INSTYTUCJE Flashcards
(168 cards)
1
Q
nabycie zdolności prawnej
A
Obecnie – zdolność prawną czyli zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków, nabywa się z chwilą urodzenia
Dawniej – nabycie wiązało się z przyjęciem dziecka do rodziny – w formie podniesienia dziecka przez ojca ( tzw. Sublatio). Dziecko musiało urodzić się żywe, przejawiać oznaki życia oraz posiadać niezdeformowaną postać (Zwierciadło Saskie).
- od XIX w. kodeksy przyjmują domniemanie żywego urodzenia (ABGB), zdolność prawna dla osób z deformacjami fizycznym
2
Q
ZDOLNOŚĆ PRAWNA NASCITURUSA
a) dawne prawo zwyczajowe
b) prawo ludów germańskich
c) rzym
d) landrecht pruski
A
Nasciturus ( płód w łonie matki) – w dawnym prawie zwyczajowym brak zdolności prawnej
Prawo ludów germańskich i III Statut litewski 1588 – ochrona prawnokarna płodu – zabicie kobiety ciężarnej – podwójna
wysokość wergeldu sprawcy
Nasciturus pro iam nato habetur, quotiens de commodo – dziecko poczęte uważa się za narodzone, ilekroć chodzi o jego
korzyści) - prawo do bycia spadkobiercą
Koniec XVIII w. – Landrecht Pruski – zdolność prawna Nasciturusa – warunkiem było, że urodziło się żywe
3
Q
Czynniki w dawnych systemach prawa wpływające na ograniczenie zdolności prawnej 5
A
1 niewolnictwo
1815 – koniec niewolnictwa po kongresie wiedeńskim
2 zdrowie
3 przynależność państwowa
4 przynalezność do rodziny (status familiae)- od XIII w emancypacja mezczyzn spod władzy na skutek różnorakich działań
5 utrata czci (infamia) (skazanie za przestępstwo, uprawienie hańbiącego zawodu)
4
Q
zdrowie jako czynnik ograniczający zdolność prawną
-prawo longobardów
-zwierciadło saskie
A
Wady fizyczne ( głuchota, ślepota, trąd) – okoliczność ograniczająca bądź wykluczająca zdolność prawną
Prawo Longobardów – trędowaty wydalany z miejsca zamieszkania, zrywanie jego małżeństwa
Zwierciadło Saskie – karły nie miały zdolności dziedziczenia
Koniec średniowiecza – pogląd, że nie zdrowie fizyczne a psychiczne ma wpływać na podmiotowość prawną jednostki
5
Q
władca przejmuje bezdziedziczny spadek po zmarłym cudzoziemcu, jeśli ten nie spisał testamentu i nie ustanowił spadkobiercą osoby zamieszkującej w kraju
A
Ius albinagii – prawo kaduka
6
Q
dawniej prawo do zatrzymania przez władcę części majątku wywożonego z kraju przez cudzoziemca
A
prawo detraktu
7
Q
utrata zdolności prawnej
A
1 śmierć fizyczna
2 śmierć domiemana
3 śmierć cywilna- za ciężkie przestępstwa (Kodeks Napoleona)
4 śmierć klasztorna (po wystąpieniu z klasztoru)
8
Q
zdolność do czynności prawnych
A
możność działań powodujących zmianę lub ustanie stosunku prawnego
9
Q
wiek a zdolność do czynnośic prawnych
A
w średniowieczu: 1. małoletniość 2. Pełnoletniość (12K 15M, w ludach germańskich 14K i M, potem 18), w dawnej Polsce jeszcze tzw Lata Dojrzałe 24- pełna zdolność do czynności prawnych
10
Q
choroba umysłowa i marnotrastwo a zdolność do czynności prawnych
A
w prawie rzymskim: przewidziany kurator dla takiej osoby
w Polsce od 1638 kuratela dla os szalonej
11
Q
1635 ( dobra martwej ręki) zakazywała w RP przekazywania dóbr ziemskich na rzecz kościoła chyba, że fundator udowodnił przed sądem, że czyni to wyłącznie z pobożności i dla zbawienia swej duszy
A
ustawa amortyzacyjna
12
Q
pozycja kobiety u Germanów
A
słabsza płeć
szczególna ochrona prawnokarna - płacenie 3krotnego wergeldu za kobiet
wysokie kary za przestepstwa o podłożu seksualnym
13
Q
opieka prawna nad kobietami
A
Kobieta pod stałą opieką męskich przedstawicieli rodu (tzw. Mundium)
partia potestas
- mundium ulega złagodzeniu pod wpływem Kościoła
- od XIII w większa wolność w posiadaniu majątku, stos gosp
14
Q
Żona która podjęła działalność handlową posiadała pozycję równorzędną z mężczyznami w zakresie zobowiązań
zawodowych- gdzie o tym było?
A
Coutume de Paris
15
Q
stanowisko prawne wdowy, w szczególności w Polsce
A
- poczatkowo pod władzą krewnych, z czasem sama wybiera opiekuna, potem dużo praw
- ograniczyć je miał polski status warecki- (miała znacznie mniej dziedziczyć po mężu) ale przez wzgląd na długą tradycję powstała tzw umowa dożywocia między małżonkami
16
Q
legitimatio per subsequens
matrimonium
A
Prawo kanoniczne zezwalało na legitymację dziecka nieślubnego przez następstwo małżeństwa (odrzucona przez prawo świeckie w tym zwierciadło saskie, czy polska szlachtę
17
Q
pozycja prawna dzieci nieśłubnych Kodeksie Napoleona
A
Kodeks Napoleona
2 rodzaje bękartów:
1. nieślubne naturalne- rodzice uznają je w czasie ślubu lub ojciec przez akt urzędowy, do 1912 dziecko to nie może same dochodzić ojcostwa (może macierzyństwa)
2. ze związków cudzołóżnych i kazirodczych (brak możliwości uprawnienia i uznania)
18
Q
pozycja prawna dzieci w Kodeksie cywilnym Józefa II 1786 i AGBG
A
w Józefinie zrównanie dzieci ślubnych i nieślubnych
(AGBG wyklucza- dopiero jego nowela uznaje ich przynależność do rodziny matki i daje im uprawnienia alimentacyjne jeśli ojciec je uzna)
19
Q
równouprawnienie dzieci nieślubnych - polska
A
1934 innowacyjny polski prjekt ze to nie jest okej wprowadzony w życie w 1950 w kodeksie rodzinnym
20
Q
żydzi, gwarancja nietykalności życia i majątku, samorząd , zrównanie z chrześcijanami.
Nie mogli nabywać ziemi ani udzielać pożyczek pod zastaw nieruchomości.
Mogli udzielać pożyczek na procent pod zastaw ruchomości czego nie mogli chrześcijanie.
A
Przywilej Kaliski Bolesława Pobożnego 1264
21
Q
Równouprawnienie Żydów w XIX w.
