Klasycyzm w architekturze Flashcards
(13 cards)
Świątynia Sybilli w parku w Puławach
W latach 1798–1801 w założonym przez Izabelę
z Flemmingów Czartoryską parku
zaprojektowanym w stylu ogrodów angielskich
architekt Chrystian Piotr Aigner budował Świątynię
Sybilli wzorowaną na antycznej świątyni Westy
w Tivoli. Księżna gromadziła w niej pamiątki rodzinne
Sieniawskich, Lubomirskich i Czartoryskich oraz
pamiątki po wielkich Polakach, które miały przypominać
o chwale przeszłości kraju. Zbiory te udostępniła i stały
się w powszechnym mniemaniu pierwszym polskim
muzeum. Celem założycieli puławskiego parku było
nie tylko wywoływanie doznań estetycznych, lecz także
budzenie ducha narodowego i przypominanie
o czasach, kiedy Polska była mocarstwem.
Klasycyzm w architekturze polskiej
miał charakter znacznie bardziej surowy i czysty w formie niż na
Zachodzie. Z inicjatywy nie tylko możnowładców, ale i mieszczaństwa budowano nowe
kościoły lub przebudowywano wcześniejsze, nadając ich fasadom klasycystyczny charakter. Najczęściej wybierano – niezależnie od wyznania – plan centralny koła. Taką formę
nadawano zarówno kościołom protestanckim, jak i katolickim. Na szeroką skalę budowano
gmachy użyteczności publicznej, a surowa forma klasycystyczna znakomicie podkreślała
powagę i dostojeństwo tego typu budynków. Powstawały m.in. ratusze, teatry, rogatki.
We wznoszonych gmachach pojawiały się kolumnowe portyki i eleganckie, harmonijne
fasady oraz dekoracje nawiązujące do antycznych wzorców.
Powszechne było także przebudowywanie w nowym stylu pałaców barokowych, zwłaszcza
w Warszawie, czego przykładem może być Pałac Namiestnikowski. Dostawiano attyki
w formie balustrady z tralkami, aby ukryć wysokie, niekiedy łamane dachy. Redukowano dekorację fasad, dostawiano portyki, kondygnacje zaś spajano wielkim porządkiem.
Na przełomie XVIII i XIX wieku nowa moda przeniknęła do magnackich pałaców oraz
dworków szlacheckich. Normą wówczas stały się dwory murowane, budowane niemal
wyłącznie z cegły, tynkowane i bielone, o dachach pokrytych czerwoną dachówką. Ich
cechą charakterystyczną był kolumnowy portyk zwieńczony trójkątnym frontonem. Taki
dworek powstał m.in. w Żelazowej Woli koło Warszawy
Chrystian Piotr Aigner,
Pałac Namiestnikowski
w Warszawie
Pałac, który obecnie znany
jest jako Namiestnikowski
lub Prezydencki, w czasach
baroku zbudował Constante
Tencalla dla Stanisława
Koniecpolskiego. Budynek
w późniejszym czasie przeszedł
w ręce innych rodów, w tym
Radziwiłłów. W 1818 roku
został wykupiony przez rząd
Królestwa Polskiego
i przeznaczony na siedzibę
rosyjskich namiestników.
Na przełomie XVIII i XIX wieku
Aigner przebudował pałac
w stylu klasycystycznym.
Spłaszczył wysoki dach
i częściowo ukrył go
za ścianką dekorowaną
balustradą z tralek. Pilastry
spajające dwie kondygnacje
zamienił na półkolumny
z kapitelami korynckimi
wspartymi na solidnym,
boniowanym parterze.
W balustradowej attyce
umieścił posągi dłuta Pawła
Malińskiego przedstawiające
alegorie antycznych bóstw.
