prawo od odrodzenia prawa rzymskiego do oświecenia

Question 1

-Narodziny z powstaniem uniwersytetu w Bolonii w 1088
 Związek z odkryciem Justyniańskich Pandektów w XI
 Jako pierwsze z dorobku korzystają komuny włoskie
 Do Bolonii zjeżdżają Europejczycy – rozkwit w XII i XIII ok. 10 tys. studentów
 Określiła wzorzec akademickiego nauczania opartego na korporacji – związku profesorów i studentów
 Impuls do powstawania kolejnych uniwersytetów

Answer 1

szkoła bolońska

Question 2

glosatorzy- 3 najważniejsze infos

Answer 2

Egzegeza Corpus Iuris Civilis: Nauczanie prawa od czasów Irneriusa (XI w.) polegało na słowo w słowo analizie tekstów justyniańskich, z uwzględnieniem terminologii i konstrukcji prawnych, które zniekształciło prawo germańskie.

Glosy i ich rozwój: Objaśnienia w formie glos (uwag marginalnych i międzywierszowych) tworzyli profesorowie, m.in. Irnerius i jego uczniowie (Quattuor Doctores). Kulminacją było dzieło Accursiusa – Glossa ordinaria – pierwsze pełne objaśnienie całego Corpus Iuris.

Systemowe podejście do prawa: Glosatorzy zaczęli traktować prawo jako system ogólnych zasad, nie zbiór kazusów – stali się prekursorami analitycznego myślenia prawniczego i przygotowali grunt pod działalność komentatorów

Question 3

komentatorzy- 3 najważniejsze infos

Answer 3

Od glos do traktatów: W przeciwieństwie do glosatorów, komentatorzy (XIV w.) tworzyli obszerne traktaty oderwane od konkretnych fragmentów tekstu, skupiając się na sensie prawa i budowie systemu abstrakcyjnych norm.

Bartolus i ius commune: Bartolus de Saxoferrato uznał prawo rzymskie (ius commune) za nadrzędne wobec prawa zwyczajowego i statutów – każda norma musiała być interpretowana przez jego pryzmat.

Praktyczne zastosowanie: Komentatorzy, jak Baldus de Ubaldis, tworzyli consilia (opinie prawne), dostosowując prawo rzymskie do realiów praktyki i torując drogę jego recepcji w Europie.

Question 4

nurt nauki prawa, który w opozycji do komentatorów dążył do odtworzenia autentycznych tekstów Corpus Iuris Civilis bez glos i komentarzy.

Traktował prawo rzymskie jako przedmiot badań naukowych, nie praktycznie, koncentrując się na jego źródłach i antycznej kulturze prawnej.

+ dzieło związane i czyje

Answer 4

humanizm prawniczy

*Corpus Iuris Civilis Denis Godefroy

Question 5

przenikania się prawa rzymskiego w Niemczech

Answer 5

 najsilniejsza infiltracja
 prawo rzymskie prawem cesarstwa niemieckiego jako kontynuatora
 obowiązuje w Niemczech z racji cesarstwa (ratione imperii) a nie jak np. we Francji z nakazu rozumu

 przenikanie gł. za sprawą kleru, potem przez nauczanie w uniwersytetach przenika do sądownictwa
 w wyniku coraz silniejszego oddziaływania prawa rzymskiego zaczął komplikować się stan prawny - przy rozstrzyganiu sporu można było się powołać na prawo lokalne (ziemskie) albo rzymskie

• powstało powiedzenie Juristen bosen Christen (prawnicy są złymi chrześcijanami) lub Juristen-Judisten
  (judaszowcy)

Question 6

Recepcja prawa rzymskiego w Niemczech dokonała się kilkoma drogami- jakimi? 3*

Answer 6

1) działalność jurystów i fakultetów prawa- w trudnych sprawach sądy zwracają się po wiążące opinie

2) za pośrednictwem orzecznictwa sądów, zwłaszcza Sądu Kameralnego Rzeszy
ustawa z 1495 - jego asesorzy mają orzekać „wg praw powszechnych Rzeszy’’- czyli m.in. prawo rzymskie

3) wydawanie przez władców terytorialnych lub miast zbiorów prawa lokalnego, które nazywano landrechtami lub reformacjami, które były redagowane przez wybitnych jurystów (np. Landrecht Księstwa Pruskiego z 1620)

Question 7

kraje z tradycją prawa zwyczajowego, które oparło się naciskowi prawa rzymskiego 6

Answer 7

– północna Francja,
-Niemcy w obszarze oddziaływania Zwierciadła Saskiego
-Polska
-Węgry
-Czechy
- Skandynawia

