media i społeczeństwo obywatelskie

Question 1

klasyfikacja miediów

Answer 1

a. ze względu na zasięg oddziaływania

– globalne (ponadpaństwowe)

– ogólnokrajowe

– regionalne

– lokalne

b. ze względu na tempo i siłę oddziaływania

– media szybkiego kroku (radio, telewizja)

– media wolnego kroku (prasa, książki)

c. ze względu na kierunek przepływu informacji

– media tradycyjne – jednokierunkowy przepływ informacji

– media interaktywne – dwukierunkowa wymiana informacji

d. ze względu na sposób interpretacji informacji

– media zimne – odbiorcy posiadają swobodę interpretacji, ponieważ przekaz jest dwukanałowy (dźwięk i obraz)

– media gorące – media narzucają sposób interpretacji, ponieważ przekaz jest jednorodny i jednoznaczy

Question 2

agencje prasowe

Answer 2

instytucje gromadzące, opracowujące i udostępniające informacje innym podmiotom

a. największe światowe agencje prasowe:

– Reuter

– Associated Press

– Agence Grance Press

b. Polska Agencja Prasowa (PAP)

Question 3

prasa

Answer 3

a. dzienniki i czasopisma o charakterze informacyjnym i fachowym, wydawane periodycznie wyróżniających się stałym tytułem i kolejnym numerem

b. spadek nakładu dzienników spowodowany rozwojem serwisów internetowych

Question 4

radio

Answer 4

a. podział ze względu na zasięg oddziaływania:

– ogólnokrajowe

– lokalne

– ponadregionalne

b. podział ze względu na właściciela:

– stacje publiczne – publiczne/państwowe (Polskie Radio SA)

– stacje komercyjne –prywatne (np. Radio RMF FM, Radio Zet, Radio Eska, Radio Maryka)

Question 5

TV

Answer 5

a. pierwotnie sygnał nadawany był analogowo

b. obecnie sygnał przekazywany jest za pośrednictwem cyfrowych nadajników naziemnych, telewizji kablowych oraz platform cyfrowych

c. podział telewizji ze względu na właściciela:

– stacje telewizji publicznej

– stacje telewizji komercyjnych

d. część stacji telewizyjnych specjalizuje się w określonej tematyce

Question 6

Internet

Answer 6

a. internet zapewnia nieograniczony dostęp do informacji, artykułów, audycji radiowych i telewizyjnych oraz gier

b. wraz z rozwojem internetu większego znaczenia nabrał problem wiarygodności źródła informacji

Question 7

social media

Answer 7

a. możliwość natychmiastowej wymiany informacji między ich użytkownikami

b. formy mediów społecznościowych

– portale społecznościowe

– blogi

– fora dyskusyjne

– gry społecznościowe

c. zagrożenia związane z rozwojem mediów społecznościowych

– możliwość łatwej manipulacji

– zagrożenie dla prywatności

d. najważniejsze media społecznościowe:

– Facebook

– Twitter

– Linkedin

– YouTube

Question 8

Zjawisko baniek filtrujących

Answer 8

efekt poddawania użytkownikom serwisów społecznościowych wyselekcjonowanych wiadomości, dobranych przez sztuczną inteligencję na podstawie pozostawionych przez nich w sieci śladów aktywności.

Question 9

funkcje mediów

Answer 9

a. funkcja informacyjna

– polega na przekazywaniu informacji

b. funkcja opiniotwórcza – polega na kształtowaniu opinii

c. funkcja kontrolna – polega na sprawowaniu nieformalnej kontroli władz

d. stanowią płaszczyznę debaty publicznej

e. funkcja integracyjna

f. funkcja edukacyjna

g. funkcja kulturotwórcza

h. funkcja rekreacyjna

Question 10

Funkcje mediów typowe dla państw niedemokratycznych

Answer 10

Funkcje mediów typowe dla państw niedemokratycznych

Question 11

“czwarta władza”

