rzeźba Flashcards
(10 cards)
W rzeźbie polskiej, podobne jak w zachodnioeuropejskiej – zarówno czasów stanisławowskich, jak i w okresie po abdykacji króla – ujawniły się następujące cechy:
doskonałe
proporcje, harmonia i idealizacja. W czasach Stanisława Augusta widoczne są jeszcze
wpływy rzeźby rokokowej, które przejawiały się w teatralizacji gestu. Później unikano ekspresyjnej gestykulacji. Dominowała rzeźba pełna, choć – w związku z szybkim
rozwojem budownictwa – niezbędna stała się też rzeźba architektoniczna. Najczęściej
wykorzystywano marmur, a w rzeźbie architektonicznej stosowano stiuk. Nawiązywano
do motywów antycznych, chętnie operowano alegoriami i personifikacjami, które stawały się częścią przemyślanych programów ikonograficznych. Szczególnego znaczenia
nabrało to w czasach stanisławowskich, kiedy rzeźba miała głównie charakter dworski
i wykorzystywano ją do zdobienia królewskich rezydencji.
Wynikiem zainteresowania archeologią była tendencja do sprowadzania antycznych
rzeźb lub ich kopii, które inspirowały kolejne pokolenia twórców. Popularne były pomniki,
tworzono także popiersia portretowe i rzeźby o tematyce mitologicznej i alegorycznej.
André Jean Le Brun – uczeń francuskiego rokokowego mistrza Jeana-Baptiste’a Pigalle’a
pracował przez blisko 30 lat jako nadworny rzeźbiarz. Wykonał liczne dekoracje sal Zamku Królewskiego w Warszawie. Znajdują się one
w Pokoju Marmurowym i w Sali Wielkiej. Jego dziełem są także personifikacje umieszczone
na attyce pałacu Na Wyspie w Łazienkach Królewskich w Warszawie: Cztery Kontynenty,
Cztery Żywioły i Cztery Pory Roku. W pracach Le Bruna dominowała tematyka mitologiczna,
chętnie operował alegoriami. Z baroku wywodziła się tendencja do teatralizacji gestów.
Giacoma Monaldi
Jakub Monaldi przybył do Warszawy po studiach w Rzymie. W Sculptorni zamkowej przekazywał swoją wiedzę i doświadczenie adeptom rzeźbiarstwa. Dzieła Monaldiego, pełne powagi,
wprawiające widza w melancholijny nastrój, mają wiele cech barokowych. O klasycyzmie
świadczy tylko idealizacja i gładka faktura.
Monaldi według projektu
Le Bruna wyrzeźbił Chronosa do Sali Rycerskiej Zamku Królewskiego.
Posąg służył jako
podstawa oryginalnego zegara. Antyczny bóg trzyma w ręce kosę, której ostrze wskazuje
godziny na globusie nieba, wspartym na jego plecach.
Styl klasycystyczny reprezentują przede wszystkim dzieła wybitnych mistrzów
– Antonia Canovy i Bertela Thorvaldsena.
Zamawiane były one przez arystokratów
i bogate mieszczaństwo. Stały się inspiracją dla rodzimych artystów.
Antonio Canova, Henryk Lubomirski jako Amor
Canova na zlecenie
Izabeli Lubomirskiej w latach osiemdziesiątych XVIII wieku wykonał w swej rzymskiej
pracowni rzeźbę ukazującą młodego, wspartego na łuku arystokratę o portretowej twarzy
i wyidealizowanym ciele. Praca Henryk Lubomirski jako Amor inspirowana była dziełami
artystów późnoklasycznej Grecji. Rzeźba znajduje się w zamku w Łańcucie.
