Struktura Spoleczna ,Przemiany

Question 1

Definicja struktury

Answer 1

zbiór elementów, z których składa się społeczeństwo oraz układ zachodzących między nimi zależności.

Question 2

Rodzaje struktur

Answer 2

podział na społeczeństwa:
– amorficzne
– morficzne
b. mikrostruktura
c. makrostruktura
d. mezostruktura

Question 3

Koncepcje struktury

Answer 3

koncepcja funkcjonalno-strukturalna
– struktura społeczna jako system wzajemnych zależności
– duże znaczenie ról społecznych
– podział na warstwy i klasy
b. koncepcja dychotomiczna
– dwuczłonowy podział społeczeństwa
– kluczowa konfliktowa teoria społeczeństwa
c. koncepcja gradacyjna
– społeczeństwo to całość złożona z nakładających się na siebie warstw
– struktura społeczna jako hierarchiczny układ

Question 4

Elementy struktury

Answer 4

struktura klasowa – podział na wielkie zbiorowości ze względu na status społeczny i położenie majątkowe
b. struktura warstwowa – podział na duże zbiorowości ze względu na
– stan posiadania
– styl życia
– wpływ na władzę
c. struktura zawodowa – podział ze względu na źródło utrzymania

Question 5

Teoria linearna

Answer 5

ewolucyjny rozwój społeczeństwa – stopniowe przechodzenie od form prostych do bardziej złożonych
Auguste Comte – motorem ewolucji jest postęp umysłowy
– Karol Marks – ewolucja jest następstwem postępu ekonomicznego

Question 6

Teoria cykliczna

Answer 6

społeczeństwa przechodzą przez powtarzające się, podobne stadia rozwojowe
Pitirim Sorokin – zmiany są efektem świadomości kulturowej:
świadomość sensytywna – wyraża się dążeniem do zaspokajania potrzeb materialnych
świadomość ideacyjna – wyraża się dążeniem do zaspokajania potrzeb duchowych

Question 7

Teoria dychotynamiczna (przeciwstawna)

Answer 7

społeczeństwo ma charakter dwudzielny
– małe grupy oparte na więzach naturalnych
– duże grupy połączone więziami zrzeszeniowymi i stanowionymi

Question 8

Okres PRL

Answer 8

zmiany granic i przesiedlenia ludności spowodowały ujednolicenie struktury narodowościowej w Polsce
b. straty wojenne oraz reforma rolna i nacjonalizacja przemysłu były głównymi czynnikami determinującymi przemiany społeczne po II wojnie światowej
c. struktura społeczeństwa polskiego w okresie PRL
– elity Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej – tzw. nomenklatura partyjna
– robotnicy przemysłowi i robotnicy rolni (zatrudnieni w PGR i spółdzielniach rolniczych)
– rolnicy indywidualni
– inteligencja – miała status warstwy usługowej wobec robotników i chłopów
– kształtowanie się tzw. socjalistycznej klasy średniej (inteligencja, wysoko wykwalifikowani robotnicy, zamożni chłopi)

Question 9

Koszty społeczne transformacji

Answer 9

reformy gospodarcze lat 90-ych XX wieku
– przywrócenie własności prywatnej (tzw. prywatyzacja)
– przywrócenie gospodarki wolnorynkowej
– demokratyzacja ustroju politycznego
b. koszty społeczne transformacji
– szybko postępująca inflacja
– gwałtowny wzrost bezrobocia
– obniżenie poziomu życia – problem ubóstwa
– przesunięcia pracowników między sektorami gospodarki
– liczne przypadki degradacji społecznej

Question 10

Struktura współczesna

Answer 10

a. struktura klasowa:
– klasa wyższa
– nowa klasa średnia
– klasa średnia
– klasa niższa
b. kategorie społeczno-zawodowe:
– wyżsi kierownicy, urzędnicy i specjaliści
– specjaliści średniego stopnia
– pracownicy biurowi
– pracownicy handlu i usług
– średni i mali właściciele
– robotnicy wykfalifikowani
– robotnicy niewykfalifikowani
– chłopi i robotnicy rolni
c. proces dyferencjacji społecznej (zróżnicowania)

Question 11

Problemy społeczne

Answer 11

ubóstwo
– ubóstwo skrajne
– ubóstwo ustawowe
– ubóstwo relatywne
b. bezrobocie
c. samobójstwa
d. rozwody
e patologie społeczne
– przestępczość
– alkoholizm
– prostytucja
– narkomania