Answer 11

a. kontrolują i oceniają funkcjonowanie instytucji publicznych

b. wywierają nacisk na polityków i wpływają na ich decyzje

c. ukierunkowują zainteresowania opinii publicznej

d. wymuszają prospołeczny styl życia politycznego

e. rozpowszechniają informacje

f. mobilizują społeczeństwo do działalności w sferze publicznej

Question 12

Mechanizmy manipulacji wykorzystywane przez media

Answer 12

a. wyeksponowanie nagłówka, lidu i podpisu pod ilustracją

b. stosowanie perswazji z użyciem:

– emfazy

– eufemizmów

c. stosowanie wartościującego słownictwa

d. stronnicza selekcja i dobór informacji (wewnętrzna cezura)

e. tendencyjny sposób łączenia informacji

f. celowe rozmywanie granicy pomiędzy informacją a jej interpretacją

g. stosowanie tendencyjnej hierarchii ważności informacji

h. faworyzowanie informacji przez odpowiednie wydłużenie czasu jej poświęconemu

i. stosowanie manipulacji podprogowej

Question 13

pluralizm

Answer 13

*pluralizm mediów to prawo do funkcjonowania w państwie nieograniczonej liczby niezależnych od władz państwowych środków masowego przekazu
a. pluralizm strukturalny

– polega na zachowaniu odpowiednich proporcji pomiędzy mediami prywatnymi a publicznymi (zapobiega nadmiernej koncentracji mediów w ręku jednego właściciela)

– państwo ma obowiązek zapewnić prawne podstawy zasad wolnej konkurencji i równorzędnego traktowania

b. pluralizm zawartości

– możliwość przekazywania przez media różnych idei i opinii

c. dwa dominujące modele funkcjonowania mass mediów

– model dualny – współistnienie dwóch kategorii mediów: publicznych i komercyjnych

– model rynkowy – przewiduje dominację mediów prywatnych

Question 14

wolność słowa

Answer 14

artykuł 10. Europejskiej Konwencji Praw Człowieka

– artykuł 11. Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej

– prawne ograniczenia wolności słowa:

zapobieganie przestępstwu lub zakłócaniu porządku

ochrona zdrowia i moralności

ochrona dobrego imienia i praw innych osób

w przypadku informacji poufnych

Question 15

Regulacje prawne pluralizmu

Answer 15

a. artykuły 14., 54., 213. Konstytucji RP

b. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (KRRiT)

– jej działalność reguluje artykuł 213 Konstytucji RP

– KRRiT stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji

c. Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności

Question 16

Źródła zagrożeń dla pluralizmu i niezależności mediów

Answer 16

a. nadmierna komercjalizacja mediów

b. koncentracja kapitału medialnego

Question 17

Etyka w mediach

Answer 17

a. kwestie etyczne reguluje Karta Etyczna Mediów (opracowana przez Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich – 1995 r.

b. podstawowe zasady etyki mediów wg Karty Etycznej Mediów:

– zasada prawny

– zasada obiektywizmu

– zasada oddzielenia informacji od komentarza

– zasada uczciwości

– zasada szacunku i tolerancji

– zasada pierwszeństwa dobra odbiorcy

– zasada wolności i odpowiedzialności

c. Kodeks Etyki Dziennikarskiej

Question 18

Opinia publiczna

Answer 18

zbiór poglądów, przekonań i ocen na określony temat, wyrażany jawnie przez znaczną część społeczeństwa

– rodzaj opinii wygłaszany publicznie w celu wywarcia wpływu na aparat władzy

– rodzaj opinii, który możemy poznać wyłącznie za pomocą mediów

Question 19

Ośrodki badania opinii publicznej w Polsce

Answer 19

a. Ośrodek Badania Opinii Publicznej (OBOP)

– pierwotnie należał do Telewizji Polskiej

– w wyniku sprzedaży przeszedł na własność firmy Taylor Nelson Sofres (TNS)