A
Epoka państwa liberalnego zmieniła status społeczny Żydów
1847 – Prusy - ograniczony dostęp do urzędów i stanowisk publicznych, możliwość zajmowania stanowisk profesorskich
Konstytucja grudniowa z 1867 w Austrii – równość wobec prawa i równy dostęp do urzędów
22
Q
osobowość prawna
A
po raz pierwszy zdefiniowana przez komentatorów (Bartolus de Saxoferrato)
Kodeks Napoleona w ogóle nie wspominał o osobach prawnych – niechęć do korporacji i fundacji kościelnych, przyjęto je
dopiero 1901 r
23
Q
2 teorie na istnienie pojęcia osoby prawnej
A
1 – neguje realne istnienie osoby prawnej – Friedrich Carol von Savigny
tzw. Teoria fikcji – zakłada, że realnym podmiotem prawa może być tylko człowiek
2 – teoria ograniczona – Otto von Gierke – osoba prywatna uznawana za byt realny, ukształtowany na wzór
organizmu biologicznego człowieka
24
Q
dwa systemy powstania osób prawnych
A
System koncesyjny – do powstania potrzebne jest specjalne zezwolenie odpowiednich władz
System rejestracyjny–wpis do rejestr- jesteś osobą prawna
25
3 formy zawarcia małżeństwa w prawie zwyczajowym
1 umowa kupna (najpierw żony a potem władzy nad nią)
- konieczne sponsalia (zaręczyny) i traditio (uroczyst eprzekazanie dziewczyny nerzeczonemu)
(zwyczaj obcinania włosów jako znak wyjścia spod władyz ojca)
2 porwanie (za pozwoleniem babki)- kosciół jest z tym okej prawo zwyczajowe nie
3Faktyczne pożycie ( konkubinat)
26
ustanie małżeństwa
przez rozwód, ale mąż musiał zainicjowac i płacił zonie kompozycję
żona może opuścić męża tylko jak nastaje na jej życie lub ma kokubinę
27
rzeczy które ustalono na Soborze Laterańskim w kwestii małżeństwa 1215
- musi być trzykrotnie zapowiedziane
założenia małzensywa: sakramentalny, konsensualny charakter, nierozerwalnośc, kościelna forma zawarcia, możliwośc unieważnienia
28
zrywające (unieważniające) przeszkody małżeńskie
- brak woli zawarcia małżeństwa
- błąd co do osoby
- impotencja lub niemożność kontaktu fizycznego po stronie kobiety
- pokrewieństwo w linii prostej (zakaz bezwzględny)
- pokrewieństwo w linii bocznej od 1215 do IV stopnia, a od 1918 do III stopnia
- bigamia
-powinowactwo(zakaz poślubienia kobiety która żyła we wspólności z krewnymi)
- nieczystość
- powinowactwo duchowne(zakaz zawierania małżeństw pomiędzy
chrzestnym a chrześniakiem)
- ślub zakonny lub stan kapłański
- naruszenie kościelnej formy zawarcia związku małżeńskiego
- małżeństwo z osobą niechrześcijańskiego wyznania
29
Wzbraniające (tamujące) przeszkody małżeńskie
-niepełnoletniość
- różnicę religii w obrębie wyznań chrześcijańskich (od reformacji)
30
komputacja rzymska a kanoniczna
rzymska- Stopień pokrewieństwa liczono dodając liczby pokoleń – odległości obu osób od wspólnego przodka.
kanoniczna – Stopień pokrewieństwa to odległość od wspólnego przodka, ale liczona tylko po jednej, dłuższej stronie
31
sobór Tamtesi postanowienia 1563
- utrzymywanie dwoistej natury małżeństwa jako umowy i sakramentu
- zakaz rozwodów
- określenie kościelnej formy zawarcia małżeństwa jako umowy i sakramentu
- obowiązek trzykrotnych zapowiedzi ogłaszanych przed ślubem
- wprowadzenie kościelnego rejestru chrztów, ślubów, i zgonów, prowadzonego przez proboszczów którzy stali się
urzędnikami stanu cywilnego
- wprowadzenie egzaminu przedślubnego narzeczonych ze znajomości katechizmu
32
Landrecht Pruski a małżeństwo
małżenstwo to umowa cywilna ale trzeba je zawrzeć rownież kościelne
liczne powody do rozwodów
33
Francja a małżeństwo- ordonans z Blois i rewolucja
ordonans z Blois 1579 - brak zgody rodziców powoduje niewazność małżeństwa
Gruntowne zmiany przyniosło dopiero ustawodawstwo rewolucji, kiedy to pojawiły się
obowiązkowe śluby cywilne i prawo do rozwodu.
34
Ehepatent Józefa II- Austria a małżeństwo 1783
umowa cywilna
jurysdykcja nad małżeństwem sądy państwowe
wyznaniowa forma małżeństwa (zgodnie z konkretną religią)- analogicznie z rozwodem
35
zasadniczo władza państwowa stanowiła regulację osobowego prawa małżeńskiego, jednak dopuszczała w pewnym zakresie, aby niektóre kwestie podlegały regulacjom pochodzącym od władzy kościelnej.
system mieszany (świecko-wyznaniowy)
36
model, w którym małżeństwo jest traktowane jako umowa cywilna, a jego regulacje pochodzą od władzy państwowej (lub plemiennej).
system laicki
37
zawierano je przy zaręczynach. Zawierano je pisemnie z udziałem świadków, zwane listami małżeńskimi, lub dokonywano ich wpisu do ksiąg sądowych czy sporządzano je w formie szczególnej – akt notarialny
Umowy przedślubne ( intercyzy)
38
określały wielkość i rodzaj mienia wnoszonego przez małżonków, tj. wyprawę w i posag żony oraz wiano
męża, oraz regulowały ich kwestie majątkowe w czasie trwania małżeństwa
umowy małżeńskie
39
w skład jej wchodziły ruchomości służące do osobistego użytku żony np.(ubiory, sprzęt domowy).
Była własnością żony. Po śmierci przysługiwało rodzinie żony roszczenie o jej zwrot .
Z czasem została uznana za
część posagu.
Wyprawa (gerada)
40
przysługiwał każdej kobiecie wychodzącej za mąż, chyba że utraciła onado niego prawo.
Wyznaczali go rodzice lub
bracia. Stanowił część, jaka należała się córce z majątku rodziców; była to zatem jej część spadkowa.
Dawano go zwykle w
pieniądzach lub sumie zapisanej na dobrach, które oddawano w zastaw użytkowy mężowi.
Po śmierci żony posag przechodził w spadku na dzieci. W braku potomstwa podlegał zwrotowi.
posag
41
wiano- co to i jakie składowe
- stanowiło odwzajemnienie męża za posag.
Składały się na niego dwie części: a) jedna była zabezpieczeniem,
czyli oprawą posagu w pieniądzach podjętych przez męża
b) druga w tej samej wysokości stanowiła tzw. przywianek.
Wiano wynosiło zatem podwójną wysokość posagu.
Wiano miało na celu zabezpieczenie żony na wypadek śmierci męża.
Przysługiwało jej prawo zarządzania dobrami wiennymi dopóty, dopóki spadkobiercy męża nie wypłacili jej sumy posagu i wiana.
42
majątek męża i żony wniesiony do małżeństwa i nabyty w czasie jego trwania tworzył jedną całość.
Zarządzał nim i dysponował jednak mąż.
Na rozporządzanie dobrami nieruchomymi potrzebna zgoda żony.
Występował w Prusach Królewskich ( do 1598),
wspólnota majątkowa
43
majątki, męża i żony pozostawały rozdzielone. Każdy z małżonków posiadał odrębny majątek, którym mógł dysponować.