Question 12

Sytuacja młodych

Answer 12

bezrobocie
b. trudności osób zatrudnianych na podstawie umów cywilnych
c. zła sytuacja mieszkaniowa
d. zjawiska patologiczne wśród młodzieży
– siecioholizm
– fonogolizm
– uzależnienie od„bycie off line”
– przejawy agresji i posługiwania się mową nienawiści

Question 13

Metody rozwiązywania problemów

Answer 13

wsparcie finansowe dla rodzin najuboższych
b. rozwiązania ułatwiające godzenie rodzicielstwa z pracą zawodową (urlopy opiekuńcze i wychowawcze)
d. rozbudowa infrastruktury zaspokajającej potrzeby rodzin (żłobki, przedszkola, szkoły)
e. działania na rzecz przeciwdziałania bezrobociu i ubóstwu
f. działania na rzecz przeciwdziałania przestępczości

Question 14

Geneza homo soviectusa

Answer 14

XIX w. powstała ideologia socjalistyczna
– przeprowadzenie rewolucji w celu obalenia starego porządku klasowego
– próba realizacji idei społeczeństwa bezklasowego
b. w wyniku rewolucji październikowej w 1917 r. powstało pierwsze państwo komunistyczne – Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR)
c. pożądane cechy idealnego człowieka sowieckiego:
– silne zaangażowanie w sprawy partii komunistycznej i państwa
– rezygnacja z osobistych aspiracji
– rezygnacja z własnej indywidualności
d. krytyczny obraz homososa w dziele Aleksandra Zinowiewa Homno sobieticus
– roszczeniowy
– niesamodzielny
– pozbawiony inicjatywy i ambicji
– pozbawiony indywidualności
– reprezentujący niski poziom etyczny

Question 15

Współczesny soviectus

Answer 15

akceptacja wolnego rynku ze względu na możliwość zarabiania pieniędzy
– zrzucanie z siebie odpowiedzialności za osobiste decyzje

Question 16

trudności w adaptacji soviectusa

Answer 16

a. reformy gospodarcze lat 90-ych XX wieku
– przywrócenie własności prywatnej (tzw. prywatyzacja)
– prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych
– przywrócenie gospodarki wolnorynkowej
– demokratyzacja ustroju politycznego
* tzw. plan Balcerowicza
– reforma finansów państwa
przywrócenie równowagi budżetowej
program oszczędnościowy
– przywrócenie gospodarki wolnorynkowej – m. in. uwolnienie cen i płac
– zmiana struktury własnościowej w gospodarce
-– zmiana struktury własnościowej w gospodarce prywatyzacja,reprywatyzacja, mała prywatyzacja,
*c. koszty społeczne transformacji
– szybko postępująca inflacja
– gwałtowny wzrost bezrobocia
– obniżenie poziomu życia – problem ubóstwa
– liczne przypadki degradacji społecznej
d. trudności z adaptacją części społeczeństwa do nowych warunków życia

Question 17

zjawisko nierówności

Answer 17

a. makroekonomiczne źródła nierówności społecznych
– mechanizmy gospodarki wolnorynkowej – proces koncentracji kapitału
– działalność korporacji transnarodowych
b. indywidualne źródła nierówności społecznych:
– uzyskiwanie dochody
– posiadany majątek
– wykształcenie
– przynależność do określonej kategorii społecznej (np. rasa, narodowość, wyznanie, płeć, orientacja seksualna)
– uwarunkowania osobiste:
talent,
nabyte umiejętności i wiedza,poziom motywacji, pracowitość,
c. zjawisko deprywacji materialnej – odsetek osób w gospodarstwach domowych deklarujących brak możliwości zaspokojenia co najmniej 4 z 9 następujących potrzeb:
– ogrzewania mieszkania odpowiednio do potrzeb
– terminowego regulowania opłat związanych z mieszkaniem, spłatą rat i kredytów
– spożywania mięsa, ryb (lub ich wegetariańskiego odpowiednika) co drugi dzień
– pokrycia niespodziewanego wydatku
– posiadania pralki
– posiadania telewizora
– posiadania telefonu
– posiadania samochodu
– opłacenia raz w roku tygodniowego wyjazdu na wypoczynek
d. negatywne skutki nierówności społecznych
– ograniczenie dostępu części społeczeństwa do dóbr podstawowych
– wzrost przestępczości
– zagrożenie dla ładu społecznego
e. programy niwelowania różnic społecznych:
– koncepcja państwa dobrobytu
– koncepcja państwa opiekuńczego