– obecnie działa jako TNS Polska

b. Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS)

– powstało w 1982 r

– do początku lat 90-ych było pod kontrolą Urzędu Rady Ministrów

– od 1997 r. jest niezależną fundacją

c. Instytut Badań Rynkowych i Społecznych

d. Ipsos - oddział wywodzącego się z Francji koncernu międzynarodowego

Question 20

. Manipulowanie opinią publiczną

Answer 20

a. techniki manipulacyjne

– powoływanie się na autorytety

– nadawanie negatywnych etykiet

– wybiórcze publikowanie wyników badań (tylko korzystnych)

– stosowanie nieuzasadnionych uogólnień

b. instytucje stojące na straży rzetelności badań opinii publicznej

– Europejskie Stowarzyszenie Badaczy Opinii Publicznej i Rynku (ESOMAR)

– Organizacja Firm Badania Opinii Publicznej i Ryniu (OFBOR)

Question 21

Oddziaływanie badań opinii publicznej

Answer 21

a. opinia publiczna skutecznie wpływa na decyzje polityków

b. publikowane wyniki badań opinii publicznej mogą wpływać na jej zmianę

Question 22

Marketing komercyjny

Answer 22

działania mające na celu ocenę możliwości sprzedaży produkt i związane z nimi możliwości badania rynku, planowania produkcji, reklamy i dystrybucji.

Question 23

Marketing społeczny

Answer 23

rodzaj projektowania, wdrażania i kontroli programów, których celem jest zwiększanie akceptacji określonych idei społecznych.

a. kampania społeczna – zespół niekomercyjnych działań skierowanych do członków społeczności w celu modyfikacji jej postaw wobec określonego problemu społecznego

b. reklama społeczna – reklama stosowana w kampaniach społecznych

c. public relations – kształtowanie stosunków określonego podmiotu działającego publicznie z jego otoczeniem

d. przykłady kampanii społecznych

– kampanie zachęcające do udziału w wyborach

– kampanie mające na celu poprawę bezpieczeństwa

– kampanie dotyczące edukacji

– kampanie odnoszące się do przemocy w rodzinie

e. marketing zaangażowany społecznie – forma marketingu łącząca cele ekonomiczne przedsiębiorstw z celami społecznymi.

f. odpowiedzialny marketing – dobrowolna strategia firmy, uwzględniająca w jej działalności aspekty społeczne, etyczne i ekologiczne.

Question 24

Społeczeństwo obywatelskie

Answer 24

zespół instytucji pozarządowych, związków zawodowych, stowarzyszeń i fundacji będących formą aktywności obywateli, podejmowanej niezależnie od państwa.

Question 25

Filozoficzne podstawy społeczeństwa obywatelskiego

Answer 25

a. w świetle poglądów Arystotelesa społeczeństwo obywatelskie jest wspólnotą polityczną, w której

– zadaniem państwa jest zapewnienie jednostce możliwości realizacji jej potrzeb

– wszyscy obywatele są zobowiązani do udziału w życiu politycznym, a celem

b. liberalna koncepcja społeczeństywa Johna Locke’a

– główne zadanie państwa polega na ochronie praw i wolności jednostki

– społeczeństwo tworzy wolną od wpływów państwa społeczność producentów i konsumentów

c. Georg Wilhelm Friedrich Hegel rozumiał społeczeństwo obywatelskie jako pośrednika pomiędzy państwem a jednostką

– jednostka kieruje się interesem zbiorowości

– obowiązek realizacji interesów społecznych należy do państwa

d. według Alexisa de Tocqueville’a społeczeństwo obywatelskie to inaczej relacje pomiędzy obywatelami

e. według Karola Marksa społeczeństwo obywatelskie ograniczało się do walki klas w ramach gospodarki rynkowej

f. według Ralpha Dahrendorfa społeczeństwo obywatelskie charakteryzuje się istnieniem niezależnych od państwa organizacji i instytucji, wyrażających wolę ludu

g. Victor Perez-Diaz

– społeczeństwo obywatelskie sensu strickto – organizacje społeczne, działające poza politycznymi strukturami państwa