Majątkiem zony zarządzał mąż.
Stosowany w Niemczech i w Polsce w prawie magdeburskim
rozdzielność majątkowa
44
– posag żony służył na pokrycie „ciężarów małżeństwa” z tego powodu stawał się własnością męża ale nie mógł się go pozbyć, ani obciążyć długami. Gdy mąż umierał posag wracał do żony, a innymi dobrami żona zarządzała sama.
Południowa Francja
system posagowy
45
– Występujący w Polsce. Charakteryzował się tym, że wnoszony do małżeństwa posag pozostawał
własnością żony, ale zarząd przysługiwał mężowi.
Gdy posag był pieniężny, to mąż po zabezpieczeniu go oprawą samodzielnie rozporządzał sumami posagowymi. Żona mogła mieć także odrębny majątek ruchomy i nieruchomy, nabyty zarówno przed zawarciem małżeństwa, jak i w jego trakcie w drodze spadku, kupna lub darowizny.
System ten był więc zbliżony do rozdzielności majątkowej.
System rządu posagowego
46
zasada swobody/zamienialności umów małżenskich
jak chdozi o zmiany majtakowe malżeńskie to w Kodeskei Napoleona tylko przed zawarciem
BGB, AGBG okej ze zmianami równiez podczas małżeństwa
47
– prawa uprawniające do korzystania z cudzej rzeczy (właściciel musi znosić działania innych): prawo do przejazdu, wypasu, przegonu zwierząt
Wolności ( służebności)
48
spełnianie określonych świadczeń właściciela gruntu na rzecz uprawnionego - renty feudalne(pańszczyzna)
ciężary realne
49
prawo polegające na używaniu cudzej rzeczy i pobieraniu z niej pożytku (wdowa w dobrach oprawnych)
użytkowanie
50
definicja pozytywna vs negatywna własności
Definicja pozytywna własności – wymienia uprawnienia
Definicja negatywna własności – wskazuje, że właściciel może czynić wszystko na co zezwalają mu ustawy.
51
– uprawnionym do jej wniesienia jest właściciel rzeczy przeciwko jej posiadaczowi
Skarga wydobywcza (rei vindicatio)
52
przysługuje właścicielowi gdy ktoś utrudnia mu swobodne korzystanie z rzeczy
Skarga negatoryjna (actio negatoria)
53
elementy posiadania
Corpus – fizyczne dzierżenie rzeczy
Animus – wola władania rzeczą jak swoją
54
proces posesoryjny, sąd ustala okoliczności stanu faktycznego a nie bada tytułu prawnego
ochrona posiadania
55
własność nie poddana ograniczeniom, ale oddana jednostce we władztwo indywidualne i pełne
przeciwieństwo beneficjum czy lenna
własność alodialna
56
prawo rzymskie- własność a posiadanie
Prawo własności w prawie rzymskim: Własność była traktowana jako pełne, bezwzględne i niepodzielne prawo do rzeczy, obejmujące posiadanie, używanie i rozporządzanie.
Posiadanie w prawie rzymskim: Posiadanie opierało się na fizycznym dzierżeniu rzeczy (corpus) i woli jej posiadania jako swojej (animus).
57
własność a posiadanie w średniowieczu
zatarła się granica między własnością a posiadaniem, a jedną rzecz mogły jednocześnie posiadać różne osoby.
Własność podzielona: Występowało rozróżnienie na własność użytkową (dominium utile) dla posiadacza bezpośredniego i własność zwierzchnią (dominium directum) dla pośredniego.
58
własność a XIX w.
Zniesienie własności podzielonej: Kodeks Napoleona i dekret grudniowy z 1807 r. zniosły konstrukcję własności podzielonej, przyznając pełną własność jednostce.
Własność w państwie liberalnym (KN, BGB): Kodeks Napoleona i BGB przywróciły koncepcję pełnej i indywidualnej własności, ograniczanej jedynie przepisami prawa.
59
koncpejca myśliciela XX w., uznająca, że własność nie jest prawem podmiotowym jednostki, ale społeczną powinnością.
Jeśli się ją ignoruje to państwo ma podstawę do zastosowania środków przymusowych.
koncepcja solidaryzmu społecznego Leona Duguita
60
ograniczenie prawa własności
- celem było utrzymanie w nieumniejszonej postaci własności rodowej. Ograniczało ono właściciela w prawie swobodnego rozporządzania dobrami rodowymi (nieruchomościami).
Przyznawało krewnym trzy uprawnienia w razie podjęcia przez właściciela decyzji o zbyciu dóbr rodowych: a) prawo udzielania zgody na alienację
b) prawo pierwokupu
c) prawo odkupu (tzw. retraktu)
Prawo bliższości
61
- należy do najstarszych ograniczeń prawa własności. Właściciel musiał albo zaniechać pewnych czynności
przy korzystaniu z rzeczy, albo tolerować działania innych osób na swojej nieruchomości (prawo kobylego pola, łowienie ryb)
prawo sąsiedzkie
62
pierwotne nabywanie własności
1. Zawłaszczenie-(occupatio) (rzeczy niczyjej)
2. Połączenie – (accesio) występuje m.in. w przypadku zmiany działania prądu rzecznego, wskutek czego następuje powiększenie
brzegu jednej posiadłości
3. Zasiedzenie-(usucapio) - oparte na 5 przesłankach
63
na jakich przesłankach można było zasiedzieć rzecz
a) res habilis rzecz którą można zasiedzieć
b) titulus słuszny tytuł dający podstawę do wejścia w posiadanie rzeczy
c) fides dobra wiara posiadacza
d) posessio polegający na faktycznym władaniu rzeczą
e) tempus czas potrzebny do zasiedzenia.
64
pochodne sposoby nabywania własności
polega na przejściu prawa własności z dotychczasowego właściciela na inną osobę.
-mogło nastąpić w drodze spadku, zawarcia umowy przenoszącej własność lub nadania przez władzę.
Przeniesienie własności ruchomości następowało przez fizyczne wręczenie rzeczy nabywcy tzw. tradycja.
następuje poprzez wpis konstytuwny (do specjalnych ksiąg) lub deklaratoryjny (sama umowa).
65
występowała w prawie kanonicznym, egzekucja nie mogła wyprzedzać wyroku sądowego, tj. duchowny pozbawiony urzędu musiał być do niego przywrócony przed osądzeniem.
Biskup mógł odmówić odpowiedzi na oskarżenie i stawienia się przed sądem dopóty, dopóki nie zostało mu przywrócone posiadanie majątku i urzędu.
Z czasem instytucja ta została rozciągnięta na osoby świeckie. Zwierciadło Saskie
skarga spoliacyjna
66
podział zatawu ze względu na sposób powstania
zastaw dany – powstawał z woli zastawcy, mógł być umowny lub testamentowy
zastaw wzięty – powstawał wbrew woli zastawcy, wywodził się z samopomocy, jaka przysługiwała wierzycielowi wobec dłużnika
67
podział zastawu ze względu na przedmiot zastawu
a) zastaw ruchomy
b) zastaw nieruchomy
b* zastaw nieruchomy z dzierżeniem
Zastaw nieruchomy bez dzierżenia (hipoteka) – jako zastaw nieruchomy bez dzierżenia, jest ograniczonym prawem rzeczowym ustanowionym na nieruchomości, służącym zabezpieczeniu kredytu w formie wpisu wierzytelności do księgi
wieczystej.
