Kultura Flashcards
Pojęcie kultury
pierwotnie oznaczała uprawę roli
b. obecnie pod pojęciem kultury rozumiemy materialnego i duchowego dorobku społeczeństwa
c. rodzaje kultury
– materialna – działania i wytwory związane z zaspokajaniem potrzeb biologicznych
– duchowa – zachowania i wytwory służące zaspokajaniu potrzeb estetycznych, poznawczych
– społeczna – dotyczy norm, wartości i zwyczajów
– osobista – ogół zachowań, poglądów i postaw typowych dla danej jednostki
Kultura symboliczna
kultura symboliczna to sfera wartości, czynności i przeżyć autotelicznych
– stanowi cel sam w sobie
– nie ma znaczenia praktycznego i nie służy do zaspokajania potrzeb biologicznych i materialnych
b. typy kultury symbolicznej:
– kultura wysoka (elitarna)
– kultura popularna (masowa)
– kultura ludowa (folklor)
Kultura narodowa
a. wg Antoniny Kłosowskiej kultura narodowa to zespół działań, norm, wartości i symboli, które dany naród uważa za własne ze względu na ich związek ze wspólną tradycją i wspólnymi doświadczeniami historycznymi
b. kultura danego narodu zależy od takich czynników jak: tradycja, poziom rozwoju gospodarczego, ustrój polityczny, polityka kulturalna państwa.
Religia jako zjawisko społeczne
zespół wierzeń dotyczących świata nadprzyrodzonego, wyróżniających się symbolami, obrzędami i rytuałami
– sacrum – dotycząca czci religijnej i kultu sfera święta
– profanum – sfera świecka
b. wiara – wewnętrzne przekonania i postawy każdego człowieka dotyczące sacrum
b. religijność – postawa człowieka lub grupy społ. wobec dogmatów, nakazów i zwyczajów rel. obowiązujących w danej religii
c. struktura religii
– doktryna – zbiór poglądów dotyczących sfery sacrum
– kult religijny – różnorodne zachowania i praktyki religijne
– organizacja
d. funkcje religii
– integracja społeczeństwa
– kontrola społeczna
– nadawanie sensu w życiu
– wsparcie psychologiczne
e. formy organizacyjne
– Kościół – związek wyznaniowy
– wyznania – grupa wewnątrz religii o wspólnych zasadach wiary
– sekta – wspólnota, która oddzieliła się od Kościoła
– ruch religijny
Religie na świecie
na świecie istnieje kilka tysięcy religii
b. Najbardziej rozpowszechnione religie
– chrześcijaństwo
wyznanie katolickie
wyznanie prawosławne
wyznanie luterańskie
wyznanie kalwińskie
wyznanie anglikańskie
– islam
– judaizm
– hinduizm
– buddyzm
– konfucjanizm
Znaczenie religii w historii Polski
Bogurodzica – pieśń religijna pełniąca funkcję hymnu
b. wybitni duchowni katoliccy:
– Mikołaj Kopernik
– Piotr Skarga
– Ignacy Krasicki
– Józef Tischner
– Jan Twardowski
– Jan Paweł II
c. wybitni przedstawiciele innych wyznań i religii
– Mikołaj Rej – kalwinizm
– Aleksander Sulkiewicz – islam
– Mojżesz Schorr – judaizm
– Władysław Szpilman – judaizm
Stosunki wyznaniowe w Polsce
a. w Polsce obowiązuje konstytucyjna zasada wolności religijnej
b. stosunki między państwem a Kościołem katolickim reguluje konkordat 28 lipca 1993 roku.
c. przynależność do wyznania religijnego w Polsce
– katolicy (92,8%)
– prawosławni (0,7%)
– protestanci (0,2%)
– grekokatolicy (0,1%)
– świadkowie Jehowy (0,2%)
– wyznawcy judaizmu, islamu, hinduizmu i buddyzmu (łącznie 0,2%)
Przejawy kryzysu religijności
a. spadek znaczenia religii w życiu współczesnych społeczeństw
– sekularyzacja
– laicyzacja
– prywatyzacja religii
b. Postawy sceptyczne wobec religii
– ateiści – osoby kwestionujące istnienie boga lub innych sił nadprzyrodzonych
– agnostycy – osoby uważające, że nie można dowieść ani istnienia, ani nieistnienia boga
Obrzędy, tradycja, zwyczaje, rytuały
obrzędy to czynności i praktyki o znaczeniu symbolicznym, związane z uroczystościami o charakterze religijnym i świeckim
b. tradycja to ogół obyczajów, norm, poglądów i zachowań właściwych dla określonej grupy społecznej
c. zwyczaj – oparty na tradycji sposób zachowania się zbiorowości
d. rytuał – czynności symboliczne o ustalonej formie i przebiegu
Obrzędy przejścia
obrzędy przejścia – obrzędy, których cechą jest zmiana jakiejś właściwości poddanego mu człowieka (odebranie i nadanie)
b. fazy obrzędów przejścia wg Arnolda van Gennepa
– faza wyłączenia (preliminalna) – odseparowanie człowieka od jego dotychczasowego środowiska
– faza marginalizacji (liminalna) – czas oczekiwania
– faza włączenia (postliminalna) – włączenie człowieka do określonej grupy
rytuały
inicjacja
c. zjawisko komercjalizacji rytuałów przejścia
Rytuały przejścia w kulturze polskiej
a. postrzyżyny
b. chrzest
c. pierwsza komunia
d. bierzmowanie
e. ślub i wesele
– udział swatów
– zaręczyny (zrękowiny)
– rytuały weselne
biała suknia
bramy weselne
powitanie pary młodej chlebem i solą
rozpleciny
oczepiny
zarzucono rytuały oględzin i pokładzin
f. obrzędy pogrzebowe
– czuwanie w domu zmarłego
– uczestnictwo w pogrzebie
– procesje (kondukty żałobne)
– stypa (konsolacja)
g. obrzędy przejścia o charakterze świeckim
– pasowanie na ucznia
– studniówka
– osiemnastka
– składanie ślubowania
Obrzędowość doroczna
Święta Bożego Narodzenia
– Wigilia
– pasterka
– strojenie choinki
– wymienianie się prezentami
– kolędowanie
– szopki
– napis na drzwiach: K+M+B (imiona trzech mędrców – Kacper, Melchior, Baltazar)
b. Święta Wielkiej Nocy
– uroczystości Wielkiego Tygodnia
Niedziela Palmowa
Triduum Paschalne (trwa od Wielkiego Czwartku do Wielkiej Soboty)
msza rezurekcyjna
groby w kościołach
– świąteczne śniadanie
– śmigus-dyngus
c. dożynki
d. karnawał
e. pierwszy dzień wiosny i topienie marzanny
f. pierwszy dzień lata - noc świętojańska
Postawy wobec kultur obcych
a. postawa etnocentryczna
– polega na ocenianiu innych kultur na podstawie wzorców zaczerpniętych z własnej kultury (deformacja)
– może prowadzić do wywyższania własnej kultury i lekceważenia innych kultur
b. postawa relatywistyczna (pluralizm kulturowy)
– akceptacja – przyzwolenie na funkcjonowanie innych kultury przy jednoczesnym uznawaniu wyższości własnej kultury
– tolerancja – wynika z przekonania o wartościach innych kultur i polega na ich czynnym wspieraniu
Kontrkultura
odrzucenie konsumpcyjnych i obyczajowych i moralnych wzorców zastanych modeli kultury
Kultura alternatywna
typ kultury, przeciwstawny kulturze dominującej w danym społeczeństwie czy społeczności
