ook doen). RvdK brengt hierop advies uit. Bij overweging tot strafbeschikking kan OvJ de inlichtingen inwinnen.
• RvdK kan OvJ uit eigen beweging adviseren
• RvdK rapporteert z.s.m. na inverzekeringstelling jeugdige verdachte
  OvJ moet acht slaan op rapportage alvorens vordering tot bewaring te doen
• In strafbeschikking/vonnis moet staan op welke wijze rekening is gehouden met advies RvdK

Question 12

Gerechtelijke afdoening – 1 of 3 rechters:

Answer 12

• De jeugdige verdachte wordt voorzien van een raadsman
• Verschijningsplicht voor jeugdige verdachte
• Zitting is achter gesloten deuren
• Verschijningsplicht voor ouders met gezag
• Rol RvdK: onderzoek en advies
  (NB. RC oordeelt over vrijheidsbeneming gedurende het proces)

Question 13

Het betreft een inquisitoire traditie:

Answer 13

• Rechter, OvJ en advocaat verdachte hebben dossier
• Actieve rechter
• Dialoog rechter en jeugdige verdachte

Question 14

Rol van RvdK en JR (Rap 2020)

Answer 14

• In elke fase van jeugdstrafsysteem zijn social work services betrokken:
  x RvdK met name rol van voorlichting en advies
  x JR met name rol van toezicht en begeleiding
• Rol social work services past bij welfare karakter systeem –> Ter heropvoeding en resocialisatie en ter voorkoming van recidive aandacht voor onderliggende oorzaken strafbaar gedrag
• Verschil met justice karakter (schuld, vergelding, proportionaliteit)
• Uitdaging: Eerlijk proces vs vroege interventie

Question 15

Leeftijdsgrenzen: ondergrens

Answer 15

IVRK:
- Art. 1: ‘Voor de toepassing van dit Verdrag wordt onder een kind verstaan ieder mens jonger dan achttien jaar, tenzij volgens het op het kind van toepassing zijnde recht de meerderjarigheid eerder wordt bereikt.’

• Art. 40 lid 3 vereist een kind specifiek jeugdstrafrecht-systeem. Daarbij geldt in het bijzonder dat Staten moeten streven naar:
  ‘a. de vaststelling van een minimumleeftijd onder welke kinderen niet in staat worden geacht een strafbaar feit te begaan;’

Deze minimumleeftijd wordt in het Engels ook wel afgekort tot MACR

Question 16

General Comment no. 24 on children’s rights in the child justice system:
(Vervanger van general comment No. 10 (2007) on children’s rights in juvenile justice!)

Answer 16

• Par. 21: Meest voorkomende MACR is 14 jaar
• Par. 22: Staten worden aangemoedigd om MACR te verhogen tot ten minste 14 jaar
• Par. 25-27: Uitzonderingen op MACR niet toegestaan (ook niet bij ernstige delicten), en twee MACR’s ook niet toegestaan
• Par 89: Staten worden aangemoedigd leeftijdsgrens voor vrijheidsbeneming vast te stellen, bijv. 16 jaar

Question 17

Jeugdsancties – hoofdstraffen

Answer 17

• Jeugddetentie alleen bij misdrijf (opgelegd door een rechter)
  x Max. 12 mnd bij 12- tot 16-jarige
  x Max. 24 mnd bij 16- en 17-jarige
• Taakstraf (werk- en/of leerstraf)
  x Verwijzing door politie (HALT): max. 20u
  x Opgelegd door OvJ: max. 60u
  x Opgelegd door rechter: max. 200u (NB. combinatie max. 240u)
• Geldboete (max. ruim 4000 euro)

NB. Hoofdstraffen kunnen (deels) voorwaardelijk

Question 18

Bijkomende straffen

Answer 18

Maatregelen, zoals: PIJ-maatregel (opgelegd door een rechter)
Duur van 3 jaar (laatste jaar voorwaardelijk)
Verlenging mogelijk, totale duur maatregel max. 7 jaar
Uitzondering: omzetting in volwassenen maatregel TBS