Zmiany, jakie zaistniały
w elewacji pałacu, są
przykładem nadawania
dawnej architekturze nowej,
klasycystycznej szaty. Dolna kondygnacja budowli oparta jest na ciągu arkad, dwie górne architekt połączył
półkolumnami i pilastrami w wielkim porządku. Taki schemat architektoniczny stał
się typowy dla licznych budynków stolicy
Dworek w Żelazowej Woli
Dom w Żelazowej Woli, w którym urodził się
Fryderyk Chopin, został zbudowany ok. 1800
roku jako oficyna dużego dworu. Dwór ten
spłonął w czasie wojen napoleońskich, a oficyny
zasiedlono. Do jednej z nich dobudowano
wówczas ganek z dwiema kolumnami
i trójkątnym frontonem. Dwór ten – nazwany
dworem polskim – jest typowy dla klasycyzmu
Architektem pochodzenia niemieckiego pracującym na zlecenie nie tylko mieszczaństwa,
lecz także możnych rodów – np. Radziwiłłów – był Szymon Bogumił Zug
Na polecenie Heleny Radziwiłłowej pracował przy aranżacji ogrodu w typie angielskim wraz
z budowlami w Arkadii koło Nieborowa. Najbardziej znaczącą jego budowlą był jednak
powstały w Warszawie – jeszcze za czasów panowania Stanisława Augusta – kościół
ewangelicko-augsburski Świętej Trójcy – perła klasycyzmu polskiego.
Szymon Bogumił Zug, kościół Świętej Trójcy w Warszawie
Projekty kościoła sporządzili trzej wybitni architekci: Domenico Merlini, Jan Chrystian Kamsetzer oraz
Szymon Bogumił Zug. Król Stanisław August Poniatowski wybrał projekt Zuga. Kościół był budowany
w latach 1777–1782. Inspiracją dla korpusu budowli był rzymski Panteon oraz znajdujący się
w Dreźnie luterański kościół Najświętszej Marii Panny. Świątynia jest rotundą, do której przylegają
trzy prostokątne aneksy oraz portyk z kolumnami doryckimi, zwieńczony trójkątnym frontonem.
Elewacja kościoła jest w całości boniowana. Światło wpada przez dwa rzędy okien – w dolnej części
zakończonych łukiem pełnym, natomiast w bębnie kopuły okna mają kształt okrągły. Kościół
przekryty jest kopułą o rozpiętości trzydziestu metrów zwieńczoną latarnią. Boniowanie, okrągłe
okna i latarnia to elementy zaczerpnięte z form renesansowych. Wnętrze dostosowano do tradycji
budowanych przez ewangelików zborów z emporami oraz ołtarzem i organami. W momencie
powstania był to najwyższy budynek w stolicy. Wzniesiono go
z fundacji mieszczańskiej w centrum Warszawy, w sąsiedztwie Ogrodu Saskiego, jako jedną
z najbardziej interesujących budowli stolicy. Świątynia jest rotundą z potężną kopułą.
Dzieło stanowi świadectwo surowej odmiany klasycyzmu w Polsce
Chrystian Piotr Aigner,
kościół św. Aleksandra
w Warszawie
Świątynia powstawała w latach
1818–1825. Wezwanie kościoła
nawiązywało do imienia cara
Aleksandra I, który jako król
Polski nadał konstytucję
Królestwu Polskiemu.
Projektując budowlę na planie
koła, architekt wyraźnie
nawiązał do Panteonu
w Rzymie. Kościół ma dwa
poziomy. Górny zamyka od góry
kopuła na wysokim bębnie
rozczłonkowanym półkolistymi
arkadami. Z dwóch stron do
rotundy przylegają portyki
z kolumnami korynckimi,
zwieńczone trójkątnymi
frontonami. Podniebie kopuły – podobnie jak
w rzymskim Panteonie – dekorowane jest kasetonami, a przestrzeń nawy otoczona jest
wnękami oraz kaplicami otwartymi do środka budowli. Pod koniec
XIX wieku kościół został
przebudowany, ale po
zniszczeniach wojennych
powstałych w czasie II wojny
światowej przywrócono mu
kształt zbliżony
do pierwotnego.
Wśród architektów polskich szczególnie zasłużył się Chrystian Piotr Aigner (1756–1841).