Question 8

źródło prawa niemieckiego,
Geneza powstania:
- chęć wprowadzenia ścigania z urzędu (Zwierciadło – „gdzie nie ma oskarżyciela nie ma i sędziego”)
- odkupywanie możliwości skargi i naciski na poszkodowanego
- prymitywne środki dowodowe zwłaszcza nieskuteczna przysięga
- rozbicie polityczne Rzeszy, wędrówki i napływ ludności, brak sprawnej policji - wzrost przestępczości
- recepcja prawa rzymskiego niepewność prawa
- na Sejmie Rzeszy w Augsburgu (1500) powierzono Sądowi Kameralnemu opracowanie ordynacji sądowej

• Johann von Scharzenberg und Hohenlanberg twórca też karnej Bamberginy 1507

 prawo karne materialne, procesowe + wskazówki np. sentencje wyroków
 przejmuje rzymsko-włoski system prawa karnego materialnego „prawo cesarskie”

Answer 8

Constitutio Criminalis
Carolina 1532

Question 9

na czym polega wyłącznie publiczny charakter kary i prewencja generalna w Carolinie?

Answer 9

• likwidacja kar kompozycyjnych na rzecz śmierci i cielesnych
• podpalacze, czarownicy, nierząd wbrew naturze – stos
• zdrada, otrucie, zabójstwo – możliwe wleczenie, i rwanie rozpalonymi obcęgami
• krzywoprzysięstwo – ucięcie palców, włamywacz – wyłupienie oczu,
• małe znaczenie pozbawienia wolności i kar pieniężnyc

Question 10

na czym polega koncepcja podmiotowej strona przestępstwa - wina podstawą odpowiedzialności w carolinie?

Answer 10

• odróżnienie winy umyślnej (dolus) i nieumyślnej (culpa) jako kazuistycznie określone niedbalstwo i
  lekkomyślność
• brak kary śmierci poniżej 14 lat i niekaralność chorych umysłowo
• abstrakcyjna definicja obrony koniecznej (niekaralność)
• stan wyższej konieczności jako kradzież z biedy
• ogólne i abstrakcyjne ujęcie warunków karalności usiłowania

Question 11

materialną definicję przestępstwa jako godzącego w porządek publiczny w carolinie

Answer 11

• Pierwsza tak obszerna i szczegółowa typizacja deliktów, otwarty katalog przestępstw, jeśli coś niemoralnego podobnego do przepisu w ustawie to kara na podstawie analogii na podstawie opinii znawców prawa

Question 12

 Inkwizycyjny proces karny w Carolinie

Answer 12

1) postępowanie ex officio( z urzędu) w przypadku ciężkich przestępstw
- skargowość przy lekkich, którą zniesie dopiero ordynacja kryminalna (karnoprocesowa) Józefa II

2) celem postępowania wykrycie prawdy o przestępstwie i sprawcy (inquisitio veritatis)
-pytania artykułowane (porównywanie zeznań podejrzanych i świadków)
- legalna teoria dowodowa – ustalona wartość dowodów np. pełnym dowodem zeznanie 2
świadków

3) nowe środki dowodowe zamiast ordaliów i przysięgi
- przyznanie do winy, zeznania świadków, dowody rzeczowe (corpus delicti),
- alibi
- w ograniczonym zakresie dopuszcza tortury (poszlaki)
- w trakcie tortur zakaz pytań sugerujących, a przyznanie podstawą wyroku zatwierdzanego przez znawców prawa, odwołanie przyznania do winy podczas tortur uzasadniało konieczność kolejnych tortur

Question 13

opracowanie Caroliny
- Ranga powszechnej ustawy karnej wykorzystywanej np. w RP
- Twórca dolus indirectus (zamiar pośredni) jako wina umyślna przekształcona później w dolus eventualis (zamiar ewentualny)
- Teokratyczna koncepcja kary – sposób pojednania z Bogiem
- Nie uznawał prawa do apelacji
- Nie przyjmował domniemania niewinności

Answer 13

Practica nova imperialis Saxonica rerum criminalium (1635)
Benedykt Johann Carpzov

Question 14

 austriacka kodyfikacja, składająca się z dwóch części
1 - przepisy procesowe i ogólne pojęcia prawa karnego
2 - katalog przestępstw i kar

 jak w Carolinie, brak legalnej (formalnej) definicji przestępstwa

 analogia przestępstw jak w Carolinie

nowością wina umyślna dolus indirectus (za Carpzovem) - odpowiada się z winy umyślnej za zabójstwo, nawet jeśli chciało się tylko pobić

Answer 14

Constitutio Criminalis Theresiana
nazywana Nemesis Theresiana 1768

Question 15

Jakie były cele kary i podstawowe zasady odpowiedzialności karnej w Constitutio Criminalis Theresiana?

Answer 15

– dominuje prewencja generalna, ale celem kary też poprawa (resocjalizacja) przestępcy
– kwalifikowana kara śmierci jako spalenie, ćwiartowanie i łamanie kołem (konieczna zgoda sądu wyższej instancji) – zakaz stosowania innych kwalifikowanych

Question 16

Jakie rodzaje przestępstw przewidywała Theresiana?