Rol JR:
Officier van Justitie en rechter kunnen als voorwaarde een JR-maatregel opleggen

Question 19

Leeftijdsgrenzen: bovengrens

Answer 19

General Comment no. 24:
- Par. 29+31: Jeugdstrafrechtsysteem toepassing op kinderen boven de MACR en onder de 18 jaar ten tijde van het delict

• Par. 30+32: Uitzonderingen op bovengrens niet toegestaan, behoudens toepassing jeugdstrafrechtsysteem op 18-plussers

Question 20

Uitzondering jeugdigen: volwassenen sancties

Answer 20

• Omzetting PIJ-maatregel in TBS
• Artikel 77b Wetboek van Strafrecht maakt toepassing van volwassenensancties op 16- of 17-jarige ten tijde van delict mogelijk op grond van:
  x De ernst van het begane feit (= ernstige zeden- of geweldsmisdrijven of levensdelicten)
  x De persoonlijkheid van de dader; of
  x De omstandigheden waaronder het feit is begaan

NB. Geen levenslange gevangenisstraf mogelijk

Question 21

Uitzondering jongvolw.: jeugdsancties

Answer 21

Artikel 77c Wetboek van Strafrecht maakt toepassing van jeugdsancties op 18- tot 23-jarigen ten tijde van delict mogelijk op grond van:
x De persoonlijkheid van de dader; of
x De omstandigheden waaronder het feit is begaan
NB. Geen HALT mogelijk

NB. Optie bestaat al sinds 1965, maar dan voor 18- tot 21-jarigen. Per 1 april 2014 gewijzigd naar 18- tot 23-jarigen

Question 22

Evaluatie van het adolescentenstrafrecht. Een multicriteria evaluatie (Van der Laan e.a. 2021)

Answer 22

Meerwaarde: maatwerk voor jongvolwassenen.

Knelpunten:
- Toeleiding: doelgroep niet specifiek omschreven
- Toeleiding en berechting: leidende rol OM en beperkte aanpassing bij beslissing (uitgangspunt: volwassenstrafrecht, tenzij)
- Toeleiding en berechting: in commune strafrecht is beperkte kennis over en ervaring met het jeugdstrafrecht en -hulp
- Berechting: dilemma ernstige feiten en zwaarte straf
- Tenuitvoerlegging: jeugdhulp onvoldoende bereikbaar

Question 23

Voldoet ons jeugdsanctierecht bij ernstige misdrijven?

Answer 23

• Moord: Levenslange gevangenisstraf of tijdelijke van max. 30 jaar of geldboete 5de cat.
• Doodslag: Gevangenisstraf van max. 15 jaar of geldboete 5de cat.
• Zware mishandeling: Gevangenisstraf max. 8 jaar of geldboete 5de cat.

Bij jeugdigen:
- Jeugddetentie max. 1 of 2 jaar, afhankelijk van leeftijd
- PIJ-maatregel max. 7 jaar
- Echter ook: uitwijking naar volwassensancties + omzetting PIJ naar TBS

Question 24

Onderzoeksbevindingen

Answer 24

M.b.t. 16- en 17-jarigen geeft 72% van de respondenten aan voldoende uit de voeten te kunnen met huidige jeugdsanctierecht

Onder de respondenten van het OM is meer behoefte aan verhoging van de maximale jeugddetentieduur bij ernstige gewelds- en zedenmisdrijven dan bij de respondenten van de ZM + behoefte speelt meer bij 18- tot 23-jarigen dan bij 16- en 17-jarigen
- Helft van deze respondenten: een verhoging naar een maximumduur van vier jaar geantwoord
- Andere antwoorden varieerden tussen drie en tien jaar, met twee uitschieters naar 20 en 99 jaar