Dzięki pomocy Stanisława Kostki Potockiego otrzymał staranne wykształcenie. Studiował we Włoszech. Był członkiem Akademii Świętego Łukasza w Rzymie, a od 1817 roku
profesorem Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego. W 1827 roku wyjechał na stałe
do Włoch, gdzie zmarł.
Architekt długi czas związany był z Warszawą, gdzie powstało wiele jego dzieł. Jego twórczość reprezentuje klasycyzm inspirowany bezpośrednio wpływami włoskimi
We współpracy ze swoim protektorem – Potockim – Aigner zaprojektował nową
klasycystyczną fasadędo barokowego kościoła św. Annyw Warszawie,
wzorowaną na fasadach
kościołów weneckich Andrei Palladia. Szeroka, pięcioosiowa fasada utrzymana jest
w wielkim porządku. Pseudoportyk ma półkolumny korynckie.
Jakub Kubicki
– uczeń Domenica Merliniego – wyspecjalizował się w architekturze
pałacowej. Budował pałace o zwartej bryle, nakryte wysokim dachem z kolumnowymi
portykami. Najważniejsze dzieła stworzył w Warszawie. Współpracował z Szymonem
Bogumiłem Zugiem przy budowie kościoła Świętej Trójcy. Jego najsłynniejszą budowlą jest Belweder, który cechuje harmonijna bryła. Był też autorem budynków rogatek
w Warszawie, czego przykładem są rogatki przy ulicy Grochowskiej
Jakub Kubicki, Belweder w Warszawie
W latach 1819–1822 pałac mieszczący się w parku Łazienkowskim – pierwotnie dzieło Jakuba Fontany
– został całkowicie przebudowany przez Kubickiego. Architekt nadał mu charakter wiejskiej rezydencji.
Klasycystyczny budynek składał się z korpusu głównego oraz przylegających do niego pod kątem
prostym dwóch parterowych skrzydeł. W fasadzie i elewacji od strony parku architekt zamieścił portyki
z kolumnami jońskimi w wielkim porządku
W czasach Królestwa Polskiego najwybitniejszym z architektów był Antonio Corazzi.
Pochodził z Florencji (Włochy), do Królestwa Polskiego przybył – z inicjatywy Stanisława
Staszica – na zaproszenie rządu. Zrealizował 50 projektów, z czego aż 45 w Warszawie. Corazzi
– wychowany na architekturze toskańskiej, dla której charakterystyczne było nawiązywanie
do form rodzimych – rozumiał potrzebę kontynuowania tradycji architektonicznej stolicy.
Jego majestatyczne budowle wkomponowane w ciasną zabudowę ulic tworzą z budowlami
Warszawy jednolitą całość. Klasycyzm Corazziego cechują: monumentalizm, wykorzystywanie
licznych kolumnad, bogactwo form osiągnięte przez umiejętne rozczłonkowanie bryły oraz
oszczędna dekoracja architektoniczna, w której chętnie wykorzystywał ornamenty charakterystyczne dla stylu empire.
Szczytowym osiągnięciem twórczości Corazziego jest gmach warszawskiego Teatru Wielkiego w Warszawie
Budowa klasycystycznego gmachu teatru w Warszawie, zwanego współcześnie Teatrem Wielkim,
została ukończona ok. 1835 roku. Skalą budowla przewyższała wiele teatrów Europy. Architekt
w projekcie swobodnie inspirował się neapolitańskim teatrem San Carlo. Budowla składa się
ze spiętrzonej części głównej oraz dwóch skrzydeł bocznych. W centralnej części na pierwszej
kondygnacji znajduje się wysunięty portyk z kolumnadą, która podtrzymuje balkon. Plastyczność
bryły została osiągnięta poprzez umiejętne stosowanie na różnych kondygnacjach kolumnad
w porządku toskańskim, jońskim i korynckim. Reliefy tympanonu ukazują tańczące muzy i popiersie
antycznego poety Anakreonta. Obecnie budynek mieści Teatr Narodowy i Operę Narodową. U szczytu drugiej
kondygnacji, zgodnie z projektem Corazziego, ustawiono w pierwszych latach XXI wieku
wykonaną z brązu kwadrygę powożoną przez boga sztuki Apolla