– społeczeństwo obywatelskie sensu lorgo – cała sfera społeczna, składająca się z instytucji zarówno społecznych, jak i politycznych

Question 26

Współczesne społeczeństwo obywatelskie

Answer 26

cechy charakterystyczne:

– jest w znacznym stopniu niezależne od państwa

– jest zdolne do obrony swoich interesów

– posiada zdolność wpływania na instytucje polityczne państwa

b. formy organizacyjne współczesnego społeczeństwa obywatelskiego:

– instytucje gospodarcze, których celem jest prywatny zysk (np. przedsiębiorstwa, banki)

– organizacje polityczne (np. partie polityczne)

– organizacje działające na rzecz racjonalnej debaty publicznej (np. media, ośrodki badawcze)

– organizacje, których celem jest wywieranie nacisku na ośrodki władzy (np. związki zawodowe, stowarzyszenia)

c. przejawy społeczeństwa obywatelskiego działającego w warunkach państw niedemokratycznych

– powstanie na Węgrzech (1956 r.)

– praska wiosna w Czechosłowacji (1968 r.)

– rewolucja czerwonych goździków w Portugalii (1974 r.)

Question 27

Kształtowanie się społeczeństwa obywatelskiego w Polsce

Answer 27

a. duża rola Kościoła

b. strajk robotników w Poznaniu - czerwiec 1956 r.

c. protesty studentów i intelektualistów w marcu 1968 r.

d. protesty robotnicze na Wybrzeżu w 1970 r.

e. protesty robotnicze w Ursusie i Radomiu w 1976 r.

f. pierwsze organizacje społeczeństwa obywatelskiego w Polsce

– Komitet Obrony Robotników (KOR) – 1976 r.

– Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO) – 1977 r.

– Wolne Związki Zawodowe (WZZ) – 1978 t.

– Konfederacja Polski Niepodległej (KPN) – 1979 r.

– Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” (NSZZ „Solidarność”) – 1980 r.

Question 28

Obowiązki w świetle prawa

Answer 28

a. obowiązki to ciężary, które obywatel musi ponieść na rzecz państwa

b. zasady stosowania praw i obowiązków obywatelskich

– zasada jedności praw i obowiązków – obywatel może korzystać z praw, o ile wywiązuje się z obowiązków

– zasada rozdziału praw i obowiązków – obywatel może korzystać z praw niezależnie od tego, czy wywiązuje się z obowiązków

c. Obowiązki obywatela Rzeczypospolitej Polskiej według konstytucji

– wierność Rzeczypospolitej Polskiej oraz troska o dobro wspólne (art. 82)

– przestrzeganie prawa Rzeczypospolitej Polskiej (art. 83)

– ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie (art. 84)

– obrona Ojczyzny (art. 85 ust. 1)

– dbałość o stan środowiska i ponoszenie odpowiedzialności za spowodowane przez siebie jego pogorszenie (art. 86)

Question 29

Cnoty obywatelskie

Answer 29

a. cnoty obywatelskie to cechy osobowości umożliwiające obywatelowi wywiązywanie się z obowiązków nałożonych na niego przez państwo

b. najważniejsze cnoty obywatelskie to:

– dyscyplina wewnętrzna (zdolność narzucania sobie określonych postaw i celów)

– odpowiedzialność – gotowość do przyjmowania na siebie obowiązków i wywiązywanie się z nich

– uspołecznienie – aktywna postawa społeczna (np. angażowanie się w wolontariat)

– lojalność

– odwaga cywilna

Question 30

Nieposłuszeństwo obywatelskie

Answer 30

postępowanie, polegające na świadomym i celowym niestosowaniu się do konkretnych przepisów prawa, które w przekonaniu obywatela naruszają w sposób rażący istotne normy sprawiedliwości, ograniczają wolność i równość obywateli.

