od napoleona do XX w. Flashcards
(39 cards)
USTAWODAWSTWO NAPOLEOŃSKIE 1804-1810
ŹRÓDŁA PRAWA
Kodeks cywilny 1804
Kodeks procedury cywilnej 1806
Kodeks handlowy 1807
Kodeks procedury karnej 1808
Pierwszy kodeks cywilny epoki państwa liberalnego, od 1807 r. nazwany Kodeksem Napoleona.
Wyraża idee równości, wolności i świeckości prawa.
Synteza prawa rzymskiego (zwłaszcza w częściach rzeczowej i obligacyjnej) oraz francuskiego prawa zwyczajowego.
Nadal obowiązuje we Francji (choć ze zmianami).
Twórca: Jean-Etienne-Marie Portalis.
Kodeks cywilny 1804 (Kodeks Napoleona)
o Kodeksie Cywilnym z 1708 słów kilka
Oparty na rewolucyjnych zasadach: wolność jednostki, nienaruszalność własności, swoboda obrotu.
Pozostałości prawa zwyczajowego:
Patriarchalizm: kobiety zamężne i dzieci nieślubne z ograniczonymi prawami.
Żony nie mogą samodzielnie zarządzać majątkiem czy występować przed sądem.
Rozwód trudniejszy dla kobiet (np. kara poprawczaka dla cudzołożnej żony).
Śmierć cywilna (do 1854):
Pozostałość feudalna – utrata zdolności prawnej za ciężkie przestępstwa i długoletnie więzienie.
Oparty na ordonansie Ludwika XIV z 1667
Wprowadzenie zawodowych, nieusuwalnych i mianowanych dożywotnio sędziów
Brak wyrażonych wprost zasad procesowych, ale można je wyprowadzić z poszczególnych przepisów:
- kontradyktoryjność – strony gromadzą dowody
- ustność postępowania
- równość stron
- jawna i publiczna rozprawa
- dyspozycyjność (rozporządzalność)
- koncentracja materiału procesowego
- formalizm procesowy
Nowatorskie – równość ston i swobodna ocena dowodów( wcześniej formalna teoria dowodowa)
Kodeks procedury cywilnej 1806
najbardziej postępowy kodeks napoleonski – całkowicie odrzuca proces inkwizycyjny
tworzy nowy model nowoczesnego procesu mieszanego
podział postępowania na 2 etapy:
- postępowanie wstępne (przygotowawcze)
· w dużym stopniu charakter inkwizycyjny
· tajne, pisemne i bez udziału obrońcy
· od 1897 obrońca może bronić na etapie śledztwa
Od wyroku przysługiwała apelacja i kasacja
zastąpiony w 1957 kodeksem, który wiele z niego czerpał
Kodeks procedury
karnej 1808
przechodzi z niego podział przestępstw na:
- zbrodnie
· kara śmierci, roboty publiczne, deportacja, pręgierz, piętnowanie (wypalanie
znaków)
· kwalifikowana kara śmierci za ojcobójstwo – hańbiący pochód i ucięcie prawej ręki przed egzekucją do 1832)
· dominuje idea odstraszenia
-orzeka trybunał dystrktu
- występki
· kary poprawcze np. umieszczenie w zakładzie poprawczym, grzywna
· orzeka sąd policji poprawczej - wykroczenia
· kary policyjne np. 5-dniowy areszt
Kodeks karny 1810
szkoła historyczna
twórca: Friedrich Carl von Savigny.
Podstawowym założeniem szkoły historycznej było
stworzenia spójnego systemu prawnego drodze opracowania zmieniających się na przestrzeni wieków norm prawnych, wyrażających specyficzne właściwości konkretnego społeczeństwa i narodu.
Prawo wyraża ducha narodu (Volksgeist), a celem jest stworzenie systemu prawnego opartego na ewolucji norm.
Dwa nurty:
Romaniści – skupieni na prawie rzymskim.
Germaniści – podkreślali rodzimą tradycję prawa niemieckiego.
Pandektystyka
Rozwój szkoły romanistycznej – modernizacja prawa rzymskiego.
Powstaje system pandektystyczny – pięcioczęściowy podział prawa cywilnego:
Część ogólna
Prawo rodzinne
Prawo rzeczowe
Prawo zobowiązań
Prawo spadkowe
Rozwój jurysprudencji pojęć (Begriffjurisprudenz) – katalog abstrakcyjnych pojęć.
Ważny przedstawiciel: Bernhard Windscheid (Podręcznik prawa Pandektów).
Czysto formalna analiza prawa stanowionego, bez odniesień do moralności.
Prawo to wyraz woli ustawodawcy, ustawa jedynym źródłem prawa.