68
zasady staropolskiej hipoteki
1) Jawności materialnej: wpis do ksiąg
2) Jawności formalnej: każdy może zajrzeć do tych ksiąg
3) Szczegółowości
4) Pierwszeństwa: pierwsz hipoteka lepsza hipoteka
69
elementy obrotu nieruchomościami w polskim prawie ziemskim
1) czynność prawna przenosząca własność nieruchomości- resignatio (wzdanie lub zdanie)
2) czynność prawna przenosząca posiadanie zwana intromissio(wiązanie)
70
Obrót nieruchomościami w XIX i XX w. – 3 podstawowe kwestie
1. Określenie charakteru prawnego umowy zobowiązująca lub zobowiązująco-rozporządzająca (wymagana umowa realna)
2. Forma – zwykła(ustna) lub szczególna ( pisemna, akt notarialny, umowa przed sądem)
3. Charakter wpisu- deklaratoryjny lub konstytutywny
71
obrót nieruchomością w Kodeksie Napoloena
przeniesienie własności następowało w drodze samej umowy zobowiązującej, wpis do ksiąg hipotecznych miał
charakter deklaratoryjny; duża dowolność we wszytskich kwestiach
72
obrót nieruchomościa w BGB
umowa zobowiązująco-rozporządzająca,
wpis konstytutywny
umowa obligacyjna!!
73
normy względnie wiążące, to przepisy prawne, których zastosowanie może być wyłączone lub zmienione przez strony stosunku prawnego, chyba że przepisy prawa zakazują tego.
normy dyspozytywne (z prawa zobowiązań)
74
3 elementy umowy w prawie zobowiazań
essentalia negotii- esencja zobow.
naturalia negotii- zobowiązania naturalnie wiążące się z samą umową
accidentalia negotii- szczególne uzgodnienia
75
4 źródła powstania zobowiązań (Justynian)
powtsałe z
1) kontraktu - można dochodzić ze skargi (actio)
2) Quasi ex contractu np. prowadzenie cudzych spraw bez
zlecenia ( negotorium gestio) lub bezpodstawne wzbogacenie – skarga condictiones o zwrot nienależnego świadczenia
3) Z deliktu tj. przestępstw prawa prywatnego kradzież itd
4) Quasi ex delicto- np szkody wyrządzone przez zwierzęta
76
4 rodzaje kontaktów w rzymie
1 werbalne
2 literalne
3 realne (umowy rzeczowe)
4 konsensualne (w drodze porozumienia stron)
77
prawo zobowiązań u ludów germańskich
kontrakty ściśle formalistyczne, słowne lub realne w formie rytuału
kontrakt formalny polegał na przekazaniu przedmiotu- tzw wadii - kija z inicjałami wierzyciela>> wadiacja (uroczystość ze świadkami i tym kijem)
U Longobardów: sciptura- oficjalny dokument pisemny
78
przyjęty od glosatrów podział na umowy zaskarżalne i niezaskarżalne, każda umowa ważna- pacta sunt servanda- dekretały grzegorza IX, solus consensus obligat- samo zobowiązanie obliguje
kanoniczna teoria umów
79
dwa rodzaje umów w średniwieczu z których powstaje zobowiązanie i potem 3 nowożytnia
Umowa formalna :polegała na zobowiązaniu się jednej strony do świadczenia w przyszłości (uroczyste przyczenie lub walidacja)
Umowa realna : dochodziła do skutku wówczas, gdy zobowiązanie się jednej ze stron do świadczenia w określonym terminie wynikało z faktu otrzymania rzeczy od drugiej strony (tzw. tradycja). np umowa o darowizne, kupno-sprzedaż
nowożytność: Umowa konsensualna: opierała się na samym porozumieniu stron
80
5 gwarancji wypełnienia umów
1. Zadatek (arrha): polegał na daniu jakiegoś przedmiotu, który przechodził na rzecz wierzyciela w razie niewykonania umowy.
2. Kara umowna: dłużnik przyrzekał w razie niewykonania umowy zapłacenie pewnej sumy wierzycielowi. Niemal wszystkie dokumenty średniowiecza zawierają postanowienia o karze umownej zazwyczaj podwójna wartość obligacji.
Kodeks Liutpranda
3. rękojemstwo- polegało ono na tym, że odpowiedzialność za wykonanie zobowiązania przechodziło na pewną osobę, zwaną ręczycielem(rękojmią)
4. Załoga: pozwalała wierzycielowi przebywać w gospodarstwie na koszt dłużnika do czasu spełnienia świadczenia.
5. Łajanie: polegało na tym, że wierzyciel mógł bezkarnie lżyć obraźliwymi słowami dłużnika.
81
wygaśnięcie zobowiązania- 2 warianty
1 Spłaconie długu
2 Nadzwyczajne środki wygaśnięcia zobowiązania: ekskomunika, banicja, stan wojny, wstąpienie do klasztoru
82
egzekucja niespełnionych zobowiązań w historii
z poczatku zawładnięcia zwłokami dłużnika i pozbawienia go pogrzebu
Areszt wobec niewypłacalnego dłużnika- staje się niewolnikim aż do spłacenia
- W czasach nowożytnych przesunięcie odpowiedzialności osobistej na majątek dłużnika.
sekwestr- zajęcie majątku dłużnika
83
prawo zobowiązań w KN
autonomia woli stron, ograniczona formalność
Forma aktu notarialnego – była obowiązkowa jedynie przy umowach: majątkowej, małżeńskiej, darowiźnie oraz ustanowieniu hipotek
Warunki ważności umowy – obejmowały: prawidłowe oświadczenie woli, zdolność prawną, zbywalność przedmiotu oraz godziwą przyczynę zobowiązania.
causa zawarcia umowy ma być legalna
84
prawo zobowiązań w BGB
ogranicza swobodę umów przez obowiązek działania w dobrej wierze oraz zakaz umów lichwiarskich
dopuszczalność umów abstrakcyjncyh (bez przyczyn)
85
prowadziły do istotnego ograniczenia swobody umów. Jedna ze stron przedstawiała gotowe warunki umowy bez możliwości negocjacji dla drugiej miało to przyśpieszyć cały proces obrotu prawnego.