Answer 16

– jak w Carolinie – śmierć za bluźnierstwo, przeciw religii, nierząd wbrew naturze (sodomia i homoseksualizm), cudzołóstwo
– karalność samobójstwa (brak pogrzebu, konfiskata majątku)
– karalność czarów, ale z tendencją eliminacji

Question 17

Jak wyglądał proces karny i stosowanie tortur według Theresiany?

Answer 17

– proces inkwizycyjny
– formalna teoria dowodowa (dowody arytmetyczne): „Jeden świadek, jeśli nawet byłby on o wysokim poważaniu, nie stanowi pełnego, lecz tylko połowę dowodu”
– dopuszcza tortury, ale tylko wskazane: podciąganie na linie (strappado), buty hiszpańskie (miażdżenie stóp), rozciąganie na drabinie z przypalaniem
– dołączono tablice wskazujące sędziom jak wykonywać tortury
– zniesienie tortur w Austrii w 1776

Question 18

Jakie były początki monarchii narodowej we Francji w XV–XVI wieku?

Answer 18

Druga połowa XV w. – Francja staje się zjednoczoną monarchią narodową – wojna stuletnia spowodowała osłabienie pozycji feudalnych warstw społecznych głównie arystokracji i szlachty rodowej
– potrzeba stałej armii oraz potrzeby podatkowe spowodowały powstanie sojuszu politycznego Walezjuszy z mieszczaństwem
– ich polityka centralistyczna była korzystna dla interesów – jednolity rynek wewnętrzny – ułatwia handel.

XV/XVI w. – Handlowe powiązania miast włoskich z francuskimi – Italia staje się terenem konfrontacji z Habsburgami.

Państwo Habsburgów otaczało Francję „państwo nad którym nigdy nie zachodzi słońce” – klęska Francji w bitwie pod Pawią. – władca Francji w niewoli – koniec polityki włoskiej

Question 19

Jak reformacja i wojny religijne wpłynęły na Francję w XVI wieku?

Answer 19

Rozprzestrzenienie się idei reformacji.
Poparcie doktryny Jana Kalwina – wyznawcy – hugenoci, którym patronował ród Burbonów. Katolikom patronował ród Gwizjuszy

– Noc św. Bartłomieja – rzeź hugenotów – wojna domowa – wojna 3 Henryków.
Wygaśnięcie dynastii Walezjuszy utorowało drogę Henrykowi IV Burbonowi do objęcia tronu – wewnętrzny pokój za cenę zmiany religii na katolicką

– edykt nantejski – tolerancja religijna – prawo publicznego kultu religijnego poza Paryżem, własnych zamków i wojska

Question 20

źródła prawa francuskiego z okresu od odrodzenia prawa rzymskiego do oświecenia 6

Answer 20

Ordonans z Blois 1579
Ordonans o postępowaniu
cywilnym 1667
Ordonans o Postępowaniu karnym 1670
Ordonans o handlu 1673
O darowiznach 1731
O testamentach 1735

Question 21

brak zgody rodziców przeszkodą unieważniającą małżeństwo
 na ich żądanie unieważnia sąd królewski
 postanowienie sprzeczne z uchwałami soboru trydenckiego – konstytucja soborowa Tametsi z 1563,
która nie uzależnia ważności małżeństwa od zgody rodziny
 do ordonansu Ludwika XIII (1629)

Answer 21

Ordonans z Blois 1579

Question 22

Który akt prawny z 1667 r. nowocześnie uregulował postępowanie cywilne we Francji?

kontynuował rozdział postępowania cywilnego i karnego zapoczątkowany ordonansem z Villers-Cotterêts (1539)

wprowadzał uporządkowane, nowoczesne zasady cywilnego procesu sądowego

obowiązywało postępowanie pisemne

określał szczegółowo sposób wnoszenia pozwu, doręczeń, rozpraw, dopuszczalnych środków dowodowych oraz procedurę apelacyjną

Answer 22

Ordonans o postępowaniu
cywilnym 1667

Question 23

Jakie były zasady składania pozwu i rozpoczęcia postępowania według ordonansu o postępowaniu cywilnym z 1667 r.?

Answer 23

postępowanie sądowe było pisemne

powód musiał w pozwie określić: sąd, termin stawienia się, treść skargi – pod rygorem nieważności

pozew doręczał woźny sądowy w obecności 2 świadków

strony stawiały się w kancelarii sądowej i informowały sąd o przedmiocie sporu

Question 24

Jak wyglądała wymiana pism, możliwość zgłoszenia zarzutów i przebieg rozprawy według ordonansu o postępowaniu cywilnym z 1667 r.?

