Kultura Flashcards
(24 cards)
Pojęcie kultury
pierwotnie oznaczała uprawę roli
b. obecnie pod pojęciem kultury rozumiemy materialnego i duchowego dorobku społeczeństwa
c. rodzaje kultury
– materialna – działania i wytwory związane z zaspokajaniem potrzeb biologicznych
– duchowa – zachowania i wytwory służące zaspokajaniu potrzeb estetycznych, poznawczych
– społeczna – dotyczy norm, wartości i zwyczajów
– osobista – ogół zachowań, poglądów i postaw typowych dla danej jednostki
Kultura symboliczna
kultura symboliczna to sfera wartości, czynności i przeżyć autotelicznych
– stanowi cel sam w sobie
– nie ma znaczenia praktycznego i nie służy do zaspokajania potrzeb biologicznych i materialnych
b. typy kultury symbolicznej:
– kultura wysoka (elitarna)
– kultura popularna (masowa)
– kultura ludowa (folklor)
Kultura narodowa
a. wg Antoniny Kłosowskiej kultura narodowa to zespół działań, norm, wartości i symboli, które dany naród uważa za własne ze względu na ich związek ze wspólną tradycją i wspólnymi doświadczeniami historycznymi
b. kultura danego narodu zależy od takich czynników jak: tradycja, poziom rozwoju gospodarczego, ustrój polityczny, polityka kulturalna państwa.
Religia jako zjawisko społeczne
zespół wierzeń dotyczących świata nadprzyrodzonego, wyróżniających się symbolami, obrzędami i rytuałami
– sacrum – dotycząca czci religijnej i kultu sfera święta
– profanum – sfera świecka
b. wiara – wewnętrzne przekonania i postawy każdego człowieka dotyczące sacrum
b. religijność – postawa człowieka lub grupy społ. wobec dogmatów, nakazów i zwyczajów rel. obowiązujących w danej religii
c. struktura religii
– doktryna – zbiór poglądów dotyczących sfery sacrum
– kult religijny – różnorodne zachowania i praktyki religijne
– organizacja
d. funkcje religii
– integracja społeczeństwa
– kontrola społeczna
– nadawanie sensu w życiu
– wsparcie psychologiczne
e. formy organizacyjne
– Kościół – związek wyznaniowy
– wyznania – grupa wewnątrz religii o wspólnych zasadach wiary
– sekta – wspólnota, która oddzieliła się od Kościoła
– ruch religijny
Religie na świecie
na świecie istnieje kilka tysięcy religii
b. Najbardziej rozpowszechnione religie
– chrześcijaństwo
wyznanie katolickie
wyznanie prawosławne
wyznanie luterańskie
wyznanie kalwińskie
wyznanie anglikańskie
– islam
– judaizm
– hinduizm
– buddyzm
– konfucjanizm
Znaczenie religii w historii Polski
Bogurodzica – pieśń religijna pełniąca funkcję hymnu
b. wybitni duchowni katoliccy:
– Mikołaj Kopernik
– Piotr Skarga
– Ignacy Krasicki
– Józef Tischner
– Jan Twardowski
– Jan Paweł II
c. wybitni przedstawiciele innych wyznań i religii
– Mikołaj Rej – kalwinizm
– Aleksander Sulkiewicz – islam
– Mojżesz Schorr – judaizm
– Władysław Szpilman – judaizm
Stosunki wyznaniowe w Polsce
a. w Polsce obowiązuje konstytucyjna zasada wolności religijnej
b. stosunki między państwem a Kościołem katolickim reguluje konkordat 28 lipca 1993 roku.
c. przynależność do wyznania religijnego w Polsce
– katolicy (92,8%)
– prawosławni (0,7%)
– protestanci (0,2%)
– grekokatolicy (0,1%)
– świadkowie Jehowy (0,2%)
– wyznawcy judaizmu, islamu, hinduizmu i buddyzmu (łącznie 0,2%)
Przejawy kryzysu religijności
a. spadek znaczenia religii w życiu współczesnych społeczeństw
– sekularyzacja
– laicyzacja
– prywatyzacja religii
b. Postawy sceptyczne wobec religii
– ateiści – osoby kwestionujące istnienie boga lub innych sił nadprzyrodzonych
– agnostycy – osoby uważające, że nie można dowieść ani istnienia, ani nieistnienia boga
Obrzędy, tradycja, zwyczaje, rytuały
obrzędy to czynności i praktyki o znaczeniu symbolicznym, związane z uroczystościami o charakterze religijnym i świeckim
b. tradycja to ogół obyczajów, norm, poglądów i zachowań właściwych dla określonej grupy społecznej
c. zwyczaj – oparty na tradycji sposób zachowania się zbiorowości
d. rytuał – czynności symboliczne o ustalonej formie i przebiegu
Obrzędy przejścia
obrzędy przejścia – obrzędy, których cechą jest zmiana jakiejś właściwości poddanego mu człowieka (odebranie i nadanie)
b. fazy obrzędów przejścia wg Arnolda van Gennepa
– faza wyłączenia (preliminalna) – odseparowanie człowieka od jego dotychczasowego środowiska
– faza marginalizacji (liminalna) – czas oczekiwania
– faza włączenia (postliminalna) – włączenie człowieka do określonej grupy
rytuały
inicjacja
c. zjawisko komercjalizacji rytuałów przejścia
Rytuały przejścia w kulturze polskiej
a. postrzyżyny
b. chrzest
c. pierwsza komunia
d. bierzmowanie
e. ślub i wesele
– udział swatów
– zaręczyny (zrękowiny)
– rytuały weselne
biała suknia
bramy weselne
powitanie pary młodej chlebem i solą