Bertel Thorvaldsen,
pomnik księcia Józefa Poniatowskiego w Warszawie
Pomnik księcia
Poniatowskiego, wzorowany na antycznym rzymskim wizerunku konnym cesarza
Marka Aureliusza, ma na celu heroizowanie cnót rycerskich wodza. Poniatowski trzymanym
w dłoni krótkim mieczem daje znak do rozpoczęcia ataku. Rodzina księcia pierwotnie sugerowała przedstawienie go w mundurze napoleońskim, tego samego zdania byli dochodzący
wówczas do głosu przedstawiciele pierwszego pokolenia polskich romantyków. Thorvaldsen
jednak przeforsował strój antyczny – rzymską zbroję, sandały i płaszcz, by nadać postaci wymiar uniwersalny. Świadectwem pewnego kompromisu jest umieszczenie na zbroi wizerunku orła, który odnosi się zarówno do symbolu imperiów rzymskiego i napoleoń-
skiego, jak i do polskich tradycji patriotycznych. Podobnie jak na rzymskim pierwowzorze,
koń unosi jedną nogę, co świadczy o biegłości Thorvaldsena w zakresie zrównoważonego
rozłożenia ciężaru bryły. Twarz księcia nie wyraża emocji. Zachowane jest podobieństwo
do modela, rzeźbiarz musiał więc korzystać z portretów królewskiego bratanka. Pomnik konny królewskiego bratanka i wybitnego wodza z czasów
walk napoleońskich został odlany z brązu ok. 1832 roku dzięki
ogólnonarodowej zbiórce funduszy. Odsłonięcie dzieła nie doszło
do skutku. Władze carskie cofnęły pozwolenie w związku
z sankcjami nałożonymi po upadku powstania listopadowego.
Rzeźba z czasem trafiła do Rosji. Polacy odzyskali ją dopiero
w 1922 roku i wówczas stanęła przed pałacem Saskim. Pomnik
został zniszczony podczas II wojny światowej, a następnie
odtworzony według zachowanych w Kopenhadze modeli
i ofiarowany przez Duńczyków warszawiakom. Najpierw stanął
w parku Łazienkowskim, by ostatecznie w 1965 roku trafić
przed Pałac Namiestnikowski. Sama rzeźba bez cokołu
ma ok. 4 m
Thorvaldsen, pomnik
Mikołaja Kopernika w Warszawie
Odlany z brązu pomnik o wysokości
2,8 m wznosi się na wysokim cokole
przed Pałacem Staszica. Astronom został
przedstawiony w pozycji siedzącej,
z cyrklem w jednej dłoni i z astrolabium,
czyli modelem sfer niebieskich, w drugiej.
Ubrany jest w togę akademicką ciasno
przylegającą do nóg. Sposób, w jaki
wykonana jest ta część rzeźby, świadczy
o dobrej znajomości budowy anatomicznej.
Jego idealizowana twarz nie wyraża
uczuć, a wzrok skierowany jest ku niebu.
Fundatorem powstałej w 1830 roku rzeźby
był Stanisław Staszic, stojący wówczas
na czele Towarzystwa Warszawskiego
Przyjaciół Nauk.
Twórczość Thorvaldsena wpłynęła na polskich artystów, spośród których najistotniejszym był Jakub
Tatarkiewicz.
Studiował on w rzymskiej pracowni Thorvaldsena i uważany jest za jednego z najwybitniejszych jego uczniów. Najchętniej tworzył w białym marmurze. W jego
rzeźbach dominowała tematyka mitologiczna. Przejął cechy stylu swojego nauczyciela,
starając się w licznych rzeźbach portretowych odnaleźć równowagę między antyczną
stylizacją a podobieństwem do modela.
Jakub Tatarkiewicz Psyche omdlewająca
Rzeźba o wysokości 68 cm została wykonana z białego marmuru ok. roku 1829. Ukazana
w półakcie Psyche, która otworzywszy naczynie zawierające maść o nasennych
właściwościach, zapada w bliski śmierci sen. Postać jest idealizowana na wzór
rzeźb greckich, jej nogi okryte są tkaniną udrapowaną zgodnie
z antycznym stylem mokrych szat. Na plecach Psyche
widoczne są motyle skrzydła, które pozwalają odczytywać tę
scenę jako alegorię nieśmiertelnej duszy. Rzeźba znajduje
się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie.