Answer 24

powód przesyłał pozwanemu skargę, następowała wymiana pism

pozwany mógł zgłaszać zarzuty (ekscepcje), np. powaga rzeczy osądzonej – należało je zgłaszać od razu

strony mogły wnosić o rozprawę

w prostych sprawach sąd wydawał wyrok po ustnej rozprawie i analizie dowodów

w trudnych sprawach: sporządzano protokół punktów spornych i dowodów

strona mogła żądać odpowiedzi od przeciwnika – odmowa = uznanie roszczeń

Question 25

Jakie środki dowodowe i odwoławcze przewidywał ordonans o postępowaniu cywilnym z 1667 r.?

Answer 25

główne dowody: świadkowie, przysięga, dokumenty spór > 100 lirów – dowodem mogły być tylko dokumenty (umowy musiały być pisemne) świadków przesłuchiwał sędzia bez obecności stron akta sprawy stanowiły podstawę wyroku apelacja: do 3 lat i 6 miesięcy, jeśli wygrany zaproponował do 10 lat, jeśli wygrany nie wezwał do apelacji kasacja do Rady Królewskiej – tylko w razie błędów formalnych lub prawnych środki nadzwyczajne: opozycja – uchylenie wyroku zaocznego prośba cywilna – przywrócenie stanu pierwotnego

Question 26

utrwala procedurę inkwizycyjną wprowadzaną od 1539 r. zmiany w procedurze wprowadzone dopiero przez ustawodawstwo rewolucji i Napoleona rozwinięta kodyfikacja formalnego postępowania karnego, oddzielona od prawa materialnego zawartego w coutume’ach postępowanie rozpoczynało się na wniosek organu państwowego, denuncjatora, skargi lub z inicjatywy sądu

Answer 26

Ordonans o postępowaniu karnym z 1670 roku

Question 27

Jak przebiegało postępowanie karne według ordonansu 1670 oraz jakie były zasady dowodowe?

Answer 27

przy zeznaniach świadków liczyła się ich reputacja i pozycja (np. czy byli wcześniej skazani) pełnym dowodem były zeznania dwóch naocznych świadków materiał dowodowy trafiał do prokuratora, który w 3 dni decydował o umorzeniu lub wszczęciu postępowania sędzia organizował przesłuchanie oskarżonego w ciągu 24 godzin, żeby uniemożliwić przygotowanie obrony postępowanie zwyczajne bez kar cielesnych, postępowanie nadzwyczajne obejmowało ponowne przesłuchania i konfrontacje środki dowodowe w *postępowaniu nadzwyczajnym: bezpośrednie: przyznanie, zeznania świadków, opinie biegłych, dokumenty, wizja lokalna *pośrednie (poszlaki): oczywiste – podstawa do kary śmierci bliskie – podstawa do tortur (np. zeznanie jednego naocznego świadka) odległe – podstawa tylko do kary pieniężnej

Question 28

Jak wyglądało postępowanie końcowe i jakie były środki obrony oraz odwoławcze według ordonansu o postępowaniu karnym 1670?

Answer 28

końcowe przesłuchanie oskarżonego przed pełnym składem sądu sąd mógł przeprowadzić dowody na korzyść oskarżonego, ale tylko dotyczące wskazanych faktów oskarżony zazwyczaj bez obrońcy (wyjątek: defraudacja pieniędzy państwowych) jedyną obroną było podważanie wiarygodności świadków podczas konfrontacji tortury podzielone na: *przygotowawcze (do 1780) – by wymusić przyznanie się *przedwstępne (do 1788) – by wydać wspólników po wyroku sąd mógł orzec czasowe uwolnienie (absolutio ab instantia) możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności osób prawnych (np. miast) apelacja do parlamentu prowincji w sprawach kar śmierci, banicji, pracy na galery (często nieprzestrzegana)

Question 29

SĄDOWNICTWO DELEGOWANE we francji (przez króla komuś innemu)

Answer 29

* sądy patrymonialne (panów feudalnych) * sądy prewotalne * sądy baliwialne * parlament paryski (obok którego powstały sądy prowincjonalne)

Question 30

sądownictwo ZASTRZEŻONE DLA KRÓLA

Answer 30

* placety (prośba do króla) * listy opieczętowane (rozkaz ograniczenie czyjejś wolności, skazanie na wyganiane, umieszczenie w odosobnionym miejscu) * ewokacja (prawo króla do wywołania każdej sprawy Sądowej  committimus (decyzje króla o właściwości sądów)  listy łaski( król mógł orzekać o zmianie, złagodzeniu, zaostrzeniu lub zniesieniu orzeczonej przez sąd kary  listy opieczętowane (lettres de cachet) – może pozbawić wolności na długi czas bez wyroku

Question 31

Rewolucja Francuska – prawa człowieka i zasady sprawiedliwości karnej

Answer 31

Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (1789) – prawa polityczne i osobiste Zasady: nietykalność osobista, lex retro non agit (prawo nie działa wstecz), nullum crimen sine lege (nie ma przestępstwa bez ustawy), domniemanie niewinności Proporcjonalność kar do społecznej szkodliwości przestępstwa