umowy adhezyjne
86
szkoda jako podsatwa odpowiedzialności cywilnej w AGBG- 2 rodzaje szkód
1) szkoda rzeczywista- (damnum emergens), polegająca na realnym uszczerbku majątkowym przez niewykonanie kontraktu/delikt
2)- utracone korzyści- (lucrum cessans
87
trzy stopnie winy w przypadku wyrządzonej szkody AGBG
1. zły zamiar dolus
2. rażące niedbalstwo culpa lata
> za to pełne odszkodwanie
3. zwykłe niedbalstwo culpa levis
> za to wynagrodzenie rzeczywistej szkody jedynie
88
Zasady odpowiedzialności cywilnej z tytułu czynów niedozwolonych
1 zasada winy- obejmuje czyny własne a także czyny cudze
2 zasada słusznosci- nawet gdy np ojciec udowodni ze nie jest winny czemuś co zrobiło dziecko jeśli sąd uzna to za słuszne ojciec płaci odszkodowanie
3 zasada ryzyka- jest odpowiedzialnością za skutek, czyli ma charakter obiektywny, niezależny od winy (fryzjer mecz lol)
89
instytucje prawa handlowego
Spółki + papiery wartościowe (weksel, czek)
90
spółki osobowe
Spółka Jawne – wspólnicy prowadzą we wspólnym imieniu przedsiębiorstwo zarobkowe w większym rozmiarze
Spółka komandytowa – co najmniej jeden ze wspólników odpowiada całym majątkiem oraz przynajmniej jeden z nich zwany komandytariuszem odpowiada jedynie do określonej wysokości zwanej sumą komandytową
91
Spółki kapitałowe: – Decydujący czynnik – kapitał
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – wspólnicy odpowiadają do wysokości wniesionych wkładów oraz mogą wytoczyć powództwo o rozwiązanie spółki( w przeciwieństwie do spółki akcyjnej) pierwsze w ustawie niemieckie 1892 i austriackiej 1906
Spółka akcyjna – kapitał zakładowy spółki dzieli się na udziały, czyli akcje o wartości nominalnej
92
dziedziczenie beztestamnetowe w średniowieczu
POPULARNE! o testamencie decyduje krew nie rodzina
zasady:
1) ograniczenie praw kobiet do dziedziczenia nieruchomości
2) porządek dziedziczenia występujący w germańskich prawach zwyczajowych opierał się na bliskości pokrewieństwa ze spadkodawcą
3) majątek przynależał do rodziny, z której wywodził się spadkodawca. (bez żony, żona wzięta pod uwagę dopiero w AGB, BGB)
93
ograniczenie praw kobiet do dziedziczenia nieruchomości.- prawo longobardów, frankow, polskie
W prawie longobardzkim gdy spadkobierca nie pozostawił syna, córka dziedziczyła 1/3 majątku nieruchomego, a reszta przechodziła na agnatów.
Od czasów Liutpranda zaczęto przyznawać córkom cały
spadek, gdy nie było synów.
Dopiero w Królestwie Sycylii Fryderyk II na mocy konstytucji z Melfi z 1231r. zrównał kobiety i mężczyznami w dziedziczeniu ziemi.
W prawie Franków salickich kobiety zostały całkowicie wykluczone od dziedziczenia ziemi.
W prawie Franków
ribuarskich kobiety dziedziczyły dobra w sytuacji braku jakichkolwiek krewnych męskich.
Według Księgi elbląskiej majątek
przechodził na władcę gdy spadkodawca pozostawił tylko córki, ale musiał wyposażyć je w razie zamążpójścia.
94
majątek, który pozostaje po zmarłym bez spadkobierców i bez testamentu, spadek bezdziedziczny
kaduk
95
dziedziczenie testamentowe
popularne w rzymie, zanikające w średniowieczu
przetrwało na terenach Italii i południowej Francji- dążenia Kościoła by zabezpieczyć córkę/ żonę- domagał się wydzielenia tzw części swobodnej
Cechą średniowiecznego testamentu było to, że nie musiał on zawierać ustanowienia dziedzica, ale
dotyczył jedynie rozporządzenia pewnymi rzeczami lub tylko częścią majątku. (kodycyle, zbiory legatów, bez ustanawiania dziedzica)
funkcja: egzekutor testatora (często pełniona przez biskupów, zakonnikow)- mieli dbać żeby majątek testaora trafił w dobre ręce
96
dziedziczenie wg parentel (rozwiniete w prawie frankońskim)
I. P. zstępni (descendenci) spadkodawcy: dzieci, wnuki, prawnuki.
II. P. krewni wywodzący się od ojca spadkodawcy (bracia i ich potomstwo)
III. P. krewni pochodzący od wspólnego dziada (stryjowie i ich potomstwo)
IV. P. krewni wywodzący się od wspólnego pradziada.
Krewni bliższej paranteli wykluczali krewnych tworzących dalszą parantelę.
W obrębie paranteli dziedziczyli krewni najbliżsi stopniem wobec spadkodawcy, np. w drugiej paranteli brak wykluczał bratanka.
97
dziedziczenie innych ludów germanksich (nie parantele) np w Zwierciadle Saskim
2koła:
koło ściślejsze- potomkowie rodzice i rodzeństwo spadkodawcy
koło obszerniejsze- wszyscy pozostali krewnych do VII stopnia komputacji rzymskiej
98
rzymski (występujący równiez we Francji i części Niemiec) jednolity system dziedziczenia beztestamentowego dzielił spadkobierców na 4 klasy
1. Descendenci spadkodawcy (bliższy zstępny wykluczał dalszego, np. syn wnuka)
2. Ascendenci (wstępni) rodzeństwo i ich potomstwo
3. Rodzeństwo przyrodnie i jego zstępnych
4. Wszyscy dalsi krewni według stopnia bliższości
99
Polski porządek dziedziczenia – polski prawnik XVII w. Mikołaj Zalaszowski ujmował porządek w polskim prawie ziemskim
następująco:
1. Zstępni spadkodawcy
2. Rodzeństwo rodzone i przyrodnie
3. Wstępni
4. Krewni boczni do VIII stopnia komputacji rzymskiej (konstytucja 1588)
100
prawo spadkowe KN
dwie kategorie dziedziców: dziedzice „porządkowi” (wyłącznie krewni spadkodawcy, którzy nabywali spadek z mocy samego prawa)
i „nie porządkowi” (dzieci naturalne uznane, małżonek i państwo)
W pierwszej kolejności prawa spadkowe nabywały dzieci lub ich zstępni prawem reprezentacji.
Dzieci naturalne uznane dziedziczyły tylko po zmarłych rodzicach, otrzymywały 1/3 udziału przypadającego na dzieci prawe.
W następnej kolejności prawa spadkowe przechodziły na rodzeństwo i ich zstępnych, w braku rodzeństwa i jego potomków spadek dzielono na pół.
wykluczone ze spadki: osoby, wobec których została
orzeczona śmierć cywilna.
od 16 r.ż. można było testować ale tylko do 1/2 majątku. majątku tego nie mogli otrzymac jednak opiekunowie małoletniego, lekarze i aptekarze od osoby którą leczyli przed śmiercią, a także dzieci
nieślubne nieuznanie i duchownych.
101
prawo spadkowe w AGBG
dużo parenteli, krag krewnych do 6 lini, małżonek jak jest 3 dzieci dostawał cześc przypadającą na każde z nich, w przypadku mniej niż 3 dzieci, 1/4 majątku
wykluczone ze spadku: os które mogły ugodzić spadkodawcę na cczci, ciele lub majątku
prawa do testowania nie mają małoletni, księża, szaleńcy, pijacy
102
prawo spadkowe w BGB
dziedziczenie ustawowe wchodziło w grę, gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu lub ważnej umowy
Małżonek dziedzicyz w zbiegu ze zstępnymi w 1/4,w razie pominięcia tak jak inni dziedzice konieczni ma prawa do zachowku
wykluczanie ze spadku: instytucja przebaczenia jeśli spadkowdawca przebaczył komuś kto mu godził to okej
103
znany Kodeksowi Napoleona, zakładał, że wszelkie dyspozycje testamentowe nie mogły przekraczać określonej
części majątku której rozmiar był zależny od liczby zstępnych (dziedziców koniecznych).
system rezerwowy
104
zachowek w spadku i kto go przyjął (jakie kodeksy)
przyznanie dziedzicom koniecznym roszczenia jakie im przysługuje
uznany w Landrechcie Pruskim, ABGB, BGB, polskim kodeksie cywilnym z 1964r
105
wydziedziczenie w AGBG- przesłanki
a) porzucenie wiary
chrześcijańskiej(zniesiony w 1868)
b) pozostawienia spadkodawcy bez pomocy
c) skazania na więzienie dożywotnie lub 20letnie
d) uporczywe prowadzenie nieobyczajnego życia.