rozpleciny
oczepiny
zarzucono rytuały oględzin i pokładzin
f. obrzędy pogrzebowe
– czuwanie w domu zmarłego
– uczestnictwo w pogrzebie
– procesje (kondukty żałobne)
– stypa (konsolacja)
g. obrzędy przejścia o charakterze świeckim
– pasowanie na ucznia
– studniówka
– osiemnastka
– składanie ślubowania
Obrzędowość doroczna
Święta Bożego Narodzenia
– Wigilia
– pasterka
– strojenie choinki
– wymienianie się prezentami
– kolędowanie
– szopki
– napis na drzwiach: K+M+B (imiona trzech mędrców – Kacper, Melchior, Baltazar)
b. Święta Wielkiej Nocy
– uroczystości Wielkiego Tygodnia
Niedziela Palmowa
Triduum Paschalne (trwa od Wielkiego Czwartku do Wielkiej Soboty)
msza rezurekcyjna
groby w kościołach
– świąteczne śniadanie
– śmigus-dyngus
c. dożynki
d. karnawał
e. pierwszy dzień wiosny i topienie marzanny
f. pierwszy dzień lata - noc świętojańska
Postawy wobec kultur obcych
a. postawa etnocentryczna
– polega na ocenianiu innych kultur na podstawie wzorców zaczerpniętych z własnej kultury (deformacja)
– może prowadzić do wywyższania własnej kultury i lekceważenia innych kultur
b. postawa relatywistyczna (pluralizm kulturowy)
– akceptacja – przyzwolenie na funkcjonowanie innych kultury przy jednoczesnym uznawaniu wyższości własnej kultury
– tolerancja – wynika z przekonania o wartościach innych kultur i polega na ich czynnym wspieraniu
Kontrkultura
odrzucenie konsumpcyjnych i obyczajowych i moralnych wzorców zastanych modeli kultury
Kultura alternatywna
typ kultury, przeciwstawny kulturze dominującej w danym społeczeństwie czy społeczności
Subkultura
polega na wytwarzaniu głównie przez młodzież własnych wzorców i norm
a. obszary odrębności subkultury
– wygląd zewnętrzny
– specyficzny język
– elementy kultury artystycznej
– elementy ideologiczne
b. rodzaje subkultury
– subkultury buntu społecznego
– subkultury ucieczki
– subkultury kreatywne
– subkultury religijno-terapeutyczne
– subkultury ekologiczno-pacyfistyczne
c. przykłady subkultur młodzieżowych
– punki
– skini
– hipisi
– goci
– metalowcy
Wartości w społeczeństwie polskim
a. w społeczeństwie polskim najbardziej cenione wartości to:
– rodzina
– zdrowie
– uczciwość
– praca zawodowa
– spokój
– szacunek do innych ludzi
b. z biegiem czasu zmniejsza się znaczenie:
– patriotyzmu
– religijność
c. społeczeństwo polskie ma krytyczny stosunek do:
– bicia dzieci
– zdrady małżeńskiej
– przerywania ciąży
– oszustw
d. postępujący liberalizm moralny przejawia się w swobodnym podejściu do:
– seksu przedmałżeńskiego
– wolnych związków
Wartości afirmowane w społeczeństwach europejskich
a. źródłem wiedzy są badania Europejskiego Sondażu Społecznego
b. wartości najwyżej cenione przez Europejczyków
– bezpieczeństwo
– lojalność
– bogactwo
– religia
– rodzina
Kolektywizm
a. polega na ścisłej identyfikacji z grupą lub wspólnotą
b dobro jednostki musi ustępować przed dobrem grupy
c. opinia jednostek jest silnie powiązana z opinią wspólnoty
d. relacje między ludzkie są ważniejsze od celu - unikanie konfliktów
e. edukacja jest nastawiona na rolę odtwórczą
Indywidualizm
postawa wynikająca z poczucia niezależności i odrębności osobistej, wyrażająca się w dążeniu do zachowania własnych poglądów
a. cele jednostki przeważają nad celami wspólnoty
b. jednostkom przysługuje prawo do własnego zdania
c. jednostkom przysługuje prawo do życia prywatnego
d. celem edukacji jest nauczenie zdobywania wiedzy, która potem może zapewnić wyższy status
e. od relacji między ludzkich ważniejsze jest osiągnięcie celu niż budowa więzi międzyludzkich
Uczestnicy sporów światopoglądowych
a. instytucje państwowe
b. organizacje pozarządowe
c. partie polityczne
d. instytucje wyznaniowe
Wpływ mediów na przebieg sporów światopoglądowych
a. pełnią funkcję dydaktyczną, rozpowszechniając obiektywną wiedzę na temat przedmiotu sporu
b. umożliwiają rozpowszechnianie informacji na temat poglądów różnych uczestników sporu
c. kształtują poglądy
d. czasami przyczyniają się do zaostrzenia istniejących konfliktów światopoglądowych
Instytucje eksperckie uczestniczące w sporach światopoglądowych
a. ośrodki badawcze (np. Centrum Badań Opinii Społecznej – CBOS)
b. tzw. think thanki – z założenia, niezależny komitety doradcze zajmujące się badaniami i analizami dotyczącymi spraw publicznych
c. ośrodki akademickie
d. tzw. organizacje strażnicze (watchdog) – organizacja pozarządowe, zajmujące się monitorowaniem i upublicznianiem działań podejmowanych przez instytucje publiczne
Aktualne spory ideologiczne w Polsce
a. aborcja
b. eutanazja
c. zapłodnienie in vitro
d. związki homoseksualne
e. inżynieria genetyczna (tzw. GMO)
f. stosowanie kary śmierci