Question 32

Doktryna prawa natury – przejście od sakralności do rozumu

Answer 32

Św. Tomasz i średniowieczna trójdzielność prawa: boskie (lex aeterna), naturalne (lex naturalis), ludzkie (lex humana) W chrześcijaństwie prawo pozytywne musi zgadzać się z prawem naturalnym Nowożytna szkoła w Salamance (Francisco de Vitoria, Francisco de Suarez) – prawa naturalne niezależne od Kościoła Grocjusz: prawa naturalne oparte na naturze ludzkiej, kara służy zapobieganiu przestępstw Podstawowe prawa naturalne: nienaruszalność własności, wynagradzanie szkód, pacta sunt servanda (umów należy dotrzymywać), obowiązek ukarania przestępcy Samuel Pufendorf: kara to umowa społeczna – zerwanie z religijnym charakterem kary, kara uzasadniona ochroną interesów społeczeństwa

Question 33

Szkoła humanitarna – ideały kar i reformy prawa karnego

Answer 33

Ustrój społeczny ma służyć jednostce i przynosić jej korzyści Kara powinna być użyteczna dla społeczeństwa i sprawcy Cesare Beccaria („O przestępstwach i karach”): przeciw karze śmierci i karom okaleczającym Ważniejsza jest nie surowość, lecz nieuchronność i długość kary Kluczowe postulaty reform: Zniesienie lub ograniczenie kary śmierci Likwidacja kar okaleczających i hańbiących Wprowadzenie kary pozbawienia wolności jako podstawowej Sędzia związany ustawą (nulla poena sine lege) – brak kary bez ustawy Nullum crimen sine lege – brak przestępstwa bez ustawy Jawność i ustność procesu karnego dla kontroli publicznej Zakaz tortur do uzyskania dowodu Prawo oskarżonego do obrony Domniemanie niewinności (praesumptio boni viri) Wątpliwości rozstrzygane na korzyść oskarżonego (in dubio pro reo)

Question 34

kodyfikacje karne oświecenia 4,5*

Answer 34

Leopoldina 1789 Constitutio Criminalis Josephina 1787 Karnoprocesowa Ordynacja kryminalna 1788 Ustawa karna zachodniogalicyjska Franciscana ( kopia ustawy zachodniogalicyjskiej) 1796, 1803

Question 35

wydana przez brata Józefa II – Leopolda II Habsburga Ustawa karna dla Toskanii prawo karne materialne i procesowe niepełna w dużej mierze zawierała wskazówki dla władz sądowych pierwszy kodeks karny całkowicie znoszący karę śmierci celem kary poprawa sprawcy i ochrona społeczeństwa całkowite zniesienie tortur , a sąd ma ustalić prawdę materialną środki prewencji indywidualnej i generalnej brak szczególnej kryminalizacji przestępstw przeciw państwu i religii złagodzenie karania za przestępstwa o charakterze seksualnym – niejawna chłosta

Answer 35

Leopoldina 1786

Question 36

Jak wyglądał proces karny według Leopoldiny?

Answer 36

proces inkwizycyjny, ale znacznie zmodyfikowany wzmocniono prawa podsądnego – korzysta z obrony w przypadku biedy prawo do obrońcy z urzędu może zadawać pytania świadkom obowiązek uwzględniania z urzędu okoliczności na korzyść oskarżonego w przeciwieństwie do niemieckiego powszechnego procesu karnego rozdzieliła role procesowe na 3 niezależne podmioty: publiczny oskarżyciel sędzia śledczy sąd orzekający o winie i karze

Question 37

tylko prawo karne materialne Józef II pierwsza nowoczesna ustawa karna czasów nowożytnych nowoczesny – odchodzi od traktowania ustawy karnej jako zbioru dyrektyw i wskazówek dla sędziów pierwszy kodeks wprowadzający postulaty humanitarystów – nullum crimen sine lege i nulla poena sine lege co to+ plus co wprowadziło?

Answer 37

Constitutio Criminalis Josephina 1787 wprowadzenie: różnych rodzajów kar pozbawienia wolności oznaczonych przez minimalny i maksymalny ich wymiar .pierwszeństwa prewencji generalnej przed indywidualną obniżenia kar za przestępstwa przeciw religii i dobrym obyczajom

Question 38

urzędowe śledztwo zamiast inkwizycji brak jawnej rozprawy, orzekanie na podstawie akt brak prawa do obrońcy i odmowy zeznań uwzględnianie okoliczności korzystnych z urzędu sędzia mógł odrzucić wątpliwy dowód możliwy rekurs (zażalenie)