Question 31

Warunki uznania określonych działań za formę obywatelskiego nieposłuszeństwa

Answer 31

a. muszą być podejmowane w imię wyższych wartości (nie mogą być stosowane w interesie indywidualnym)

b. muszą mieć charakter pokojowy (bez użycia przemocy)

c. uczestnicy wykazują gotowość ponoszenia konsekwencji prawnych (nie uchylają się od zasądzonych kar)

Question 32

Sztandarowe przykłady nieposłuszeństwa obywatelskiego

Answer 32

a. Henry Dvid Thorreau – w proteście przeciwko dyskryminacji rasowej wobec Indian i Murzynów odmówił płacenia podatków (1849 r.)

b. Mahatma Gandhi – organizator i przywódca walki o niepodległość Indii

c. Martin Luter King – obrońca praw czarnoskórych mieszkańców USA

Question 33

Warunki funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego

Answer 33

a. źródłem władzy jest naród

b. konstytucja posiada najwyższą moc prawną

b. działalność instytucji gwarantujących przestrzeganie praw

d. ochrona praw i wolności obywatelskich przez system prawny

e. prawne gwarancje działania organizacji obywatelskich

f. władza działa na podstawie prawa i w jego granicach

Question 34

Kapitał społeczny

Answer 34

zbiór takich cech organizacji społeczeństwa, jak zaufanie, normy i powiązania, które ułatwiają skoordynowane działania i wpływają na zwiększenie sprawności społeczeństwa.

Question 35

Zaufanie jako składnik kapitału społecznego

Answer 35

a. zaufanie prywatne – dotyczy osobistych relacji zachodzących pomiędzy osobami, które się znają

b. zaufanie ogólne – zaufanie dotyczące szerszego grona osób, będące efektem kontaktów międzyludzkich i międzygrupowych

c. zaufanie instytucjonalne – zaufanie dotyczące osób pełniących funkcje publiczne

Question 36

Grupy interesów

Answer 36

grupa jednostek połączonych więzami wspólnych interesów, której członkowie starając się wpłynąć na ich realizację, np.:

b. przykłady grup interesu

– związki zawodowe

– stowarzyszenia

– organizacje kombatanckie

– organizacje humanitarne

– Kościoły i związki wyznaniowe

Question 37

Formy aktywności obywatelskiej

Answer 37

a. praca w organizacjach:

– społecznych – np. wolontariat

– samorządowych – np. samorząd zawodowy

– politycznych

przynależność do partii politycznych

udział w wyborach i referendach

b. inicjatywy obywatelskie

c. udział w zgromadzeniach i manifestacjach

d. wyrażanie poglądów w listach otwartych i petycjach

Question 38

Organizacje społeczne

Answer 38

to organizacje grupujące osoby fizyczne lub prawne, których celem nie jest osiąganie zysku (organizacje non profit), lecz działania na rzecz określonego celu lub interesu.

2. Think tanki (dosłownie:„zbiornik myśli”) – organizacje zajmujące się prowadzeniem niezależnych badań i analiz dotyczących spraw pubolicznych

a. pierwsze think tanki powstały w USA (obecnie w USA działa ich największa liczba)

b. pierwszym polskim think tankiem jest Centrum im. Adama Smitha (obecnie w Polsce działa ok. 60 think tanków

3. Grupy nacisku to inaczej grupy interesów - nieformalne związki dążące do wywierania wpływu na polityków lub organy państwowa w celu uzyskania korzystnych dla siebie decyzji.