Question 18

Koncepcje sprawiedliwości społecznych

Answer 18

a. postawy wobec problemu nierówności społecznych
– egalitaryzm – sprawiedliwość społeczna powinna polegać na równości ekonomicznej
– liberalizm – sprawiedliwość społeczna powinna się ograniczać do zapewnienia równych szans
b. klasyfikacja koncepcji sprawiedliwości społecznych według Chaima Perelmana
– każdemu według jego pozycji społecznej
– każdemu według potrzeb
– każdemu według jego dzieł
– każdemu według jego zasług
– każdemu według tego, co przyznaje mu prawo
– każdemu to samo

Question 19

Nierówność szans życiowych

Answer 19

a. utrudniony dostęp do edukacji, kultury i awansu społecznego ze względu na odmienność narodową, rasową, światopoglądową, płciową, seksualną lub zdrowotną
b. strategie zwalczania nierówności szans życiowych w ramach programu Europa 2020
– Mobilna młodzież
– Europejski program walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym

Question 20

Wykluczenie społeczne

Answer 20

polega na braku możliwości pełnego uczestniczenia w życiu społecznym
a. przyczyny wykluczenia społecznego
– niepełnosprawność
– kryminalna przeszłość
b. skutki wykluczenia społecznego
– bezradność
– wyalienowanie
– pogorszenie sytuacji życiowej
– pojawianie się problemów psychicznych
c. metody walki z wykluczeniem społecznym
– edukacyjne
finansowanie edukacji dzieci z rodzin ubogich
organizowanie różnych form dokształcania
– aktywizujące zawodowo
organizowanie kursów zawodowych i doskonalących
tworzenie miejsc pracy odpowiednich do potrzeb osób wykluczonych
– prozdrowotne
zapewnienie opieki zdrowotnej
opieka psychologiczna, terapie i programy korekcyjne
terapie odwykowe
– prospołeczne
organizowanie czasu wolnego
warsztaty terapii zajęciowej

Question 21

ruchliwość społeczna

Answer 21

(mobilność społeczna) – zmiana pozycji społecznej jednostki na skutek przemieszczania się między grupami
a. ruchliwość strukturalna – polega na zanikaniu i powstawaniu grup społecznych
b. ruchliwość wymienna – polega na zastępowaniu jednych osób przez inne
c. ruchliwość pionowa (wertykalna) – typy przemieszczeń, które powodują zmianę pozycji społecznej jednostki
– awans,degradacja
d. ruchliwość pozioma (horyzontalna) – przejście jednostki z jednej grupy społecznej do drugiej, umieszczonej na tym samym poziomie stratyfikacji społecznej
e. zmiana pozycji społecznej może zachodzić w skali
–wewnątrzpokoleniowej (awans konkretnej osoby w czasie jej życia)
– międzypokoleniowej (awans określonej osoby w stosunku do pozycji społecznej rodziców)
f. ze względu na podmiot ruchliwości społecznej wyróżnia się ruchliwość indywidualną i zbiorową
g. ruchliwość społeczna może mieć charakter wewnątrzgrupowy i międzygrupowy

Question 22

mobilność porzestrzenna

Answer 22

a. migracja – zjawisko przemieszczania się ludzi w przestrzeni
b. rodzaje migracji ze względu na obszar:
– migracja wewnętrzna (w granicach państwa)
– migracja zewnętrzna (przemieszczanie się między państwami)
c. rodzaje migracji zewnętrznej
– imigracja – przyjazd do określonego państwa
– emigracja – opuszczenie własnego kraju
– reemigracja – powrót do państwa, które się wcześniej opuściło
– deportacja – przymusowe przesiedlenie
– repatriacja – powrót do kraju osób przymuszonych do jego opuszczenia
–impatriacja – powrót do ojczyzny potomków obywateli państwa urodzonych za granicą
d. migracje ekonomiczne (zarobkowe) i polityczne (uchodźcy)
e. migracje czasowe i stałe
f. migracje dobrowolne i przymusowe
g. migracje legalne i nielegalne