Answer 38

Karnoprocesowa Ordynacja kryminalna 1788

Question 39

 w wąskim zakresie dopuszcza karę śmierci  prawo materialne i procesowe  regres w stosunku do Józefiny: - rozszerzenie karania i większe kary za przestępstwa przeciw religii, obyczajowe  postępem przywrócenie (w Józefinie nie było) przedawnienia  negatywna teoria dowodowa – zezwala sędziemu w pewnym stopniu na swobodną ocenę dowodów  wątpliwości może rozstrzygać na korzyść oskarżonego  zakaz reformationis in peius – w razie wniesienia rekursu, sąd wyższej instancji nie może zaostrzyć kary

Answer 39

Ustawa karna zachodniogalicyjska 1796

Question 40

kodyfikacje cywilne oświecenia 4

Answer 40

Bawarski kodeks cywilny 1756 Ehepatent Patent o Małżeństwie 1783 Kodeks cywilny zachodniogalicyjski 1797 Landrecht Pruski 1794

Question 41

ostatnia (III) część zbioru Codex Maximilianeus Maksymiliana III Józefa (obok kodeksu karnego 1751 i postępowania cywilnego 1753)  rozbieżność między prawno naturalnymi założeniami a merytoryczną zawartością -z jednej strony rewolucyjna deklaracja równości płci z drugiej strony prawo fizycznego karcenia żony (z zaleceniem, żeby mąż wykonywał to umiarkowanie i mało dolegliwie np. przez łagodną karę chłosty)  oparcie na rozbudowanej systematyce Instytucji Gaiusa

Answer 41

Bawarski kodeks cywilny 1756

Question 42

świecki kodeks prawa małżeńskiego w państwie katolickim  dotychczas sprawy małżeńskie podlegały autorytetowi Kościoła i prawu kanonicznemu  małżeństwo z punktu widzenia prawa to tylko kontrakt cywilny, a nie sakrament  brak zgody rodziców podstawą do unieważnienia małżeństwa  obowiązywała forma zawarcia małżeństwa wyznaniowa, zgodna z wymaganiami danej religii  np. rozwód tylko gdy religia pozwalała, katolicy nie mogli

Answer 42

Ehepatent Patent o Małżeństwie 1783

Question 43

za życia Józefa II nie udało się wprowadzić pełnej kodyfikacji - ukazuje się tylko I cz.  pierwszy całościowy, austriacki kodeks cywilny - pierwowzór dla ABGB z 1811  pierwsza nowoczesna i prawnonaturalna kodyfikacja prawa ludzkie do - życia, doskonalenia ciała i ducha - własności, możliwości jej obrony i swobodnego rozporządzania - zachowania dobrego imienia

Answer 43

Kodeks cywilny zachodniogalicyjski 1797

Question 44

całościowa kodyfikacja pruskiego prawa  typowa kodyfikacja oświeconego absolutyzmu za Fryderyka II  mega długa  prawnonaturalne źródła wskazane we wstępie zawiera m.in.  pierwsze w ustawodawstwie niemieckim abstrakcyjne ujęcie winy nieumyślnej  legalną definicja przestępstwa (nullum crimen sine lege)  kara śmierci w prawie 60 przypadkach + w tym klasyfikowana

Answer 44

Landrecht Pruski 1794

Question 45

typ kary śmierci, który w założeniu miał być wyjątkowo bolesny, okrutny i hanbiący skazanego

Answer 45

kwalifkowana kara śmierci

Question 46

FRANCUSKIE USTAWODAWSTWO CZASÓW REWOLUCJI- prawo cywilne

Answer 46

(obowiązkowe śluby cywilne, obniżono wiek przyszłych małżonków mężczyźni 15 lat, kobiety 13, zniesiono zgodę rodziny na zawarcie małżeństwa, prawo do rozwodu)

Question 47

FRANCUSKIE USTAWODAWSTWO CZASÓW REWOLUCJI- prawo karne

Answer 47

Dekret 1789 r. wprowadzono jawność rozprawy sądowej, prawo do korzystania w procesie z obrońcy oraz zniesienie tortur  1791 całościowa reforma procedury karnej; zasady jawności ustności i kontradyktoryjności procesu oraz swobodna ocena dowodów przez sędziego, system gwarancji procesowych oskarżonego  Utrzymano karę śmierci w niektórych przypadkach i karę pręgierza  Usunięcie kar okaleczających  Nullum pena sine lege, nullum crimen sine lege  instytucja sądów przysięgłych na wzór angielski

Question 48

rzeczpospolita obojga narodoów, system rządów parlamentarnych -dwuizbowy sejm (izba poselska + senat) – ustawodawcza dziedziczny król i Straż Praw – wykonawcza  kontrasygnata ministra i polityczna odpowiedzialność ministrów prototyp wotum nieufności (2/3 – obie izby sejmu)  elementy państwa prawa - zasada konstytucjonalizmu - związanie organów państwa prawem - katalog praw i wolności obywatelskich - nietykalność osobista, nienaruszalność własności prywatnej, wolność słowa, druku i wolność wyznania