106
wydziedziczenie wg BGB
przesłankami wydziedziczenia było nastawanie na życie spadkodawcy, jego cielesne sponiewieranie i ciężkie przeciwko niemu przestępstwo spadkobiercy koniecznego,
jak również niemoralne prowadzenie się.
107
przestępstwo -definicja materialna
Przestępstwem jest
każdy czyn moralnie naganny lub społecznie niebezpieczny.
-do XVIIIw.
(Theresiana 1768 i Kodeks republiki Rosyjskiej z 1922* systemy totalitarne)
108
przestępstwo- definicja formalna
przestępstwem jest tylko taki czyn, który został uznany za przestępstwo przez ustawę karną (nullum crimen sine lege) - zasada sformułowana przez Feuerbacha
Funkcjonuje od końca XVIII w. (Józefina 1787 )
109
Formy stadialne przestępstwa :
Przygotowanie
Usiłowanie
Dokonanie
110
Postacie zjawiskowe przestępstwa:
Podżeganie
Pomocnictwo
Sprawstwo
111
prawo karne; o odpowiedzialności sprawcy decyduje skutek działania (występuje w średniowieczu)
odpowiedzialność obiektywna
112
odpowiedzialność na podstawie
winy (sprawca ma wolę popełnienia przestępstwa i świadomość przestępnych
skutków swego czynu)
odpowiedzialność subiektywna
113
wina umyślna- 3 rodzaje
prawo karne średniowieczne
Zamiar bezpośredni (dolus directus)
Zamiar pośredni (dolus indirectus)
Zamiar ewentualny (dolus eventualis )
114
wina nieumyślna- 2
prawo karne średniowieczne
Lekkomyślność (luxuria)
NIedbalstwo (negligentia)
115
jednostka pozostawała w układzie silnych powiązań rodowych. Nie było jeszcze wtedy procesualnych form
dochodzenia zadośćuczynienia. Ród podejmował tzw. wendettę czyli krwawą zemstę, jeśli któryś z członków został skrzywdzony.
Osoba bez rodu była stawiana poza nawias prawa
samopomoc rodowa
116
– Sankcje za naruszenie porządku prawnego miały charakter kar prywatnych. Zwalczanie przestępstw
należało do inicjatywy poszkodowanego lub jego rodziny. Nie odróżniano bezprawia karnego od cywilnego
zasada prywatnoprawna
117
system kar kompozycyjnych
Ograniczenie krwawej zemsty doprowadziło do powstania systemu kar pieniężnych.
Za zgodą stron lub sądu karę na ciele lub życiu można było zastąpić wergeldem (kara za zabójstwo) lub busse (opłata za
zranienie). Jednak miała ona charakter subsydiarny jeśli sprawca nie mógł zapłacić kar pieniężnych ponosił wcześniejszą karę.
z czasem system ten zastąpiony systemem kar publicznych
118
Opłata na rzecz władcy za naruszenie porządku publicznego
fredus
119
przestępstwa karane publicznie w Leges Barbaroum
prawo karne średniowieczne
zdrada państwa, zamach na życie władcy i zabójstwo, przestępstwa przeciwko religii, czary, krzywoprzysięstwo – kara obcięcia ręki, bluźnierstwo, sprowadzenie na kogoś opętania(kapitularz Karola Wielkiego)
120
odpowiedzialność karna przedmiotowa a podmiotowa- ewolucja
prawo karne średniowieczne
z początku przedmiotowa (obiektywna- nie liczy sie wina a czyn)
potem przemiana na subiktywną (czy była intencja?)- dzięki szkole glosatorów i kanonistyce a przedewszytskim prawu miast włoskich!
prawo to dróżniało winę umyślną, której podstawowym elementem był zły zamiar i wola popełnienia przestępstwa od nieumyślnego i przypadkowego
czynu
121
obrona konieczna- ewolucja i gdzie wprowadzana
prawo karne średniowieczne
znana Rzymianom, w germańskich źródłach prawa tylko za przysięgą, wprowadzono w Carolinie
122
nieletność w prawie rzymski, szczepowym, lex salica
prawo karne średniowieczne
– Prawo rzymskie i kanoniczne przyjmowało zasadę, że nieletniemu nie można przypisać takiej samej winy, jak osobie
dorosłej.
2 okresy nieletniości: do 7 lat dzieci nie ponosiły w ogóle odpowiedzialności
7- 14 lat brany był pod uwagę stopień rozwoju umysłowego.
W prawie szczepowym pogląd, że wiek sprawcy nie ma znaczenia przy ocenie przestępstwa.
Lex salica przyjęła, że do 12 roku życia osoby nie ponosiły winy, obowiązek wynagrodzenia szkody spoczywał na ojcu lub opiekunie.
Wobec nieletnich również nie można było stosować kar mutylacyjnych i kar śmierci. Wobec nieletnich których
stopień dojrzałości zezwalał na przypisanie im winy, można było zastosować karę, ale tylko na „skórze i włosach”.
123
usiłowanie- co za nie grozi, jakie 3 elementy jego przyjęly włoskie miasta, w jakim kodeksie abstrakcyjna definicja?
prawo karne średniowieczne
za usiłowanie zwykle groziła mniejsza kara niż za jego
dokonanie (np. połowa wergeldu). Musiał być czyn np wyciągnięcie miecza.
statuty miast włoskich przyjęły 3 elementy usiłowania:
1. Zły zamiar
2. Przygotowania
3. Niedoprowadzenia do skutku
> podział ten zasługą szkoły bolońskiej, szczególnie
Albertusa Gandinusa (Traktat o przestępstwach) z którego korzystał późniejszy twórca Caroliny Johann von Schwarzenberg>>>>
Abstrakcyjna definicja usiłowania właśnie w Carolnie po raz pierwszy.
124
co groziło za podżeganie i pomocnictwo?
prawo karne średniowieczne
Z reguły to samo (Zwierciadło Saskie), czasem pomocnikowi przysługiwała mniejsza kara a czasem nawet większa (księga miasta Brna 1243).
125
prawo karne średniowieczne
zależność odpowiedzialności podżegacza i pomocnika od odpowiedzialności głównego sprawcy. Jeśli główny sprawca uniewinniony bo np. był niepoczytalny to podżegacz i
pomocnik też.
Z zasady tej zrezygnowała Józefina 1787
zasada akcesoryjności
126
jaki nowożytni kodeks po raz pierwszy posłużył się formalną definicją przestępstwa?