Question 39

Stowarzyszenia

Answer 39

1. Stowarzyszenie to dobrowolne, samorządne, trwałe zrzeszenia o celach niezarobkowych.
2. Rodzaje stowarzyszeń:

a. stowarzyszenia zwykłe

– do ich założenia wystarczą trzy osoby

– nie wymagają ich rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym (ich powstanie należy zgłosić do ewidencji stowarzyszeń zwykłych)

– statut określa: nazwę, zarząd, siedzibę, cel, teren działania, środki działania, sposób nabywania i utraty członkostwa oraz procedurę rozwiązania stowarzyszenia

– mogą pozyskiwać środki ze składek członkowskich, darowizn, zapisów i spadków, oraz dochodów z majątku

– ograniczenia stowarzyszeń zwykłych:

nie mogą powoływać terenowych jednostek organizacyjnych

nie mogą przyjmować osób prawnych

nie mogą prowadzić działalności gospodarczej

nie mogą prowadzić odpłatnej działalności pożytku publicznego

b. stowarzyszenia

– wymagają rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym (dokonuje jej właściwy sąd okręgowy)

– do rejestracji wymagane jest poparcie co najmniej 7 osób

– posiadają osobowość prawną

– statut określa: nazwę, zarząd, siedzibę, cele, teren działania, środki działania, sposób nabywania i utraty członkostwa oraz procedurę rozwiązania stowarzyszenia

– władze stowarzyszenia:

walne zgromadzenie członków

zarząd

organy kontroli wewnętrznej

Question 40

Fundacje

Answer 40

1. Fundacje to organizacje tworzone dla realizacji celów społecznie lub gospodarczo użytecznych
2. Prawo zakładania fundacji przysługuje zarówno osobom prawnym, jak i osobom fizycznym
3. Założenie fundacji musi mieć formę aktu notarialnego (wyjątek stanowią fundacje utworzone na podstawie testamentu)
4. Fundacje podlegają obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego (rejestr jest prowadzony przez Sąd Rejonowy dla Miasta Stołecznego Warszawy)
5. Fundator jest zobowiązany do opracowania statutu fundacji, zawierającego:

– nazwę i siedzibę fundacji

– majątek

– cele, zasady, formy i zakres działalności

– skład, sposób powoływania i organizację zarządu oraz jego uprawnienia i obowiązki

Question 41

Organizacje pożytku publicznego (OPP)

Answer 41

1. Status OPP może uzyskać organizacja pozarządowa oraz spółka kapitałowa powołana w celu niezwiązanym z prowadzeniem działalności gospodarczej, prowadząca działalność tzw. pożytku publicznego
2. Status OPP nadają wydziały gospodarcze Krajowego Rejestru Sądowego sądów rejonowych właściwych dla siedziby organizacji.
3. Statusu OPP nie mogą uzyskać:

a. partie polityczne i należące do nich fundacje

b. związki zawodowe

c. organizacje pracodawców

d. samorządy zawodowe

4. Przywileje przysługujące organizacjom pożytku publicznego:

a. możliwość otrzymywania 1% podatku dochodowego od osób fizycznych

b. zwolnienie od podatków: dochodowego od osób prawnych, od nieruchomości, od czynności cywilnoprawnych; oraz zwolnienie od opłat skarbowych i sądowych

c. prawo do nieodpłatnego informowania o ich działalności przez jednostki publicznej radiofonii i telewizji.

d. darowizny przekazane przez osoby fizyczne organizacjom pożytku publicznego podlegają odliczeniu od dochodu, zmniejszając podstawę opodatkowania.

Question 42

Związek zawodowy

Answer 42

masowa organizacja społeczna zrzeszająca ludzi na zasadzie dobrowolności pracy najemnej w celu obrony ich interesów ekonomicznych.