+ co to + dwa nurty jego
pozytywizm prawniczy
*pozytywizm ustawowy (szkoła egzegezy) we Francji: odkrywanie intencji ustawodawcy i wydobywaniu
ogólnych zasad.
- „Ja nie znam prawa cywilnego, ja uczę Kodeksu Napoleona”
pozytywizm naukowy w Niemczech
- podstawy z pandektystyki
- krytyka szkoły historycznej – zajmuje się prawem obecnym
wydobycie treści norm prawnych wyłącznie na podstawie ich usytuowania w
określonym systemie prawnym
Krytyka pozytywizmu – zwrócenie uwagi na społeczne, gospodarcze i psychologiczne źródła prawa.
Ograniczenie autonomii jednostki na rzecz dobra ogółu; odejście od liberalizmu i postulaty ingerencji państwa (np. w gospodarkę).
Skutki: powstanie nowych dziedzin prawa (prawo pracy, handlowe), teoria nadużycia prawa, krytyka ślepej ochrony własności i swobody umów.
naturalizm prawniczy i socjalizacja prawa
Jurysprudencja interesów (Interessenjurisprudenz)
Rudolf Ihering – prawo jako narzędzie realizacji interesów społecznych; odrzucenie abstrakcyjnej jurysprudencji pojęć.
Cel prawa: ochrona celów jednostek i grup; prawo pełni funkcję służebną wobec społeczeństwa.
Filip Heck – wykładnia prawa przez analizę realnych interesów: gospodarczych, religijnych, narodowych, itp.
szkoła wolnego prawa
Herman Kantorowicz w Niemczech i Eugen Huber w Szwajcarii
Postulowali aby wypełnienie luki w ustawie następowało w drodze prawotwórczej działalności sędziego jakby sam
był ustawodawcą.
Twórcze uzupełnienie luk nie mogło być w sposób dowolny, sędziego wiązały zasady interpretacji określone przez
teorię prawa.
Wpłynęła na treść szwajcarskiego kodeksu cywilnego
Nie odegrała większej roli ponieważ godziła w zasadę zaufania do prawa co naruszało ideę państwa praworządnego
Źródła: Kant – kara jako odwet etyczny, nie środek odstraszania; państwo ma działać zgodnie z zasadą sprawiedliwości.
Feuerbach – teoria przymusu psychologicznego, ustawa karna jako narzędzie odstraszania (prewencja ogólna).
Główne zasady: nullum crimen / nulla poena sine lege, wolna wola podstawą winy, surowe kary tylko za winę umyślną.
szkoła klasyczna
Cesare Lombroso – przestępca z urodzenia, cechy anatomiczne i psychiczne określają skłonność do zbrodni.
Brak wolnej woli → deterministyczne podejście, odpowiedzialność zależy od typu osoby, nie czynu.
Środki: dożywotnia izolacja, zakłady zamknięte, zabezpieczenia zamiast klasycznej kary.
szkoła antropoligczna
Franciszek Liszt – przestępstwo jako zjawisko społeczne; wpływ czynników jak bieda, alkoholizm.
Kara zależna od osobowości sprawcy, nie tylko od czynu; cel: ochrona społeczeństwa.
Wprowadzenie środków zabezpieczających (np. odwyk, zakład poprawczy) obok lub zamiast kary.
szkoła socjologiczna
MODEL MONARCHII KONSTYTUCYJNEJ DO 1848
- – kongres wiedeński – nowy porządek europejski 2 zasady legitymizmu i restauracji [władza dei gratia( z boskiego nadania)
1814 – Ludwik XVIII nadaje Francuską Kartę Konstytucyjną – zachowanie najważniejszych zdobyczy prawnych i ustrojowych rewolucji. Król zachowuje pełnię władzy wykonawczej ale jego akty wymagają kontrasygnaty.
Karta Konstytucyjna- zasady wczesnego konstytucjonalizmu:
- konstytucja oktrojowana
- silna władza królewska (sankcja ustaw, pełnia wł. wykonawczej, uprawnienia prawodawcze)
- współudział 2-izbowego parlamentu w ustawodawstwie
- konstytucyjna gwarancja podstawowych praw jednostki
- niedemokratyczny system wyborczy do parlamentu
Inne kraje wzorują się na Karcie Konstytucyjnej Francji ( Rosja, Niemcy itd)
1830 – Rewolucja lipcowa – częściowa demokratyzacja Karty Konstytucyjnej (ograniczono uprawnienia króla przez wzmocnienie pozycji parlamentu)
1848 – Okres Wiosny Ludów Francja ogłoszona II Republiką (1852-1870) – cesarstwo 1875- na trwale III Republiką ( do 1940)
wiosna ludów- 3 podst infos
Wiosna Ludów wyrażała dążenie do liberalnego i narodowego państwa prawa – z hasłami: wolność, równość, jedność; postulowano m.in. uwłaszczenie chłopów i demokratyzację ustroju (w opozycji do autokracji Austrii i Prus).