Józefina 1787
127
zasada publicznoprawna w nowożytnim prawie karnym
w carolnie cięzkie zbrodnie- ściagane z urzedu, lżejsze prywatnie
całkowita publiczność kar - kdoeks karny józefa II 1788
128
nowy podział przestępstw w nowożytności
osłabieniu uległy mage czary herezje, morlalno-obyczajowe
Józefina dzieli przestępstwa na kryminalne (ciężkie przeciw państwu życiu mieniu) i polityczne (administracyjne).- tak samo Farncisiana
KN i austriacki kodeks karny 1857 dzielą przestępstwa na zbrodnie, występki i wykroczenia
129
katalog nowożytnich przestępstw
1)przestępstwa przeciwko władzy i religi
2)zdrada państwowa- ćwiartowanie i topienie za to w carolinie
3)bluźnierstwo - carolina dopuszcza karę śmierci (w średniowieczu wycinano język), theresiana palenie żywcem- józefina osłabia, ale franciscana znowu surowo
4) przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu- kara śmierci, dopiero ustawodsatwi XIX w odchodzi.
Pod wpływem szkoły humanitarnej kary okaleczające od XVIII w. zaczęły stopniowo zanikać by już w XIX w. wprowadzono zamiast nich kary pozbawienia wolności (Franciscana).
5)przestępstwo przeciwko mieniu (kradzież) (w carolinie podział na tajną i jawną- gdy złoziej przyłapany kara chłosty, pręgierza, bardziej brutalna, w przypadku jawnej z bronią kara śmierci)
6) przestępstwa przeciwko dobrym obyczajom- za cudzołostwo w rzymie najpierw wygnanie potem śmierć, tylko K mogła cudzołożyć, natomiast jeśli robił to M K mogła żądać rozwodu , za Justyniana K do klasztoru, mega duża penalizacja w średniwiecxzu, równiez kochanka, M okej ale płaci, złagodzenie w absolutyzmie oświeconym.
W Józefinie to małożnek udowdania, że jest zdrada,grozi za nią chłosta lub kara więzienia, która wygasa po przebaczeniu małżonka.
7) karalność homoseksualizmu - w domiancie i za justyniana kary, w kościele pokuta i post, Sobór Laterański z 1179 – kara w postaci ekskomuniki i wykluczenia ze społeczności wiernych, Clermont 1280- jak heretycy, grozi im spalenie, Carolina Józefina również kara śmierci,
130
sprawca chce popełnić przestępstwo i zmierza do jego popełnienia(występował w Carolinie)
zamiar bezpośredni(dolus directus)
131
Carpzov - sprawca odpowiadał z winy umyślnej za wszystkie skutki działania, nawet te, których nie mógł przewidzieć i nie obejmował więc swoją świadomością, jeśli jego podstawowe działanie było bezprawne (kk. Austriacki z
1852i Theresiana)
zamiar pośredni(dolus indirectus)
132
sprawca nie chce wprawdzie wywołać pewnych niejako ubocznych skutków przestępnych swego bezprawnego działania, ale obejmuje je swoją świadomością i godzi się na ich wystąpienie.
(stosowany w kodeksie karnym
niemieckim z 1871 ale zdefiniowany w kodeksie Tangacewa w 1932 przejął ją polski kodeks karny)
zamiar ewentualny(dolus eventualis)
133
przekroczenie granic obrony koniecznej, które polega na użyciu środków obrony niewspółmiernych do niebezpieczeństwa zamachu.
eksces intensywny
134
ma miejsce w sytuacjach, gdy obrona koneiczna ma charakter przedwczesny lub spóźniony
ekcses ekstensywny
135
stan wyższej konieczny- 2 nowożytnie warunki i carolina
warunek proporcjonalności
wrunek subsydiarności (nie da się usunąć inazej)
w carolinie- kradzież z biedy
136
nowożytni system trzech okresów (kwestia niepełnoletności a przestępstw)
a)okres bezwzględnej nieodpowiedzialności
b) okres warunkowej nieodpowiedzialności
c)okres bezwarunkowej odpowiedzialności
prawo rzymskie, kanoniczne, wiele późniejszych praw as well
137
system dwóch okresów (kwestia nieletności)
wykluczał bezwarunkową odpowiedzialność.
Został wprowadzony przez francuski kodeks karny z 1810r.
system ten zakładał, że nieletni przed ukończeniem 16 roku życia podlegał warunkowej odpowiedzialności, jeśli działał z należytym rozeznaniem.
W przypadku gdy za popełniony czyn groziła nieletniemu surowa kara, sąd mógł orzec o umieszczeniu go w domu
poprawy na okres od 10 do 20 lat
138
system pośredni trzech okresów (kwestia niepełnoletności)
a) okres bezwzględnej niepoczytalności
b)okres bezwzględnej częściowej poczytalności(w odniesieniu tylko do pewnych przestępstw i w zawężonym zakresie)
c) okres bezwzględnej poczytalności.
kodekst austriacki 1852
139
przyczyna bezkarności, niezgodność między rzeczywistym stanem rzeczy, a świadomością sprawcy wyklucza możliwość przypisania winy sprawcy (ktoś zabiera cudzą rzecz bo myśli, że jest jego własnością)
błąd
140
przygotowanie - kto pierwszy wprowadził karalnośc i na jakiej podsatwie je stwierdzano
józefina mocno rozwinęła
stanowisko subiektywne – punkt ciężkości kładło na zewnętrzny przejaw woli sprawcy.
stanowisko obiektywne- wymaga
przedsięwzięcia przez sprawcę takich czynności, które chociażby częściowo wchodziły w zakres znamion przestępstwa
141
kara z Caroliny jak sędziowie nie byli pewni to dawali łagodną xd
kara z podejrzenia
142
historia kary pozbawienia wolności
znaczaca dopiero po zmniejszeniu sie znaczenia kary śmierci, czyli koło XVIII w.
- utrzymujące się stanowisko Ulpiana, wyrażone w Digestach, że więzienie winno służyć tylko do przetrzymywania
przestępców, a nie do ich karania
w Carolinie gdy skazany nie miał pieniedzy na zapłacanie grzywny
środek represyjno-prewencyjny
na dużą skalę w józefinie ale katorgi więc de facto i tak była to kara śmierci
landrecht pruski jednak odrzuca to jak to jail to jail a nie death
polskie prawo karne- kara wieży
143
twórca koncpecji więzienia i założenia że po więzieniu więźnia można przywrócić do życia w społ
John Howard
143
podział kar cielesnych
kary mutylacyjne i kary „na skórze i włosach"
Chłosta jako najbardziej powszechna kara na ciele, utrzymała się aż do drugiej połowy XIX w.
143
kary majątkowe w nowożytności
– Osłabienie znaczenia kar kompozycyjnych.
Pojęcie wergeldu nie było już znane Carolinie.
Kary kompozycyjne
przetrwały jeszcze w czasach nowożytnych na terenach Europy Środkowej i Wschodniej.
franciscana znosi karę konifksaty majątku. Kodeks austriacki z 1852 pzywraca ją za zamach stanu
143
– zasada ściąganie przestępstw jedynie na podstawie skargi uniemożliwiała zwalczanie przestępstw groźnych
dla porządku publicznego dlatego w epoce karolińskiej wymyślono wybieranie przez urzędników królewskich kilku osób cieszących się dobrą sławą w okolicy, których zadaniem było ujawnienie niewykrytych przestępstw i sprawców
postępowanie rugowe
144
zasady procesu skargowego
1 zasada skargowości- proces toczy się po wniesieniu skargi przez powod! główna zasada z zwiercadle saskim!!!!!!!!!