Question 43

Narodziny ruchu związkowego

Answer 43

a. w XIX w. w większości krajów obowiązywał zakaz tworzenia związków zawodowych i innych organizacji pracowniczych

b. pierwsze związki zawodowe powstały w Wielkiej Brytanii i USA

c. gwałtowny wzrost liczby związków i liczby zrzeszonych w nich pracowników nastąpił w pierwszej połowie XIX wieku.

d. w państwach totalitarnych ruch związkowy podlegał kontroli władz państwowych

Question 44

Podstawy prawne działalności związków zawodowych w Polsce

Answer 44

a. związki zawodowe w Polsce działają na podstawie Ustawy z dnia 23 maja 1991 r., znowelizowanej w 5 lipca 2018 r.

b. zasady tworzenia związków zawodowych

– związek może być utworzony przez co najmniej 10 osób

– związek zawodowy musi posiadać statut

– związek zawodowy musi został zarejestrowany w Krajowym Rejestrze Sądowym

Question 45

Główne związki zawodowe w Polsce

Answer 45

a. Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” (NSZZ „Solidarność”)

b. Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych (OPZZ)

c. Forum Związków Zawodowych (FZZ)

Question 46

Organizacja pracodawców

Answer 46

samorządny i niezależny od administracji państwowej i samorządowej związek zrzeszający pracodawców, którego celem jest obrona interesów i praw pracodawców wobec związków zawodowych i organów władzy i administracji.

a. organizacje pracodawców działają na mocy Ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o organizacjach pracodawców

b. najważniejsze organizacje pracodawców w Polsce:

– Związek Rzemiosła Polskiego

– Business Centre Club

– Konfederacja Lewiatan

Question 47

Spółdzielnie

Answer 47

dobrowolne zrzeszenia o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które zajmują się prowadzeniem działalności gospodarczej w interesie swoich członków.

Question 48

Historia spółdzielczości

Answer 48

a. pierwsze spółdzielnie powstały na początku XIX wieku w Anglii

b. w 1895 r. powstał Międzynarodowy Związek Spółdzielczy (1895 r.)

c. założycielem pierwszej spółdzielni w Polsce był Stanisław Staszic – założyciel Towarzystwa Rolniczego Ratowania się Wspólnie w Nieszczęściach (1816 r.)

d. rozwój spółdzielczości na ziemiach polskich nastąpił w okresie zaborów i w okresie II Rzeczypospolitej

– powstawały spółdzielnie mleczarskie, spółdzielnie mieszkaniowe, spółdzielnie pracy

– w rozwoju polskiej spółdzielczości ogromną rolę odegrali wielkopolscy organicznicy

e. w okresie PRL-u ruch spółdzielczy uległ ograniczeniu i deformacji (uległ znacznemu podporządkowaniu władzy)

Question 49

Sytuację prawną spółdzielni w Polsce reguluje Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo Spółdzielcze

Answer 49

a. spółdzielnie mogą być tworzone przez:

– osoby fizyczne (co najmniej dziesięć)

– osoby prawne (co najmniej trzy)

– do utworzenia spółdzielni produkcji rolnej wystarczy pięć osób fizycznych

b. każda spółdzielnia musi posiadać statut

c. spółdzielnie podlegają wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego

d. zasady:

– majątek spółdzielni stanowią:

fundusz udziałowy – powstaje z wpłat członków spółdzielni, odpisów na udziały członkowskie i podziału nadwyżki bilansowej

fundusz zasobowy – tworzą go: wpłaty wpisowe członków i część nadwyżki bilansowej

– majątek spółdzielni pozostaje prywatną własnością jej członków

– ewentualne straty finansowe spółdzielni mogą dotyczyć tylko wysokości wkładu jej członków

Question 50

Najważniejsze spółdzielnie w Polsce

Answer 50

a. największa liczba spółdzielni działa w branży mieszkaniowej

b. na wsi dużą rolę odgrywa Spółdzielczość Gminna Samopomoc Chłopska

c. od niedawna działa spółdzielczość socjalna

– tworzona przez osoby zagrożone wykluczeniem społecznym

– Spółdzielnia Socjalna Polifonia Project

d. spółdzielnie mleczarskie (np. Spółdzielnia Mleczarska Mlekovita)

e. spółdzielnie ogrodniczo-mleczarskie (np. Spółdzielnia Pszczelarska APIS w Lublinie)

f. spółdzielnie inwalidów (np. Spółdzielnia Inwalidów Świt)

g. banki spółdzielcze

Question 51

prawo wyznaniowe

Answer 51

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.