Answer 48

Konstytucja 3 maja 1791

Question 49

rzeczpospolita obojga narodów, przyjęcie procesu mieszanego w postępowaniu karnym  zasada bezpośredniości i prawo do obrony  zwiększenie uprawnień instygatora-oskarżyciela publicznego przestępstw z urzędu  prowadził śledztwo-scrutinium, a wyrokował sąd  domniemanie niewinności i in dubio pro reo  polski proces karny posiadał cechy mieszanego przed jego upowszechnieniem w Europie

Answer 49

Ustawa o sądach sejmowych 1791

Question 50

akty prawne uk 5*

Answer 50

Wielka Karta Wolności Magna Charta Libertatum 1215 Petition of Right 1628 Habeas Corpus Act 1679 Bill of Rights 1689 Act of Settlement 1701

Question 51

źródło prawa anglikańskiego  Jan bez Ziemi  Zawierała: -Powołanie ogólnej rady Królestwa -Prawo do wypowiedzenia posłuszeństwa królowi -Nietykalność osobista każdego wolnego człowieka -Prawo do sądu -Prawo do swobodnego opuszania i powrotu do Anglii -Zakaz zawierania małżeństw z osobami o nierównej pozycji społecznej -Wymóg zgody rodziny na zawarcie związku małżeńskiego -Zakaz całkowitej konfiskaty majątku -Obowiązek nakładania kar tylko na podstawie przysięgi uczciwych mieszkańców

Answer 51

Wielka Karta Wolności Magna Charta Libertatum 1215

Question 52

źródło prawa anglikańskiego  Zakazywała królowi: Nakładania i ściągania podatków bez zgody parlamentu Samowolnego więzienia poddanych bez wyroku sądowego

Answer 52

Petition of Right 1628

Question 53

źródło prawa anglikańskiego; Ustawa, która ostatecznie zerwała z praktyką samowolnego stosowania aresztu przez króla  Pojawiła się wyraźna gwarancja w postaci prawa do odpowiadania przed sądem z tzw. Wolnej stopy  Kaucja pieniężna (poręczenie majątkowe ma mocy wyroku sądu)

Answer 53

Habeas Corpus Act 1679

Question 54

źródło prawa anglikańskiego: Uzależnienie ważnych decyzji państwach od zgody parlamentu  Brak możliwości stosowanie przez króla suspensy i dyspensy  Zakazywał sądom ustalania na postawie ustawy Habeas Corpus zbyt wygórowanych kaucji  Niedopuszczalne wymierzanie okrutnych i nieużytecznych kar  Po raz pierwszy pojawiła się konstytucyjna zasada wolnych wyborów do parlamentu oraz zagwarantowano wolność wypowiedzi posłów w parlamencie

Answer 54

Bill of Rights 1689

Question 55

źródło prawa anglikańskiego  Król jest związany prawem tworzonym przez parlament  Wprowadzała gwarancje niezawisłości sędziowskiej  „król panuje lecz nie rządzi”  Kontrasygnata; odpowiedzialność ministra:  Odpowiedzialność konstytucyjna (prawna) Prawo wytoczenia impeachmentu przeciwko ministrowi  Odpowiedzialność polityczna (parlamanetarna) Rząd mógł prowadzić swą działalności dopóty, dopóki posiadał zaufanie większości parlamentarnej

Answer 55

Act of Settlement 1701

Question 56

struktura sądownictwa w anglii składa się z tych 4 elementów

Answer 56

sądy westminsterskie sąd kanclerski sąd przysięgłych sąd izby gwiaździstej

Question 57

Powstały po assyzie claredońskiej (1166), z sędziami objazdowymi i przysiężnikami. 3 główne sądy centralne: * Court of Common Pleas – sprawy cywilne, * King’s Bench – karne i przeciwko urzędnikom, * Exchequer – podatki i finanse. Orzekali z udziałem ław przysięgłych, sądy lokalne rozwijały się wokół sędziów pokoju i assyzalnych.

Answer 57

sądy westminsterskie

Question 58

Wywodzi się z rady królewskiej, rozpatrywał petycje oparte na moralności, nie na prawie. Stosował zasady słuszności (equity) i naturalnej sprawiedliwości. Opierał się na koncepcjach prawa naturalnego z prawa rzymsko-kanonicznego.

Answer 58

sąd kanclerski

Question 59

Zastąpił ordalia po 1215 r.; przysięgli orzekali na podstawie lokalnej wiedzy. Trzy typy ław: * Grand jury (23 os.) – decyduje o oskarżeniu, * Petty jury (12 os.) – decyduje o winie, * Ława cywilna – ustala fakty, sędzia wydaje wyrok. Tylko sędzia królewski wymierzał karę.