Question 23

zmiana społeczna

Answer 23

a. pod pojęciem zmiany społecznej rozumiemy:
– każdą istotną zmianę w zakresie struktury społecznej, instytucji, wartości, norm, zwyczajów, lub ról społecznych w określonym społeczeństwie
– różnicę między stanem systemu społecznego w jednym momencie i stanem tego samego systemu w innym momencie (Piotr Sztopka)
b. przyczyny zmian społecznych:
– zmiany w środowisku naturalnym
– procesy kulturowe – np. zjawisko dyfuzji, czyli przenikania się kultur
– przekształcenia technologiczne
– zmiany demograficzne
– przekształcenia gospodarcze
transformacja ustrojowa
zmiany w systemie prawnym
c. Formy zmian społecznych
– rewolucja
zmiany obejmują wszystkich dziedzin życia
radykalny charakter zmian
gwałtowny przebieg zmian
masowy udział dużych grup społecznych
obecność silnych emocji społecznych
– reformy
stopniowe przekształcanie elementów systemu społecznego
unikanie przemocy
stosowanie instrumentów prawnych

Question 24

cechy charakterystyczne ruchu społecznego

Answer 24

a. cechy charakterystyczne ruchu społecznego:
– luźna struktura organizacyjna
– brak sformalizowanego członkostwa
– dążenie do przeprowadzenia zmiany bez przejmowania władzy
b. Klasyfikacja ruchów społecznych
– rewolucyjne (radykalne) – dążą do głębokich zmian społecznych lub ustrojowych
– reformatorskie – dążą do zreformowania określonych dziedzin życia
– ekspresywne – koncentrują się na zmianach w zakresie kultury, systemu wartości lub stylu życia

Question 25

feminizm

Answer 25

walka o równouprawnienie kobiet i przeciwstawianie się dyskryminacji kobiet
a. ewolucja
– ruch emancypacyjny
– sufrażystki
–ruch wyzwolenia kobiet
b. osiągnięcia:
– ustanowienie Karty praw podstawowych (Unia Europejska – 2000 r.)
– wprowadzenie tzw. kwot wyborczych (procentowe określenie liczby kobiet na listach wyborczych)
– wprowadzanie tzw. parytetów (naprzemienne wpisywanie kobiet i mężczyzn na listach wyborczych)
– Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (ONZ)
– rezolucja Parlamentu Europejskiego, postulująca zapewnienie udziału 40% każdej płci w instytucjach publicznych (2008 r.)

Question 26

ruch praw obywatelskich

Answer 26

a. ruch non-violence (bez przemocy)
– twórcą był Mahatma Gandhi
– walka o słuszne prawa bez użycia przemocy
– stosowanie biernego oporu
b. ruch praw obywatelskich Martina Luthera Kinga
– walka z segregacją rasową
– walka o pełne równouprawnienie dla czarnoskórej ludności Stanów Zjednoczonych
– stosowanie obywatelskiego nieposłuszeństwa – działania łamiące konkretne przepisy prawne w przekonaniu, że naruszają one istotne wartości dla osób stosujących obywatelskie nieposłuszeństwo
c. Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”
– został utworzony na fali strajków spowodowanych trudną sytuacją gospodarczą
– powstał w 1980 r. jako powszechny, ogólnopolski i wielopłaszczyznowy ruch społeczny
– podpisanie tzw. porozumień sierpniowych (31 VIII 1980 r.)
– działalność NSZZ „Solidarność” przerwało wprowadzenie stanu wojennego (13 XII 1981 r.)
– obrady Okrągłego Stołu (wiosna 1989 r.)
– transformacja ustrojowa w Polsce

Question 27

ekologizm

Answer 27

a. zajmuje się problemem degradacji środowiska naturalnego
b. duże zróżnicowanie
– partie polityczne (np. partia Zieloni)
– międzynarodowa organizacja Greenpeace
c. cele:
– walka o ograniczenie działalności przyczyniającej się do degradacji środowiska naturalnego
– sprzeciw wobec genetycznej modyfikacji roślin i zwierząt
– popularyzowanie zachowań proekologicznych

Question 28

Antyglobalizm i alterglobalizm

Answer 28

a. antyglobalizm – ruch społeczny wyrażający sprzeciw wobec postępującej globalizacji
b. alterglobalizm – ruch społeczny wyrażający sprzeciw wobec czysto ekonomiczny charakter globalizacji