2 zasada jawności postępowania
3 zasada formalizmu- formułki i symbole
4zasada kontradyktoryjności
145
w procesie skargowym była najczęściej stosowanym środkiem dowodowym, który przetrwał aż do XIX w. W jej treści odwoływano się do Boga, składano ją na Ewangelię i relikwiarz, przez co nabierała charakteru sakralnego
używana i przez pozwanego i pozywającego
czasem wymagała współ*****
przysięga
145
prawo zwyczajowe określało w zależności od rodzaju sprawy, która strona (zwykle pozwany) miała przeprowadzić dowód, jakiego rodzaju miał to być dowód i jakie były następstwa dla stron udania się bądź też nieudania się dowodu
sąd mógł zasazić przywilej oczyszczenia się z zarzutów przysięga
legalna teoria dowodowa/dowodów
146
– sądy boże, były środkiem dowodowym prawa zwyczajowego ich rangę podwyższył Karol Wielki.- co to i kiedy zostały zakazane
ordalia
zakazane na soborze laterańskim w 1215 przez Inocentego III
147
ordalia dwustronne- 2 rodzaje
Dwustronne :
Pojedynek (rycerze na miecze, chłopi na kije)
Próba krzyża (obie strony stały przed krzyżem z wniesionymi do góry rękami, kto wcześniej opuścił ręce przegrywał – w sporach między żoną i mężem i w sporach kościelnych)
148
ordalia jednostronne
Próba zimnej wody - wrzucenie do zimnej wody, jeśli to
niewinny bo woda nie przyjmie przestępcy.
Próba gorącej wody- wsadzenie ręki do pojemnika z wrzącą wodą. Jeśli ręka po jakimś czasie się nie goiła świadczyło to o
winie.
Próba gorącego żelaza – Sztabkę żelaza rozgrzewano i podawano osobie badanej do ręki. Musiała ona przejść z nią 3 kroki i odłożyć na ziemię. Następnie zakładano opatrunek. Po 3 dniach sprawdzano oparzenia.
próba przejścia po rozgrzanych
lemieszach
próba poświęconego kęsa – Należało przełknąć bez zakrztuszenia się kawałek chleba
149
zarzut formułowany, przez stronę postępowania wobec
proponującego wyrok, że świadomie złamał on prawo. Rozstrzygano ją pojedynkiem
z czasem zastąpiane przez apelację
nagana wyroku
150
kto zainicjował proces inkwizycyjny (proces ściagania z urzędu)
Inocenty III
151
sędzia, który pełni również funkcje śledcze, oskarżycielskie i funkcje obrony
sędzia inkwirent
152
inkwizycja generalna i specjalna
Inkwizycja generalna( czy rzeczywiście zostało popełnione przestępstwo i jeśli tak to przez kogo) a specjalna –udowodnienie winy
153
Organ procesowy ma wymierzyć oskarżonemu karę, jeśli zebrał przeciwko niemu określoną wartość dowodów przewidzianych przez ustawę
pozytywna legalna teoria dowodowa
154
Sędziemu nie wolno było wydać wyroku skazującego, gdy winy oskarżonego nie przesądzała określona w ustawie jakość środków dowodowych
negatywna legalna teria dowodowa
155
dowody i środki w procesie inkwizycyjnym
1 przyznanie się do winy (theresiana wymaga szczegołówosći)
2 tortury (istnieją os nie podlegające torturze) (carolina przewiduje kare śmierci dla sedziego jak dojdzie do zgonu torturowanego)- w pl i uk nie ma tortur- gwarancja nietykalności osobistej!!- w angli jedynie peine forte et dure – zmuszenie do poddania się władzy sądowe
3 świadkowie- w carolinie 2 lub 3
4 kara za nieposłuszeństwo (odmowę zeznań)
156
najważniejsza cecha nowoczesnego procesu mieszanego
rozdzielenie funkcji ścigania i śledztwa od sądzenia.
a) postępowanie wstępne(przygotowawcze
b) postępowanie główne (rozprawa sądowa).
157
cechy procesu rzymsko-kanonicznego
1. Zasada skargowości – przebieg procesu dzielił się na 2 stadia: litis contestatio (wdanie się w spór) i - na drugim terminie wniesienie przeciwko roszczeniom powoda pisemną obronę, w której były zawarte zarzuty procesowe(ekscepcje)
2. zasada pisemności
3. Zasada dyspozycyjności – dowody dostarczały same strony. Sąd ograniczał się tylko do ich oceny
4. Legalna teoria dowodowa – prawo z góry określało wartość dowodów. Środkami dowodowymi była przysięga stron, świadkowie, dokumenty, świadectwo urzędowe. Świadków co najmniej 2.
5. apelacja
158
3 rodzaje ekscepcji
1) dylatoryjne – odroczenie sporu na pewien czas
2) deklinatoryjne – zarzuty zwalniające od wdania się w spór(wcześniejsza zawarta ugoda, prawomocny wyrok sądu)
3)remptoryjne – niweczyły roszczenie powoda ale wymagały udowodnienia (przedawnienie)
159
powszechny niemiecki proces cywilny
wzorowany na rzymsko- kanonicznym, lecz zawierał
a) zasadę ewentualności (zmuszała strony do przestawienia od razu wszystkich żądań powoda i zaprzeczeń pozwanego)
b) zasadę wyroku na dowód – po przedstawieniu w formie pisemnej roszczeń powoda i odpowiedzi pozwanego oraz dostarczeniu przez strony dowodów sąd wydawał wyrok przedwstępny.
160
nowoczesna zasada procesowa,
Głównym założeniem jest zapewnienie sprawnego załatwiania sporów i wyeliminowanie przewlekłości procesu.
Przepisy
umożliwiają sądowi odrzucenie środków dowodowych, gdy nabierze on przekonania, że strony przytaczają je tylko w celu przedłużenia procesu.
Sąd może też nie dopuszczać kolejnych dowodów, jeśli uznał, że wszystkie okoliczności sporne zostały dostatecznie wyjaśnione.
- Zasada koncentracji materiału procesowego
161
nowoczesna zasada procesu cywilnego,
Sąd rozstrzyga spór między stronami na warunkach przez nie określonych. Gdy obie strony uznają jakieś zdarzenie za prawdziwe to sąd tak przyjmuje
zasada prawdy formalnej
162
nowoczesna zasada procedury cywilnej,
Dysponentem roszczeń są same strony, mogą w każdej chwili zawrzeć ugodę. Powód może cofnąć pozew i zrzec się roszczeń. Zasada ne ultra petita partium – nic ponad żądanie strony
zasada dyspozycyjności
163
zasady ktora jedna jest tam a w drugiuej nie ma
mieszana procedura karna a nowoczesne postępowanie cywilnej
w mieszanej karnej mamy ex officio i zasade prawdy materialnej
w nowoczsnym post cywilnym zasada prawdy formalnej??
skargowosci
dyspozycyjnosci
instrukcyjnosci
koncentracji materiału dowodego
164
zasady orzekania w nowoczesnej procedurze postępowania cywilnego
1) Zasada bezpośredniości
Postępowanie dowodowe odbywa się przed sądem orzekającym. Wyrok mogą oferować tylko ci sędziowie, którzy biorą cały czas w
ustnej rozprawie.
2) swobodna ocena dowodów
3) środki odwoławcze