Answer 59

Sąd Przysięgłych

Question 60

Zwalczał przestępstwa polityczne i przeciw państwu, bez udziału przysięgłych. Stosował tortury, kary hańbiące i mutylacyjne (bez kary śmierci). Nie rozpatrywał najcięższych przestępstw (felony) – te tylko z udziałem przysięgłych.

Answer 60

sąd izby gwiaździstej

Question 61

Cechy procesu anglosaskiego

Answer 61

Wyraźne rozdzielenie wyrokowanie między dwa podmioty: sędziów przysięgłych (ustalenie winy) i sędziów zawodowych (orzeczenie kary)  W większości spraw skargą pokrzywdzonego  Środki dowodowe: przysięga, współprzysiężnicy, dokument i ordalia  Z końcem XIII w. Ograniczono gremium przysięgłych do 12 i zobligowano do podejmowania jednoznacznego orzeczenia: guilty lub non guity (winny lub niewinny)  Przebieg procesu: o Raport mariański o Akt oskarżenia i zażądanie wyraźnej deklaracji oskarżonego czy uważa się za winnego bądź niewinnego -> alteracation  Ograniczona kontradyktoryjność

Question 62

źródła prawa anglosaskiego w szerszym spojrzeniu

Answer 62

common law equity statute law zbiory orzeczeń nauki prawa

Question 63

o common law słów kilka

Answer 63

Źródłem było orzecznictwo sądów westminsterskich (królewskich) – miało charakter jednolity i powszechny, w przeciwieństwie do partykularnych praw lokalnych na kontynencie. Było to prawo sędziowskie (precedensowe) – normy ustalane w wyrokach. Od reform Henryka II (XII w.) rozwijało się poprzez ryt (writ) – formalne polecenie wszczęcia postępowania. Powód wnosił o ryt do króla; istnienie rytu przesądzało o istnieniu prawa: ubi remedium, ibi ius. System rytów przypominał rzymską actio (skargę). Common law odrzucało wpływy prawa rzymskiego i kanonicznego: W 1236 wiec w Merton odrzucił rzymsko-kanoniczną zasadę legitymizacji dzieci. Sędziowie odmawiali stosowania rzymskiego prawa posiłkowego. Mimo to kazuistyczny charakter i procedury common law przypominały rzymskie rozwiązania – choć powstały niezależnie. W przeciwieństwie do abstrakcyjnego ius commune kontynentu, common law było oparte na konkretnych przypadkach i praktyce sądowej.

Question 64

o equity słów kilka (prawo słuszności)

Answer 64

Rozwijało się w Sądzie Kanclerskim jako uzupełnienie common law, gdy było ono bezradne lub zbyt rygorystyczne. Oparte na słuszności, uczciwości i sprawiedliwości, a nie formalnych przepisach. Kanclerz miał uznaniową władzę, korzystając z zasad prawa rzymskiego, kanonicznego i naturalnego. Equity korygowało i łagodziło sztywność common law, wprowadzając bardziej elastyczne reguły.

Question 65

statue law (prawo stanowione)

Answer 65

Od XIV w. ustawy wymagały zgody króla, Izby Lordów i Izby Gmin. Akty prawne nazywano: assyzami, konstytucjami, kartami swobód, a od XIV w. – statutami. Od XIX/XX w. – statuty konsolidacyjne: częściowa kodyfikacja działów prawa. Od 1965 r. wzrost znaczenia prawa stanowionego .

Question 66

zbiory orzeczeń (ang)

Answer 66

Records oficjalne protokoły sądowe najstarsze zachowane protokoły pochodzą z końca XII w. wpisywano do nich treść rytu na podstawie którego zostało wszczęte postępowanie  yearbooks

Question 67

cechy systemu amerykańskiego sądownictwa 4

Answer 67

Dualizm sądów: sądy federalne i stanowe Każdy stan ma własne sądownictwo i ustawodawstwo Judicial review: kontrola zgodności ustaw z konstytucją federalną System common law (precedensy) + zasady equity

Question 68

federalny sąd najwyższy i sądownictwo federalne

Answer 68

Federalny Sąd Najwyższy: 9 sędziów (prezes + 8), mianowani przez prezydenta za zgodą Senatu Rozpatruje sprawy, gdy: Ustawa stanowa narusza konstytucję federalną Orzeczenie stanowe narusza konstytucję stanową Od 1803 r. – prawo rewizji sądowej w konkretnych sprawach w sns chyba instancje

Question 69

źródła mprawa amerykąńskiego

Answer 69

Publikacja w USA Komentarzy Blackstone’a – dostęp do prawa angielskiego  Federalny Sąd Najwyższy stwierdził, że nie ma common law o zasięgu federalnym  Większy udział prawa stanowionego - wszystkie stany posiadają kodeksy karne i procedury karnej - 1892 – narodowa komisja ds. unifikacji prawa – przygotowała 68 ustaw ujednoliconego prawa (Uniform Acts) i 18 ustaw wzorcowych (Model Laws)