– w Polsce obowiązuje model państwa umiarkowanie świeckiego

– obywatele mają prawo do wyrażania swoich przekonań w sposób publiczny

– państwo jest zobowiązanie do zachowania bezstronności wobec przekonań religijnych obywateli

b. KONKORDAT z 28 lipca 1993 r. między Rzecząpospolitą Polską a Stolicą Apostolską

c. sytuację prawną innych Kościołów i związków wyznaniowych regulują ustawy, które zgodnie z zasadą równouprawnienia gwarantują im jednakowe prawa z Kościołem katolickim, np.:

– uznawanie wszystkich małżeństw zawieranych w Kościołach i związkach wyznaniowych za prawomocne

– prawo do nauczania religii w szkołach

Question 52

Największe Kościoły i związki wyznaniowe w Polsce wspólnoty religijne w Polsce

Answer 52

a. Kościół Rzymskokatolicki

– rozwija się w Polsce od X w. (chrzest Mieszka I w 966 r.)

– strukturę Kościoła katolickiego w Polsce tworzy 14 metropolii, podzielonych na 41 diecezji

b. Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny (samodzielny)

– najwyższym organem Cerkwii w Polsce jest Święty Sobór Biskupów Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego

– na jego czele stoi Jego Eminencja Wielce Błogosławiony Prawosławny Arcybiskup Metropolita Warszawski i całej Polski

c. Związek Wyznania Świadków Jehowy w Polsce

– Świadkowie Jehowy uznają się za chrześcijan

– Świadkowie Jehowy odrzucają naukę o Trójcy Świętej i uznają tylko jednego Boga – Jahwe

– formą organizacyjną wiernych są zbory

d. Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP

– wierni w Polsce podzieleni są na sześć diecezji

– najwyższą władzą w Polsce jest Synod

e. Kościół Greckokatolicki (unicki)

– należy do wspólnoty Kościoła katolickiego

– powstał na mocy unii brzeskiej z 1596 r.

f. Kościół Zielonoświątkowy w RP

g. Kościół Starokatolicki Mariawitów w RP

Question 53

Kultura polityczna

Answer 53

całokształt postaw, relacji, norm, wzorów zachowań obecny w stosunkach władz

Question 54

Typy kultury politycznej

Answer 54

a. kultura zaściankowa – charakteryzuje się niskim poziomem świadomości i uczestnictwa

b. kultura poddańcza – charakteryzuje się biernym podporządkowaniem rządzącym

c. kultura uczestnicząca – charakteryzuje się dużym zaangażowaniem obywateli

Question 55

Szczeble partycypacji społecznej

Answer 55

szczebel informacyjny – rola obywateli ogranicza się do odbioru informacji o decyzjach podejmowanych przez władze

b. szczebel konsultacyjny – władza zasięga opinii obywateli, a obywatele wypowiadają się podczas konsultacji

c. szczebel decyzyjny – obywatele współdecydują w sprawach lokalnych i państwowych

Question 56

Partycypacja obywatelska

Answer 56

uczestnictwo, aktywność obywateli w życiu publicznym

a. uczestnictwo w wyborach (frekwencja i absencja wyborcza)

b. uczestnictwo w referendach

c. pełnienie funkcji publicznych

d. członkostwo w partiach politycznych

e. uczestnictwo w konsultacjach społecznych

f. przynależność do grup nacisku

g. podejmowanie obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej

Question 57

Partycypacja niekonwencjonalna

Answer 57

a. udział w manifestacjach ulicznych i pikietach

b. blokada dróg

c. pisanie petycji

d. bojkot

e. obywatelskie nieposłuszeństwo