Koncepcja państwa prawa oparta na prymacie konstytucji, suwerenności narodu, trójpodziale władzy, niezawisłości sądów, katalogu praw obywatelskich, odpowiedzialności państwa i laickości.
Postulaty reform sądownictwa: zniesienie kar represyjnych, jawność i ustność rozpraw, sędziowie przysięgli, odszkodowania za bezprawne zatrzymania; częściowo zrealizowane w krajach niemieckich, w pełni dopiero po 1871; Austria jako pierwsze liberalne państwo prawa od 1867.
teoria w prawie procesowym, która głosi, że dowody uzyskane z naruszeniem prawa (tj. “nielegalne” lub “wadliwe”) nie powinny być wykorzystywane w postępowaniu sądowym.
negatywna legalna teoria dowodowa
ustroje monarchiczne w dobie porewolucyjnej tj po wiośnie ludów
Austria:
– Trybunał Państwa strzegący konstytucji, niezawisłość sądów, odpowiedzialność państwa, jawność postępowań, sędziowie przysięgli, Trybunał Administracyjny.
Rosja:
– Reformy po wojnie krymskiej: uwłaszczenie chłopów, samorządy lokalne, reforma sądownictwa (niezależność, równość, sądy przysięgłych, apelacje). Manifest październikowy i próba konstytucji zakończone rewolucją lutową.
Niemcy:
– Monarchia konstytucyjna z parlamentem (Sejm i Rada Rzeszy), wybory demokratyczne, prawa jednostki w ustawodawstwie państw związkowych, idee państwa dobrobytu.
Turcja:
– Reformy od prawa szariatu do republiki: konstytucja, ograniczenie władzy sułtana, laicyzacja, recepcja zachodnich kodeksów (szwajcarski, niemiecki, włoski)
Podaj nazwę, datę powstania, strukturę i ogólne cechy austriackiego kodeksu cywilnego, który obowiązywał także w Galicji i Rzeczpospolitej Krakowskiej.
ABGB – Allgemeines bürgerliches Gesetzbuch (1811)
– „Powszechna księga praw cywilnych”
– wstęp: „każdy jest zdolny do nabycia praw” – wpływ szkoły natury
– modyfikacje 1914–1916 (poprawa pozycji kobiet i dzieci nieślubnych, równość praw cywilnych)
– twórca: Franciszek Zeiller (autor też Franciscany 1803)
– dotyczy wyłącznie prawa cywilnego
– charakter prawnonaturalny
Jakie regulacje dotyczące prawa osobowego i rodzinnego zawierało ABGB, w tym wobec kobiet i Żydów?
– mieszany wyznaniowo-świecki system małżeński
– ograniczenie praw kobiet zamężnych: mąż ustawowym przedstawicielem żony
– list rozwodowy – mąż mógł jednostronnie rozwieść się z żoną za cudzołóstwo (żona nie miała tego prawa) – wzór z prawa mojżeszowego
– zezwolenie Żydom na zawarcie małżeństwa (zniesione w 1859)
Aleksander I - komisja kodyfikacyjna z Michałem Sper(mi)ańskim
- znaczne oparcie jego projektu na Kodeksie Napoleona na co Rosja się wkurwiła bo konflikt z Francją- Sperański zesłany na Syberię.
Po powrocie z wygnania zunifikował prawo obowiązujące w Rosji(już za Mikołaja I) – ograniczenie
nowatorskich planów
W 15 tomach zawarte przepisy wszystkich dziedzin prawa
- karne, cywilne, procedury, administracyjne, państwowe
- cywilne – systematyka justyniańska
- w pełni wyznaniowy charakter małżeństwa
mało nowoczesny i spóźniony w porównaniu do Kodeksu Napoleona czy ABGB
(w)Zwód praw Cesarstwa
Rosyjskiego Swod zakonow
1832
związek małżeński jest uznawany i uregulowany przez prawo kościelne lub inne związki wyznaniowe, a nie tylko przez prawo świeckie (cywilne)
wyznaniowy charakter małżeńśtwa
Niemiecki kodeks cywilny (Bürgerliches Gesetzbuch) z 1896 r., obowiązywał do 1946 r.
Produkt niemieckiej pandektystyki
Tendencje liberalno-indywidualistyczne i elementy socjalizacji prawa
Wolność, równość i autonomia woli stron w umowach – wpływ liberalizmu
Odejście od ścisłego pozytywizmu – wprowadzenie klauzul generalnych i pojęć niedookreślonych
Umożliwienie sędziemu elastycznej interpretacji i weryfikacji umów
BGB Niemiecki kodeks
cywilny Burgerliches Gesetzbuch
1896
